رشد تکنولوژی‌های نوین هر گونه انحصار رسانه‌ای را به چالش کشیدند

به گزارش ایلنا، یادداشت ابوالفضل فاتح به مناسبت روز خبرنگار به شرح ذیل است:

بسمه تعالی

تجربه و پژوهش‌های علمی موید نسبت مستقیم بین آزادی رسانه‌ای و کمپین‌های مبارزه با فساد است. هر اندازه رسانه‌های مستقل از آزادی بیشتری برخوردار باشند، بیداری فزاینده افکار عمومی را به دنبال داشته و در نتیجه سیستم‌های سیاسی و اقتصادی تحت نظارت جدی تری قرار خواهند گرفت.

البته روشن است در بیداری افکار عمومی و مبارزه با فساد،  رسانه های دولتی و حکومتی یا نمی توانند و یا   نقش اندکی را ایفا می کنند و نقش اصلی بر عهده ی رسانه های مستقل است. رسانه هایی که از استقلال در مالکیت و گردش مالی، استقلال در سیاست گذاری ، استقلال در تحریریه برخوردار   و متعهد به اخلاق حرفه ای و کرامت رسانه ای باشند.

اگر  به جای رسانه‌های دولتی و حکومتی، رسانه‌های مستقل‌تر را توسعه می‌دادیم و اگر به جای کنترل تحریریه‌ها و نادیده گرفتن کرامت خبرنگاران و دبیران و سردبیران،  از رسانه ها برای نظارت بر سیستم های تبادل سیاسی و اقتصادی کمک می گرفتیم، امروز دو قبیله ی "بنی ارز" و "بنی طلا" به خود اجازه نمی دادند که همچون شتران بی مهار به جان مزرعه ی بیت المال افتاده و هر چه بتواند ببلعند و هر جه نتوانندببلعند،  حیف و میل کنند.

صد افسوس که دستکاری های غیر علمی و غیر مسئولانه  در جریان خبر و فضای رسانه ای، نه تنها رسانه را از کارکرد نظارتی خود خارج ساخته، بلکه مخلوقی ناقص و الکن و غیر متوازن و ناتوان  بر جای گذاشته است. در نتیجه مجموعه ی رسانه های جمعی  کشور تا حد نگران کننده ای توان اثر گذاری و مشروعیت خود را از دست داده است. به زبان دیگر، ماحصل عقیم سازی رسانه های داخلی، بارور سازی فیک نیوز و رسانه هایی با مبداء غیر ملی بود. در نتیجه افکار عمومی ساحتی شکننده پیدا کرده و آسیب های جبران ناپذیری را پذیرا شد که نمونه اش پراکندگی، سرگشتگی و تغییر سریع افکار عمومی  تحت تاثیر امواج متضاد و متناقض است.

در دو دهه ی اخیر با رشد تکنولوژی‌های نوین، رسانه‌های شهروندی هر گونه انحصار رسانه‌ای را به چالش کشیدند. این امر، گرچه پدیده ای جهانی است اما کشورهایی را که از رسانه های مستقل و حرفه ای پر قدرت کمتری برخوردار بودند، بیشتر تحت تاثیر قرار داد.  اگر امروز انواع رسانه های جمعی کلاسیک و سنتی از جمله تلویزیون و بسیاری از روزنامه ها و خبرگزاری ها  در کشور عزیزمان دچار ضعف هستند و جریان اصلی اطلاعات به  رسانه های شهروندی منتقل شده است، ناشی از همان مداخلات قدرت محور و انحصاری است که در حوزه ی رسانه های کلاسیک صورت می گیرد و از بسیاری از آنها موجودی نحیف و وابسته ساخته است و  گرنه رسانه های جمعی  کلاسیک نیز در کنار رسانه های شهروندی توسعه می یافتند و چنین عدم تعادل و شکاف عمیقی  شکل نمی گرفت. علاوه، رسانه های گروهی مستقل می توانستند شکاف فزاینده دولت - ملت را به هم پیوند زده،. از عمیق تر شدن آن پیشگیری کنند.  کشورهای فراوانی را می شناسیم که در نظام رسانه ای آنها  هم رسانه های کلاسیک پر قدرت و هم از رسانه های شهروندی  ایفای نقش می کنند و موازنه ای منطقی و مکمل بین این رسانه ها بر قرار است و هر کدام هم در آگاهی بخشی بر افکار عمومی و هم در نظارت بر یکدیگر  سهمی به سزا دارند.

   با آن که در توسعه ی زیرساخت های اینترنت پیشرفتی چشمگیر داشته ایم و  از این بابت خرسندیم اما در سوی دیگر یکی از بزرگترین مصائب همین انحصار صدا و سیماست که از آن رسانه ای ناکارآمد و در مواردی پدیده ای ژوراسیکی و مخرب ساخته است. در  جهان امروز با وجود توسعه شبکه ی اینترنت و به تبع میکروبلاگ ها، تلویزیون همچنان از پر قدرت ترین رسانه ها است.  انحصار فعلی صدا و سیما  و ترس از تکثر ، عملا  علاقمندان به تلویزیون را بین دو انتخاب قرار داده است یا تماشای تلویزیون دولتی یا پناه بردن به ماهواره خارج از کشور. اگر روزی  به تشخیص واضعان قانون،  ماده ی انحصار رادیو و تلویزیون دلایلی خاص داشته است،   امروز این سیاست به نفع منافع ملی نیست  و باید به میلیونها شهروند ایرانی اجازه داد، از تلویزیون های دیگری نیز برخوردار شوند که از این آب و خاک سر برآورده اند. رسانه های مستقل پر قدرت و ده ها تلویزیون خصوصی و نیمه خصوصی با مدیران و تحریریه های شناخته شده و حرفه ای، می تواند  بهترین موازنه برای فضای قطبی شده و غیر متعادل رسانه ای امروز کشور باشد که از یک سو در انحصار رسانه ها و تلویزیون دولتی و از سوی دیگر در امواج میلیونها میکرو بلاگ با منابع معلوم و نامعلوم قرار دارد. در جهانی که دولت-  ملت های مجازی در حال شکل گیری است و رسانه های بدون مرز هر روز توسعه می یابند، انحصار نه تنها اثر مثبتی ندارد بلکه افکار عمومی ملت ما را در مواجهه با امواج جدید منفعل و نحیف و مصرف کننده محض می سازد.         

فراموش نمی کنیم در این روز، خبرنگاری والا مقام جان شیرین خود را در راه دین و میهن،  فدای مبارزه با تحجر و تنگ نظری طالبان کرد و آموزه های فراوانی بر جای گذاشت.  ۴۰ سال پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، امید است روز خبرنگار، روز بازگشت به کرامت رسانه و روز بازنگری در سیاست های رسانه ای کشور و نیل به آزادی های وعده داده شده در  قانون اساسی  باشد و به میمنت این روز ، خبرنگاران شریف و سخت کوش میهن بتوانند آزادانه به  ایفای نقش نظارتی خود پرداخته و بالندگی و موازنه ی هر چه بیشتر افکار عمومی را شاهد باشند. بی تردید در این مسیر در کنار عوامل برون سازمانی، عوامل درون سازمانی نظیر  ارتقاء سواد رسانه ای، رعایت معیارهای حرفه ای و اخلاقی و صیانت از پاکدستی  رسانه و دور نگهداشتن آن از معاملات سیاسی و اقتصادی نقشی حیاتی خواهد داشت.

فرصت را مغتنم شمرده، در برابر یکایک خبرنگاران میهن، که پاکی  و شرافت قلم خود را به رغم همه ی کاستی ها و تنگناها با هیچ چیز معاوضه نکرده و بر پای و سربلند ایستادند،  سر تعظیم فرود آورده و درود قلبی و خاضعانه خود را نثارتان می کنم. خداوند یار و نگهدار شما و قلمتان باد. 

والسلام

ابوالفضل فاتح

۱۷ مرداد ۱۳۹۷