هشدار درباره داروهای تقلبی اینترنتی

بر اساس اطلاعات اینترپل، بیش از ۱۰درصد از داروهای موجود در بازارهای جهان  تقلبی است؛ این نوع خرید و فروش سالانه ۵۸ میلیارد یورو به نفع فروشندگان درآمد داشته است. تجارت این داروهای تقلبی حتی از تجارت مواد مخدر نیز سودآور تر است.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است در اکثر کشورهای صنعتی که کنترل بیشتری در این موارد وجود دارد، میزان عرضه داروی تقلبی کمتر بوده و کمتر از یک درصد داروهای موجود در بازار تقلبی است. در کشورهای آمریکای لاتین، آسیایی و آفریقایی ۲۰ تا ۳۰ درصد داروهای موجود در بازار  تقلبی است.

اخیرا وزارت ایمنی غذا و داروی کره جنوبی نیز با تعداد زیادی از سایت های آنلاین تبلیغات و فروش محصولات دارویی و شبه دارویی مرتبط با کودکان به علت ارتکاب تخلفات مختلف برخورد کرده و در این راستا جمعا 1238 سایت تعطیل شده است.

هرچند هم اکنون تعداد داروخانه‌های آنلاین در سراسر دنیا کم نیست اما در ایران این موضوع با سایر نقاط جهان متفاوت است چرا که هنوز بر سر اخذ مجوز داروخانه‌های آنلاین اختلاف نظر وجود دارد.

ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت گفت: برخی مواد مکمل و شبه دارو در شبکه های تلویزیونی خارجی تبلیغ می شود که غیرقانونی است، اگرچه به تولیدکنندگان این محصولات دسترسی نداریم اما با ذینفعان داخلی آن ها برخورد می کنیم.

وی افزود: بعضا مشاهده می شود که برخی تولیدکنندگان دارو که محصولات آنها مانند داروهای گیاهی از داروهای اصلی نیست، از روش های رپرتاژ آگهی یا روش های دیگر استفاده می کنند که در این خصوص برخورد قانونی انجام خواهد شد.

وی گفت: به عنوان نمونه مشاهده می شود که مجوز یک مکمل یا فرآورده های گیاهی برای تقویت مو گرفته می شود و تولیدکننده ثابت می کند که این محصول بی ضرر است و به تقویت مو کمک می کند که در این صورت مجوز یا پروانه بهره برداری می گیرد و تولیدکننده ممکن است با زیرکی اعلام کند که این محصول، کچلی را از بین می برد، چون دارای مجوز وزارت بهداشت است.

حریرچی افزود: مجوز وزارت بهداشت یا پروانه بهره برداری از مکمل ها یا فرآورده های گیاهی، به منظور تبلیغات، صادر نمی شود.

وی گفت: در مواردی که ثابت شود از مکمل ها و فرآورده های گیاهی، استفاده یا تبلیغ نامناسبی می شود، با آنها برخورد می‌کنیم.

حریرچی افزود: اکثر فرآورده ها تاثیراتی را دارند. برای مثال چای سبز در لاغری موثر است اما برخی افراد عنوان می کنند که مصرف چای سبز بدون توجه به رژیم و تغذیه مناسب، می تواند وزن را تا ۱۰ کیلوگرم در ماه کاهش دهد.

دکتر همایون هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و عضو فراکسیون غذا و داروی مجلس شورای اسلامی گفت: یکی از نگرانی های اساسی در حوزه سلامت تبلیغات غیرواقعی و نادرستی است که از طریق شبکه های مجازی و ماهواره ای پخش می شود. متاسفانه این تبلیغات نادرست با مشارکت عده ای در داخل کشورمان و حتی از طریق پیام رسان‌های داخلی انجام می شود.

وی افزود: در پشت پرده همه قرص ها و مکمل هایی که در شبکه های ماهواره ای تبلیغ می شوند مسایل اقتصادی و سودجویی‌های کلان وجود دارد.

این مقام مسوول در رابطه با وضعیت نظارت مجلس بر این موضوع گفت: ما جلسات مکرری را در کمیسیون بهداشت برگزار کردیم. بنده به عنوان یکی از اعضا مکاتباتی انجام دادم و با رییس سازمان غذا و دارو نشستی برگزار کردم و بارها هم به وزیر بهداشت یادآوری کردم که این موضوع را ساماندهی کنند. حتی در صحن کمیسیون یک جلسه اختصاصی برای ساماندهی این موضوع برگزار شد. علی رغم همه تذکرات نمایندگان اما متاسفانه اقدام جدی و عاجلی در این باره صورت نگرفته است.

احمد حمزه، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است که ارسال دارو در داروخانه‌های آنلاین تنها با برقراری تماس تلفنی نمی‌تواند، سیاست مناسبی در خدمات رسانی به بیماران تلقی شود زیرا مصرف دارو بدون تایید مسوول فنی داروخانه‌ها می‌تواند برای بیماران عوارضی در پی داشته باشد: «طی شدن مراحل تخصصی تجویز دار تا دریافت دارو نیازمند طی سلسسه مراتب تخصصی است. برای دریافت دارو توسط بیمار باید در گام نخست پزشک مربوطه نسخه را تجویز و سپس متخصص داروسازی در داروخانه نیز دارو فوق را تایید کند تا فرد بتواند دارو را برای مصرف از داروخانه تحویل بگیرد.»

وی همچنین به داروهای غیر درمانی مانند داروهای لاغری اشاره می‌کند که نباید بدون نظر پزشک مصرف شوند چراکه می‌تواند عوارض بسیار نامناسبی برای بیماران درپی داشته باشد.

جعفر محمدی، رییس کمیسیون تجارت الکترونیک در نظام صنفی رایانه‌ای کشور نیز در این مورد گفت: به صورت قطعی نمی‌توانم به این مورد پاسخ دهم چرا که قوانین و دستورالعمل‌های این موضوع را بررسی نکرده‌ام اما با توجه به حساسیت‌های حوزه سلامت و بخش دارو، به احتمال زیاد فعالیت در این حوزه نیازمند تنظیم‌ شدن و نظارت توسط وزارت بهداشت است؛ چرا که کیفیت و اصالت دارو باید مورد تایید قرار گیرد.

به گفته محمدی، اگر این کسب‌وکارها کانال عرضه آنلاین فقط یک داروخانه یا موجودیت مجاز عرضه دارو هستند، نیاز خاصی به دریافت مجوز یا اجرای دستورالعمل خاصی برای عرضه داروهای بدون نسخه نیست: «برای داروی‌های نیازمند نسخه پزشک نیز باید سازوکاری چیده باشند که از اصالت نسخه اطمینان حاصل شده و پس از ارایه دارو، مهر داروخانه روی نسخه درج شود. البته موارد دیگری هم مانند جزییات مدل تجاری کسب‌وکار وجود دارد که طبعا باید مورد توجه قرار بگیرند. به عنوان نمونه، نحوه محاسبه قیمت داروی‌هایی که نیازمند استعلام از سامانه‌های بیمه‌ای هستند یکی از چالش‌های این حوزه است که باید راهکاری برای آن اندیشیده شود».

پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با اشاره به وضعیت داروهای شبه مخدر در بازار و نحوه فروش آنها گفت: زمانی «ترامادول» برای کنترل دردهای ارتوپدی وارد کشور شد، اما یک مرتبه مصرف «ترامادول» در کشور تبدیل به یک اپیدمی شد که پیامدهایی مانند تشنج‌های مقاوم به درمان را ایجاد می‌کرد بنابراین در کمیته درمان، کمیته کنترل پیش‌سازها و وزارت بهداشت هماهنگی کردیم و بدین ترتیب میزان تولید «ترامادول» در کشور کاهش یافت.

وی در ادامه درباره وضعیت شربت «سودوافدرین» نیز توضیح داد: از این دارو نیز به عنوان شربت سرماخودرگی یا قطره‌های ضد احتقان بینی و آلرژری استفاده می‌کردند چراکه این دارو در دسته «آنتی‌هیستامین‌ها» و داروهای ضدآلرژی قرار داشت اما سپس بازیافت شده و تبدیل به ماده مخدر شیشه می‌شد بنابراین جلوی تولید این دارو را نیز گرفتیم به طوریکه میزان تولید شیشه بسیار کم شد و قیمت آن به شدت افزایش یافت. در نهایت نیز معتادان الگوی مصرفشان را به سمت مصرف «گل» تغییر دادند که از زیر مجموعه‌های ماری‌جوآنا است.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه مصرف «دیفنوکسیلات» نیز مدتی بالا بود و مصرف آن با کاهش تولید، کم شد، اظهار کرد: مصرف ترکیباتی مثل «اکسپکتورانت» به تنهایی مشکلی ندارد اما «اکسپکتورانت کدئین» به عنوان یک ضد درد و ضد سرفه به اثرات آن می‌افزود به شکلی که با کنترل تولید داروی مذکور نیز سوء مصرفش کاهش یافت.

افشار در ادامه با اشاره به اقدام اخیرا وزارت بهداشت برای تهیه سازو کار کنترل داروهای شبه مخدر، تصریح کرد: در این سامانه داروهای تحت کنترل مثل «بوپرنورفین»، «متادون»، «شربت تریاک»، «اکسی کدون» و ...در سامانه «تی تک» یا سامانه رصد از مبداء تولید تا مقصد رصد می‌شود که به این ترتیب میزان سوءاستفاده از مواد به حداقل می‌رسد.

وی درباره نحوه عملکرد این سامانه گفت: هم اکنون بخشی از سامانه که مربوط به تولید کارخانه است راه اندازی شده ولی بقیه مراحل کامل نشده است. به این ترتیب داروهایی نظیر «اکسپکتورانت کدئین» و «متادون» مثل قبل در دسترس مردم نیست. البته نباید از این داروها غفلت کنیم چراکه برخی کشورهای همسایه به دلیل اینکه نیاز در بازار ایران وجود دارد و عده‌ای به مصرف این مواد وابسته هستند، محصولی کاملا مشابه ایرانی را با همان بسته‌بندی تولید کرده و سعی می‌کنند آن را وارد کشور کنند.

به گفته وی چند محموله در سال‌های گذشته کشف شده و تمهیدات لازم در نظر گرفته شده است. شکل و شمایل این محصولات کاملا شبیه محصول ایرانی است اما با بررسی مواد تشکیل دهنده آن متوجه شدیم که مواد اولیه آن منشاء ایرانی ندارد.