تور خاورمیانه‌ای مایک پمپئو
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا تنها دو روز پس از انتصاب خود به مسند وزارت خارجه سفر خاورمیانه‌ای خود را آغاز کرد.
او به منظور تصمیماتی که در مورد برجام و بررسی نقش آمریکا در سوریه گرفته می‌شود ابتدا به عربستان رفت و با مقامات سعودی گفت‌وگو کرد. او سپس عربستان را به مقصد اسراییل و اردن ترک کرد.
جدا از مناسبات دیپلماتیک که میان آمریکا و این کشور‌ها جاری است، سفر پمپئو از دو منظر کارکردی و راهبردی واجد اهمیت است.
از منظر کارکردی این سفر نشان می‌دهد که نوعی تحول در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا به وجود آمده است چراکه پمپئو دیدگاهی افراطی در زمینه طرح‌ر‌یزی توان نظامی آمریکا دارد و با توجه به شخصیت پراتیک و جنگ‌طلبش فردی مناسب برای اجرایی‌سازی ایده‌آل‌های جنگ‌طلبانه و معطوف به منازعه آمریکای عصر ترامپ است
به ویژه که دیدگاه ایران ستیزانه او در میان افراد کابینه ترامپ او را در کنار جان بولتون بر سر زبان‌ها انداخته و شهره عام و خاص کرده است.
از منظر راهبردی هم با توجه به شرایطی که در منطقه در حال رقم خوردن است، این سفر پمپئو را باید کوششی برای ایجاد روابط نزدیک‌تر با متحدان مهم آمریکا در خاورمیانه و همچنین تلاشی سازمان‌یافته برای کاهش نفوذ ایران در منطقه دانست.
سفر به عربستان و دیدار با مقامات سعودی بدان جهت صورت گرفته است که عربستان در سیاست خارجی دولت ترامپ، به ویژه در سیاست خاورمیانه‌ای او جایگاه مهمی دارد. جدا از این جایگاه، آنچه بیش از همه سبب انتخاب عربستان به عنوان نقطه عطفی از سفر خاورمیانه‌ای پمپئو شده است، دیدگاه مشترک و البته مخالفی است که واشنگتن و ریاض در قبال برجام دارند.
حال سفر پمپئو به ریاض می‌تواند حامل این پیام برای مقامات سعودی باشد که مشکلات برجام اگر تا ضرب‌الاجل اعلامی ترامپ حل نشود، احتمال ماندن آمریکا در برجام ضعیف است.
از منظر معناشناسی انتقال چنین پیامی برای ریاض و ولیعهد ایران‌ستیزش که سر عناد و مقابله با ایران را دارد، پیام و نشانه خوبی است و بیانگر آن است که ریاض می‌تواند در پروژه مهار و انزوای ایران روی حمایت‌های واشنگتن حساب باز کند.
البته تحقق هر گونه سیاست‌های ضدایرانی ولیعهد عربستان متضمن نوعی یکپارچگی و انسجام در میان کشور‌های شورای خلیج فارس نیز هست. در شرایط حاضر انزوای قطر به جهت بحران سال گذشته تا میزانی از کارایی و مطلوبیت‌های سناریوی مهار و انزوای ایران از سوی این کشور‌ها کاسته است. به همین خاطر است که پمپئو در این سفر از مقامات سعودی خواستار آن شده است که به محاصره قطر پایان دهند و پروژه یکسان‌سازی و همچنین مواضع قوی و یکپارچه‌ای را برای مقابله با ایران در دستور کار قرار دهند.
سفر به اسراییل نیز بدان جهت صورت گرفته است که پمپئو یکی از حامیان کلیدی سیاست‌های دولت نتانیاهو است و مانند او افکار ضدایرانی شدیدی دارد. به واقع سفر او به تل‌آویو اقدامی برای یکسان‌سازی و هماهنگی‌های بیشتر در جلوگیری از گسترش سیاست‌های منطقه‌ای ایران است.
آن‌گونه که پیداست، تل‌آویو هم داستان با ریاض، رفتار‌های ایران در منطقه را رفتاری ثبات‌زدا و بدخیم می‌داند به ویژه آنکه برنامه موشکی ایران را عامل اصلی برهم‌زننده نظم ژئوپلیتیکی در منطقه غرب تلقی می‌کند. علاوه بر این، تل‌آویو با نفوذ منطقه‌ای ایران و به دست‌گیری چهار پایتخت کلیدی خاورمیانه یعنی بیروت، بغداد و صنعا به ویژه دمشق موافقتی ندارد بلکه آن را تهدیدی بالفعل برای حیات سرزمینی خود می‌داند.
از طرف دیگر با توجه به سقوط یک پهپاد اسراییلی در خاک سوریه، خطر رویارویی مستقیم تل‌آویو با تهران در سوریه بالا رفته است.
تحت این شرایط سفر پمپئو به تل‌آویو می‌تواند خطر تهدیدات اعلامی تهران را با اعلام حمایت خود علیه تل‌آویو کاهش دهد.
به واقع پمپئو با توجه به روابط راهبردی واشنگتن – تل‌آویو تلاش می‌کند با این سفر، وضعیت فعلی در منطقه را به نفع اسراییل مدیریت کند و همزمان سایر کشور‌های عربی را برای مقابله با نفوذ ایران همراه خود کند.
منبع: روزنامه جهان صنعت/ دکتر صلاح‌الدین هرسنی- مدرس علوم‌سیاسی و روابط بین‌الملل
