«برجام» عامل کاهش ریسک ایران

ایلیا پیرولی- روزنامه نگار اقتصادی با این مقدمه در روزنامه تجارت نوشت؛ براساس اعلام رسمی‌کمیته مسئول رتبه‌بندی ریسک کشورهای دنیا در OECD، مبتنی بر تصمیم آن سازمان، رتبه اعتباری کشورمان به ۵ ارتقا پیدا کرد.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) سازمانی است بین‌المللی، دارای ۳۵ عضو، که اعضای آن متعهد به اصول دموکراسی و اقتصاد آزاد هستند. این سازمان به تعبیری عمده‌ترین سازمان بین‌المللی تصمیم‌گیرنده اقتصادی است. مقر اصلی این سازمان در شهر پاریس است.

اینکه چگونه این تناقض می‌تواند ایجاد شود باید تنها از برنامه‌ریزان دولت پرسید؟ اینگه چگونه باید این معضل حل شود را نیز باید از دولتمردان پرسیده شود؟

با بررسی همه شاخص‌های اقتصادی از سوی کارشناسان و مراکز پژوهشی و همچنین سازمان مذکور، کاهش ریسک اعتباری از 7 به 5، حاصل برجام بوده و بیانگر این موضوع است که دولت در بخش خارج از سیاستگذاری اقتصادی به خصوص داخلی بسیار موفق بوده و نتیج آن نشان می‌دهد که فضا را برای اقتصاد امن کرده است.

موضوعی که کارشناسان اقتصادی بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم؛ یعنی هنگامی‌که روحانی کابینه اولش را ارنج کرد، به او توصیه کردند که در روش سیاستگذاری‌های اقتصادی کاملا بازنگری کرده و روش پیشینیان را ادامه ندهد. این کارشناسان اقتصادی معتقدند بوده و هستند که با این نوع سیاستگذاری، همه دستاوردهای روحانی در این مدت را پنبه خواهد کرد چرا که شیوه کنونی همان شیوه‌ای بوده که منافع گروه‌های انحصارگرا و رانت‌خوار تامین کرده و نفع خود را در فضای اقتصادی التهاب‌آور جستجو می‌کنند. بی‌شک گفته‌های کارشناسان اقتصادی را می‌توان براساس داده‌های آماری در طی 28 سال گذشته به اثبات رساند. همین حالا گروه‌های سیاسی مخالف دولت برای برهم زدن فضای امن اقتصاد کشور با ایجاد تنش و آلوده کردن فضا در صدد هستند که محیط اقتصادی را به نفع خود هدایت کرده و دستاوردهای دولت را نابود کنند.

حالا کارشناسان توصیه می‌کنند که تا دیر نشده باید از دستاورد برجام که حاصل آن فضای اقتصادی مناسب و مثبت هست استفاده کرده و با اصلاح سیاستهای اقتصادی همه توطئه‌های انحصارگرایان و رانت‌خواران را که بر طبل اقتصاد نامولد می‌کوبند نقش بر آب کنند.

اما چرا برجام توانست ریسک اعتباری ایران را کاهش دهد؟ با اجرای برجام، بخش خصوصی کشور توانست، برای تنگی نفس خود، اکسیژن مناسب دریافت کند ؛ به عبارتی با عملیاتی شدن مفاد برجام بخش اقتصاد مولد غیردولتی کشور با توجه به ظرفیت‌های خود با همتایان خارجی خود ارتباط متقابل برقرار کرده و زمینه را برای سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی فراهم کنند.

از سویی دیگر برجام امیدواری را به اقتصاد ایران بازگرداند؛ به گونه‌ای که بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی در زمینه‌های مختلف در طی دو سال اخیر برای سرمایه‌گذاری به ایران آمده و اقدام لازم را در این زمینه انجام داده‌اند.

شواهد در نظام بانکی نیز نشان می‌دهد اجرای برجام، چالش «توجیه اقتصادی خرید و ساخت مسکن» را تا حدودی برطرف کرده است. چرا که در دوران تحریم، هزینه‌های آشکار و پنهان فعالیت تجاری و اقتصادی هم برای بانک‌ها از بابت تامین مالی و هم برای تجار و سرمایه‌گذاران، افزایش پیدا کرده بود. با لغو تحریم‌ها، هزینه‌های جانبی و اضافی همچون کارمزدها و حق‌العمل مبادلات بازرگانی به سطح واقعی بر می‌گردد و تولید و تجارت نسبت به قبل، ارزان شده است.

در نتیجه، نرخ انتظار بازدهی مورد نظر فعالان اقتصادی نیز کاهش پیدا کرده و سرعت گردش پول در اقتصاد نیز افزایش یافته است.

با عملیاتی شدن توافقنامه برجام، بازار ارز دیگر شاهد تکانه‌های ارزی و شوک‌های بی‌سابقه قیمتی تا حدودی نبوده است و اگر هر از گاهی دلار با رشد قیمتی مواجه شده موقتی بوده و نتواسته است بر کل اقتصاد اثر گذاری منفی داشته باشد.

برجام همچنین تواست بستر لازم را برای فروش نفت و صادرات آن را برای اقتصاد کشور فراهم کند که باعث شد در سال 95 بعد از مدتها کشور از یک رشد مناسب و در حد استادارد برخوردار شود. حمید حاج اسماعیلی ـ کارشناس کار در مصاحبه‌ای با ایسنا در این زمینه گفته بود: اجرای برجام را از این جهت که موجب کاهش برخی تحریم‌ها شد و درهای فروش بیشتر نفت و صادرات آن را باز کرد،‌ مثبت دانست.این توافق‌نامه به تغییرات جدی در بورس،‌ قیمت ارز و طلا و ایجاد انگیزه‌های مثبت در بازار کار منجر شد ولی به دلیل تجربه دشمنی‌هایی که کشورهای غربی با ایران داشتند و به دلیل رکود و مشکلات بحرانی که اقتصاد ایران به آن دچار بود بار مثبت روانی توافق‌نامه نتوانست تحول چندانی در کشور ایجاد کند. محمد قلی یوسفی، اقتصاددان نیزدر این زمینه به این خبرگزاری نیز گفته بود: قبل از امضای قرارداد برجام، علاوه بر مسائل اقتصاد داخلی، یکی از مشکلاتی که ما در زمینه اقتصادی در کشور داشتیم، تحریم‌های بین‌المللی بود که مسائل بسیار جدی برای اقتصاد ایران ایجاد کرده بود به گونه‌ای که نه تنها دسترسی ما را به تکنولوژی مرغوب بلکه امکان تجارت، صادرات و واردات ایران را محدود کرده و در نتیجه ما نتوانستیم برای پیشرفت صنعتی اقتصاد خود از تکنولوژی مدرن استفاده کنیم. به هر حال، بررسی برجام نه صرفا از حیث سیاسی تاثیرات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن بلکه از بعد اقتصادی نیز قابل بررسی و حائز اهمیت است.

بعد اقتصادی آن نه تنها اقتصاد داخلی ایران را تحت تاثیر خود قرار داده است، بلکه پیامدهای مثبتی را بر بازارهای خارجی و داخلی در بخش نفت و گاز و مواد غیر نفتی گذاشته است. برجام یک اتفاق تاریخی نیست،گرچه نقطه عطفی در تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران است،اما می‌توان تمام کمیت‌های پتانسیلی ایران را چه قبل و چه بعد از برجام مورد بررسی قرار داد و به کمیت‌ها و حتی نظریات جدید دست یافت. شاید بتان گفت که مقاومت اقتصادی نیز از پیامدهای مثبت برجام است.