چرا متخصصین زنان، مجاز به سونوگرافی هستند؟

دکتر مریم میکانیک،جراح ومتخصص زنان و زایمان با این مقدمه در شفا آنلاین نوشت؛  این نیازی است که باید در هر مقوله و زمینه‌ای به ویژه در مباحث مرتبط با دانش پزشکی مورد توجه قرارگیرد و از آن مهمتر این که تشکل‌ها و نهادهای مدنی مرتبط با این حرفه حساس و صنوف متنوع آن خودرا ملتزم به رعایت چنین موازینی بدانند و همواره به یادداشته باشند که دربحث‌ها وجدلهای علمی، به قول سعدی بزرگ " دلایل قوی باید و معنوی – نه رگ‌های گردن به حجت قوی ".

این روزها بالاگرفتن دامنهء بحث وجدل میان جمعی از نمایندگان رادیولوژیست‌ها با متخصصان بیماری‌های زنان، بر سر درستی یا نادرستی و ضرورت یا عدم ضرورت انجام امور سونوگرافی اولیه توسط این دسته از متخصصان درمطب‌ها، گویی مصداقی است از آنچه درمقدمه این یادداشت به آن اشاره شد.

در واقع این بحث‌ها آزمونی است برای دوسوی این گفت‌وگو که تاچه اندازه به معیارهای شناخته شده علمی وتجربی درجهان پزشکی تکیه می‌کنند ویا تاچه میزان برای به کرسی نشاندن حرف‌های خودشان، آسمان و ریسمان را به هم می‌بافند و آیا وظیفه و مسئولیت تشکل‌هایی که حرفه‌های مختلف پزشکی را نمایندگی می‌کنند برخورد واقع بینانه و علمی با مسایل فیمابین و دسته بندی،اولویت بندی و منطقی سازی آنها و سپس پیگیری و مطرح کردن شان در چارچوبی حقوقی، مدنی و استدلالی است و یا سیاه یا سفید دیدن خواسته‌ها و انتظارات و سوار شدن برموج احساسات و مطالبات اعضای یک صنف،حتی به قیمت دورشدن ازمبانی علمی وتجربی درجهان امروز؟

درچنین فضای متاثرازسوء تفاهم‌هاست که برخی دوستان منسوب به رادیولوژیست‌ها اینجا و آنجا اظهارمی‌کنند که گویا هیچ یک از اعضای جامعه پزشکی(ازهرتخصصی که باشند) حق ندارند دست به ابزارهای سونوگرافی درمطب خود بزنند، زیرا این تخصص فقط وفقط در حیطه توانایی و مسئولیت حرفه‌ای آنهاست و برخی دیگر نیز با کمی تخفیف اجازه می‌دهند این اتفاق درمطب‌ها بیفتد اما به شرط آن که وجهی ازبابت آن دریافت نشود هر چند این وجه ناچیز باشد.این فتواهای به ظاهرحرفه‌ای درشرایطی مطرح می‌شود که اهل فن می‌دانند فارغ التحصیلان رشته تخصصی زنان درطی آموزش‌های تخصصی خوددرچارچوب برنامه جامعی، فرآیند انجام سونوگرافی برای کمک به تشخیص اولیه بیماری‌های زنان را طی می‌کنند(دست کم انجام 200مورد سونوگرافی حاملگی و 100موردسونوگرافی ژنیکولوژی دراین فرآیند دیده شده است) تابتوانند باشناختی که ازآناتومی واقسام بیماری‌های زنان دارند درتشخیص اولیه ابعاد بیماری وتدوین برنامه درمانی متناسب، به درستی و بادقت علمی لازم گام بردارند و ازارجاعات کور، غیرضرور و مکرر بیمار به مراکز تشخیصی خودداری کنند و البته درصورت نیاز به پیگیری بیشتربرای دستیابی به اطلاعات معین ،جامع و کاملتر و تشخیص نهایی،از همکاران رادیولوژیست(radiologist) خود کمک بخواهند.هدف اصلی همه این آموزشها اینست که متخصصین زنان برخوردار از کفایت و کارآمدی استاندارد باشند.این استانداردها چه در میان متخصصان زنان وچه رادیولوژیستها مکمل یکدیگر ونهایتا" در خدمت تضمین سلامت بیماران است.

بنابراین انجام سونوگرافی اولیه درمطب متخصص زنان، نه موازی کاری با رادیو لوژیستهاست ونه کاری تشریفاتی وزائد، ونه مانعی برای فعالیت‌های پردامنه، حساس و پیچیده تشخیصی مانند سونوگرافی‌های پیشرفته، سی تی اسکن و یا ام. آر.آی که درحیطه تخصص رادیولوژیست‌هاست.

علاوه براین همه می‌دانیم حساسیت بیماری‌های زنان و زایمان و بارداری به گونه ای‌است که نمی‌توان درموارد فوریتی، دست روی دست گذاشت و به جای کمک به تسریع مراحل شناخت اولیه ازنوع ودامنه بیماریی‌های که جان مادرو نوزاد،هردو را تهدید می‌کند،بیمار را پیشاپیش وچشم بسته به حوزه‌های تشخیصی دیگرحواله داد. آن هم مراکزی که چه بسا به لحاظ مکانی یا زمانی دردسترس فوری نیستند.

نکته دیگراین که درصورت کنارگذاشتن ابزارهای ساده برای سونوگرافی درمطب متخصصان زنان، هربیماری بایدبه محض مراجعه به پزشک به طور مثال برای انجام سونوگرافی شکمی به رادیولوژی معرفی شود و اگررادیولوژیست این اقدام را کافی ندانست و مثلا" رادیولوژی واژینال را ضروری تشخیص داد بیمارباید دوباره به متخصص زنان مراجعه کند وبا دردست داشتن نسخه ای برای تصویربرداری جدیدبازگردد و اگردرمرحله بعدی بازهم بررسی بیشتری لازم بود برای بارسوم، انجام ام.آر.آی باتقاضای متخصص زنان به جریان بیفتد و...! این همان مسیرطاقتفرسایی است که بسیاری ازبیماران به ویژه درشهرهای بزرگ هرروز آن را باانواع دغدغه ها طی می کنندومتحمل هزینه های مکرر و بعضا"غیرضروروگزاف می شوند.ولی متاسفانه برخی باانحصارهمهء امورتشخیصی درمحدودهء رادیولوژی(Radiology) ها به تداوم این شرایط نامطلوب کمک می کنند و حاضر نیستند کوچکترین گامی برای تغییرآن برداشته شود.

این در حالی است که در دنیای پزشکی امروز انجام سونوگرافی در برنامه آموزشی متخصصان زنان جایگاه و ابعادتازه به تازه ای را به خود اختصاص می دهد .در کوریکولوم 2017 آموزشی کشورهای پیشرفته،سونوگرافی زنان و بارداری برای رزیدنت های زنان تا سطوح بالا هم دیده شده است و جالب اینکه در پیوست این برنامه آموزشی نام دپارتمان رادیولوژی نیزبه عنوان تایید کننده به چشم می خورد .تازه ترین مقالات علمی درممالک پیشرفته صنعتی هم همگی رزیدنت های زنان را مشخصا" تشویق به آموختن هر چه بهینه تر سونوگرافی می کنند و انجمن رادیولوژی این کشورها نیز در کنار انجمن های زنان و مامایی تایید کننده این جهت گیری هستند.این در حالیست که دراین کشورها نه کمبود پزشک و نه منطقه محرومی مطرح است ونه محدودیتی برای پذیرش زنان بیمار توسط پزشکان مرد جهت انجام سونوگرافی(sonography) واژینال وجوددارد.

بااین اوصاف همچنان روی سخن با فعالان تشکل های مدنی- صنفی درجامعه بزرگ پزشکی کشور است که انتظار می رود فراتر از صورت ظاهری بحث ها و جدل ها به ابعاد علمی مسایل نگاه عمیق تری بیاندازند و ناخواسته فضای همکاری و همدلی میان اعضای جامعه پزشکی را به سوی تقابل ورقابتهای ناسالم و زیان بار سوق ندهند.

وکلام آخراین که بزرگترین سرمایه جامعه پزشکی، اعتماد مردم است . این اعتماد را باطرح بحث های احساسی و فاقد مبانی علمی تضعیف نکنیم.