وزارت بهداشت قلعه‌ای نفوذ ناپذیر است
نزدیک شدن به طرح تحول سلامت و بررسی نتایج آن برای پژوهشگران سخت است و آنها را مجبور می‌کند برای مستند سازی مطالعات خود از روش‌های زیرزمینی اقدام به دریافت آمار و اطلاعات در این حوزه کنند.
به گزارش سالم خبر، مزدک دانشور انسان شناس پزشکی و پژوهشگر در نشست «نگاهی به طرح تحول سلامت، از اجرا تا به امروز» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد با بیان این مطلب گفت: چندی پیش یکی از همکاران برای بررسی آثار سیاست‌های باروری و افزایش مرگ و میر مادران، از وزارت بهداشت درخواست آمار تفکیکی در استان‌ها را کرد که در پاسخ به او اعلام کردند که این آمار محرمانه است. این یعنی ما نمی‌توانیم به یکی از مهمترین شاخص‌ها در نظام سلامت، دسترسی داشته باشیم.
او در ادامه با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت یکی از قلعه‌های نفوذناپذیر برای تحقیق و پژوهش است، گفت: ما برای پژوهش درباره طرح تحول سلامت و عبور از انگاره‌های فرضی و ایدئولوژیک و ژورنالیستی انواع روش‌ها را امتحان کردیم و تقریبا نتوانستیم هیچ آمار دقیقی از وزارت بهداشت دریافت کنیم و تنها کسی که در این زمینه با ما همکاری کرد، آقای دکتر حریرچی در راس وزارتخانه بود؛ ولی مدیران میانی تا آنجا که می‌شد در مقابل آن، سنگ‌اندازی کردند. بنابراین می‌توان گفت این مشی، در میان مدیران میانی ساختار بوروکراتیک کشور نهادینه شده است.
مزدک دانشور در ادامه گفت: سلامت در جامعه به دست می‌آید، نه در بیمارستان و مطب پزشکان؛ چرا که سلامت امری اجتماعی است و اگر قرار است از طرح تحول سلامت صحبت می‌کنیم، باید به مسائل جامعه نگاه دقیق‌تری داشته باشیم.
او با انتقاد از سیاست‌ها و اقدامات وزارت بهداشت در زمینه مواجهه با محیط زیست، میزان استفاده از کودها و سموم شیمایی در محصولات کشاورزی، سلامت محصولات غذایی و کاهش استرس در جامعه اضافه کرد: آمارها نشان سلامت در جامعه به دست می‌آید، نه در بیمارستان و مطب پزشکان؛ چرا که سلامت امری اجتماعی است و اگر قرار است از طرح تحول سلامت صحبت می‌کنیم، باید به مسائل جامعه نگاه دقیق‌تری داشته باشیم.
وی سپس با متهم کردن طرح تحول سلامت در جهت حرکت ذیل اقتصاد سیاسی نئولیبرالی، افزود: سیاست‌هایی که در دولت به گران شدن محصولات و مواد غذایی ضروری مثل شیر و گوشت و غیره انجامیده‌اند از یک سو باعث شده‌اند تا مصرف این مواد در میان طبقات فرودست جامعه کاهش پیدا کند و از سوی دیگر فضای جامعه را از محصولات سرشار از سم و کود شیمیایی و هوای آلوده و آب ناسالم و پر از نیترات و فست فودها و جانگ فودها، اشباع کرده‌اند و همه اینها نتیجه‌ای جر افزایش بیماری در جامعه نداشته است و حالا وزارت بهداشت تلاش می‌کند به جای مقابله با چنین وضعی فرانشیز درمان را کاهش دهد.
این انسان شناس پزشکی در ادامه صحبت‌های خود، ضمن زیر سوال بردن روند قانونگذاری در کشور و میزان بهره‌جویی از مشارکت‌های مردمی در طرح‌های اجتماعی، گفت: در کشور ما قبل از اینکه طرح‌هایی با هزینه‌های هنگفت مثل مسکن مهر، هدفمندی یارانه‌ها و طرح تحول سلامت و غیره وارد مرحله قانونگذاری وسپس و اجرایی شوند، به هیچ وجه مورد بحث عمومی گذاشته نمی‌شوند و نتایج نشان می‌دهند وقتی جامعه‌ای در تدوین و اجرای طرح‌های اجتماعی مشارکت نداشته باشد، آن طرح‌ها محکوم به شکست می‌شوند، چون جامعه و دولت از هم دور هستند و جامعه همدلی و همراهی با طرح و اجراکنندگان آن ندارد و تصور می‌کند که یک منبع پولی وجود دارد و مجریان هم سهم خود را از این منبع برمی‌دارند.
او در ادامه اضافه کرد: گروه‌های ذی نفوذ و ذی نفع در روند بودجه ریزی معمولا صدای بلندتری در وزارتخانه‌ها دارند و باعث می شوند بودجه به سمت و سوی خاصی سوق پیدا کند و بر همین اساس هم نقش غالب و پررنگ پزشکان در ساختار وزارت بهداشت، منجر به حرکت قسمت اعظم بودجه به سمت پزشکان شده است.
وی در ادامه افزود: در نبود برنامه مشخصی در طرح تحول برای مواجهه با افزایش تعداد مراجعه کنندگان به بیمارستان‌ها و همچنین در غیاب نظام ارجاع و زیربناهای الکترونیک آن و طرح پزشک خانواده که پیش از طرح تحول و نزدیک به سه دهه است در کشوی میزها معطل مانده، برداشتن سد قیمتی تنها باعث تعمیرگاهی شدن بیمارستان‌ها و تنها ماندن بیماران در بیمارستان‌ها شده است.
او با اشاره به نظارت ناپذیری بیمارستان‌ها و نقش لایه‌های پنهان مانند عوارض داروها و جراحی و ... در نظارت ناپذیر شدن بیمارستان‌ها گفت: ما در بیمارستان‌ها با یک جامعه نظارت ناپذیر سروکار داریم که در آن انباشت ثروت و قدرت بدون شفافیت سازمانی اتفاق می‌افتد. وقتی که من به عنوان دندانپزشکی که انسان‌شناس هم هستم، با نامه یک پژوهشکده رسمی برای انجام تحقیقات خود به بیمارستان مراجعه می‌کنم، همکاران ما هر کاری می‌کنند که من وارد بیمارستان نشوم و جلوی این تحقیقات را بگیرند. این نظارت ناپذیری و عدم شفافیت، فساد می‌آورد. حال آنکه شفافیت و پاسخگویی دو رکن دیگر از طرح‌های اجتماعی هستند که تا سرحد ممکن باید رعایت شوند تا جامعه‌ای عادلانه‌تر داشته باشیم.
او در پایان افزود: هنوز معلوم نیست که در بیمارستان‌ها بر اثر این وضعیت چه فسادی تولید شده است، ولی سرشاخه‌های فساد را می‌شود در کارهای عمرانی، خریدهای دارویی و توزیع سهم پزشکان دنبال کرد.
