تله‌کابین علی آباد گلستان جنگلهای هیرکانی را می‌بلعد
بعد از قاچاق چوب و طرح های برداشت چوب از جنگل و آفت شمشاد که میلیون ها هکتار از جنگل های ایران را بلعید، حالا مدتی است تله کابین و تب فراگیر آن، قاتل جنگل های هیرکانی ایران شده است و این بار صحبت از استقرار آن در شرق گلستان و بالادست سد کبودوال است....
مسئولان استانی سازمان جنگل ها معتقدند که تله کابین هیچ آسیبی برای جنگلهای هیرکانی ندارد؛ اما کارشناسان و دانشگاهیان جنگل بر این باورند که بی‌آسیب بودن آن، یک لطیفه است و امکان ندارد دکل‌های عظیم 20 متری به جنگل برده شود و آسیبی متوجه رویشگاه‌ها نشود؛ ضمن اینکه آسیب به جنگل، تنها قطع چند درخت نیست؛ بلکه جدی‌ترین خطر تله کابین برای جنگل، بردن جمعیت غیرمتخصص به عمق جنگل و بالا رفتن ریسک زمین خواری و ویلاسازی، آتش سوزی و زباله و ده‌ها آفت جدی دیگر برای جنگل‌هایی است که نیمی از آنها در 50 سال اخیر از دست رفته است. از سوی دیگر مسوولان آب منطقه‌ای استان نیز با مکان یابی طرح به علت ایجاد خطراتی برای سد کبودوال مخالف هستند. این درحالی است که مقام معظم رهبری نیز بارها تاکید کرده‌اند که «نگذارید به بهانه گردشگری، به جنگل تعرض شود!»
"تله کابین" به بهانه رونق صنعت گردشگری این روزها تبی شده که می‌رود تا بسیاری از نقاط جنگلهای هیرکانی ایران را درگیر کند. جنگل‌هایی که در عصر سوم یخبندان در همه جای زمین از بین رفت و ایران تقریبا تنها بازمانده‌های آن را در اختیار دارد. حالا بعد از "تله کابین ناهارخوران" که با مخالفت دوستداران طبیعت و تشکیل کمپینی با حدود 5 هزار امضا فعلا مسکوت است در بکرترین جنگلهای هیرکانی شرق گلستان و در بالادست شهر "علی آبادکتول" درخواستش را داده‌اند. اگر چه اداره کل منابع طبیعی گلستان با این طرح موافقت کرده اما مدیرکل محیط زیست گلستان، پاسخ را موکول کرده به پاسخ مطالعات ارزیابی زیست محیطی. مجریان و مدافعان تله کابین می‌گویند بدون قطع درخت یا آسیب به جنگل آن را به منظور توسعه گردشگری و حل مشکل بیکاری آن را راه‌اندازی می‌کنند؛ کارشناسان جنگل و منتقدان اما معتقدند که احداث طرح تله کابین که تجربه‌اش در جنگلهای شمال ایران کم هم نیست می تواند اندک باقی مانده رویشگاه‌های بی‌نظیر هیرکانی را با آسیب جدی مواجه کرده و خطر زمین خواری، آتش سوزی و زباله و نیز ویلاسازی و افزایش فشار بر جنگلهای شمال را صد چندان کند؛ مخصوصا در این بحبوحه خطرناک کم آبی و ریزگرد در کشوری نیمه بیابانی که نوار باریک سبزی بر روی نقشه دارد.
زمزمه‌های درخواست تله کابین علی آباد کتول درست در گیرودار تشکیل کمپین مخالفت با تله کابین در جنگلهای هیرکانی ناهارخوران گرگان به گوش رسید. اگر چه درخواست‌کنندگان تله کابین علی آباد، از همان ابتدا سعی کردند موافقت‌ها را از طریق "سازمان جنگلها و مراتع وآبخیزداری" در پایتخت اخذ کنند و از هر گونه چک وچانه زدن در شهرستان و مدیران احرایی استانی پرهیز داشتند. شاید به این دلیل که فکر می‌کردند بدین ترتیب می‌توانند اطمینان بیشتری نسبت به مجوزهای اخذشده برای تله کابین داشته باشند و به عبارتی کلنگ را محکم تر بر زمین بزنند. بر این اساس، اقدامات اولیه و موافت‌های سازمان جنگلها در سکوت و بی خبری کامل گرفته شد و خبر هنگامی پیچید که حتی موافقت اداره کل منابع طبیعی گلستان نیز گرفته شده بود.
این یک روی سکه بود و هنوز موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با طرح فوق مانده بود. بر همین اساس رایزنی‌های استانی برای اخذ مجوزهای محیط زیستی آغاز شد و از همان ابتدا مخالفت برخی کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان را در پی داشت.
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در این باره به "اسکان نیوز" گفت:«به محض اطلاع از اینکه این طرح، در داخل محدوده‌های جنگلی مورد درخواست است شخصا از محل اجرا و ایستگاه 1 (سایت مبدا) و 2 طرح بازدید کردم. ایستگاه 1 در جنگلهای مخروبه قرار دارد و نگرانی بابت تخریب جنگلی در این سایت کمتر است. اما سایت مقصد با عبور از روی مخزن یک سد بااهمیت که قرار است برای آب شرب مصرف شود در مکانی با شیب بسیار تند و گونه‌های بسیار متنوع درختچه‌ای وجود دارد.»
او تاکید کرد:« به لحاظ قانونی یا حقوقی، هر گونه طرحی که منجر به کاهش سطح جنگل شود مشمول مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی است.»
عبدوس در پاسخ به این سوال اسکان نیوز که "برخی می‌گویند چون طرح تله کابین علی‌آباد کتول کوچک شده طبق قانون نیاز به ارزیابی اثرات زیست محیطی ندارد" گفت:« در گذشته بر اساس برداشت متقاضی با کاهش مساحت مورد درخواست طرح به 2 هکتار، طرح را از مسیر ارزیابی اثرات زیست محیطی خارج کردند؛ اما اعتقاد بنده این است که با هر مقیاس، اینگونه طرحها، باید مورد ارزیابی اثرات زیست محیطی قرار بگیرد؛ بنابراین، ما مجددا مسیر ارزیابی را برای این طرح، دنبال خواهیم کرد.»
منابع طبیعی: آنجا درخت ندارد!
سیدهاشم موسوی نژاد معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی گلستان اما می‌گوید که در منطقه مورد نظر نه درخت آن چنانی وجود دارد که با احداث تله کابین آسیب ببیند و نه قرار است درختی قطع بشود. او در پاسخ به این سوال که مگر می‌شود این طرح با این همه ابعاد وسیع و پایه‌های مرتفع، درختی را سر راه حمل خود قطع نکنند و یا زباله و آتش به دنبال نداشته باشد گفت:«مجری قول داده که درختی قطع نمی‌شود و برنامه‌هایی را برای زباله و دیگر مشکلات این منطقه تهیه کرده است. ضمن اینکه آنجا قبلا برداشت چوب داشته‌ایم و جنگلهای بکر و دست نخورده نیستند و اساسا به جز درختچه‌های پراکنده، پوشش گیاهی جنگلی ندارد.»
آب منطقه‌ای: احتمال شکست سد و آلودگی آب
یکی از مخالفان اصلی استقرار تله کابین در جنگل "کبودوال" آب منطقه‌ای استان گلستان است که بر اساس مطالعات کارشناسی به این نتیجه رسیده که احداث تله کابین در بالادست سد، می‌تواند خطرات جدی و غیرقابل کنترلی را برای مخزن سد داشته باشد.
سیدمحسن حسینی معاون شرکت آب منطقه‌ای گلستان به اسکان نیوز گفت:«ایستگاه اول و محل سوار و پیاده شدن در تپه "بازگیر" قرار دارد و تعردادی هم پایه مستقر خواهد شد که در یک نقطه از دریاچه سد عبور خواهد کرد. این ایستگاه نهایتا به یال کوه منتهی می‌شود. ما این طرح را بررسی کرده‌ایم و هنوز نمی‌دانیم که چه میزا جمعیت قرار است در این نقطه متمرکز شود و چه مقدار آب مورد نیاز آنهاست؟ پساب و زباله‌های اینها چه می‌شود و در کجا جمع آوری و دپو خواهد شد؟ و اگر با بارش باران، شیرابه زباله‌ها به داخل سد بیاید مسوولیت آن با چه کسی است؟»
او با اشاره به وضعیت کنونی زباله در مناطقی مانند پارک جنگلی کبودوال و محوطه اطراف سد که در دست شهرداری است می‌گوید:« شرداری علی آباد همین الان هم به لحاظ پسماند و پساب و فاضلاب‌ها و زباله‌های گردشگران مدیریت ندارد و اگر قرار است جمعیت اضافه شود، آن وقت چه خواهند کرد؟»
معاون شرکت آب منطقه‌ای گلستان در ادامه با بیان اینکه من با اصل تله کابین مخالفت ندارم و اگر برای استان ثروتی بیاورد موافقم گفت:« اما به شرطی که مشکل جدیدی را برای استان اضافه نکند.»
حسینی در ادامه گفت:«اتفاقا در همین نقطه، شرکت ما در پی ایجاد طرحی مشابه بود که مطالعاتی را قبلا انجام داده است در صورت استقرار تله کابین در نقطه مبدا، احتمال آسیب رسیدن به سد کبودوال و شکست آن وجود دارد. این سد در بالادست سه شهر "علی‌آباد" ، "مزرعه" و "سنگدوین" قرار گرفته که اگر سد آسیب ببینداین 3 شهر در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت.»
معاون شرکت آب منطقه‌ای گلستان هشدار داد که اگر سد بشکند فقط چند دقیقه طول می‌کشد که آب دریاچه، به شهرهای پایین دست برسد و ما زمان برای نجات و فرار مردم نداریم و یا اگر یکی از کابین‌ها سقوط کند مشکلات جدی برای بهداشت و امنیت سد و آب آن خواهیم داشت. او گفت که تمام این مسائل در کارگروه محیط زیست استان نیز مطرح شده است.
او با اشاره به اینکه چندی پیش مجری بدون مجوز، در ان نقطه گمانه زدند و ما نتوانستیم جلویشان را بگیریم؛ چرا که ملک منابع طبیعی است و همین حالا هم نمی‌دانیم چه اتفاقی در چه عمقی افتاده و در خاک لسی آنجا عمق درزها به چه شکلی است گفت:« در طرح تله کابین علی آباد، فقط پایه نیست که مستقر می‌شود؛ بلکه ایستگاه و رستوران و سرویس‌های بهداشتی و اقامتگاه و ... نیز دارد.» او تاکید کرد که اگر قرار است تله کابین احداث شود باید فاصله از سد را بیشتر کنند و پیوست‌های بهداشتی را تهیه کنند.»
خطر نزدیکی به بیابان
رییس انجمن علمی جنگلبانی ایران نیز معتقد است که به دلیل طولانی بودن طول مسیر تله کابین علی آباد کتول ( 6 کیلومتر) حتما بسیاری از درختان قطع خواهند شد و بعد از آن نیز حجم مسافری که توسط تله کابین به جنگل برده خواهد شد تخریب‌های فراوان خواهد داشت.
هادی کیادلیری به اسکان می‌گوید:«تا آنجا که من به یاد دارم هیچ مجوز خاصی برای این طرح، تصویب نشده است. جنگلهای شمال در دنیا منحصر به فرد است و به همین خاطر بحث "تنفس" مطرح شد که حتی یک درخت و یک پایه حذف نشود. این جنگلها فقط 1 درصد خاک ایران است و اگر بخواهیم عامیانه بگوییم، به اندازه یک پشت ناخن هم نیست؛ آن هم در یک کشور بسیار خشک که روی کمربند بیابان دنیا قرار گرفته و روز به روز در حال تشدید پیشروی بیابان و خشکی است.»
او هشدار داد:« شاید خیلی‌ها فکر می‌کنند که خشکی هنوز به شمال کشور نرسیده؛ اما اگر بررسی کنید می‌بینید که خشکی از بالادست جنگلهای شمال شروع شده و هرگونه خدشه وارد کردن حتی خیلی کوچک، می‌تواند آسیب‌ها و مخاطرات جبران ناپذیری را برای جنگلها در پی داشته باشد.
گردشگری بی‌قاعده نه اکوتوریسم
کیادلیری این شکل از گردشگری را نه توسعه اکوتوریم که گردشگری بی‌قاعده خواند و گفت:«اشکال این است که ما فکر می‌کنیم به صرف بردن عده‌ای در جنگل، اکوتوریسم را شکل داده‌ایم؛ در حالی که اکوتوریسم در دنیا یک روش درمانی است برای درمان مشکلات جنگلها. اما طرح‌هایی مثل تله کابین، هیچ همخوانی با اکوتوریسم ندارد.
اکوتوریسم توسط افرادی اتفاق می‌افتد که آگاهانه وبرای حفظ منطقه، صورت می‌گیرد و در یک کلام یک سفر مسوولانه و معناگراست. تمام متخصصان، اعتقاد دارند که اکوتوریسم این است که ما روستاهای منطقه را ببینیم و آنها را در درآمدهای منطقه سهیم کنیم تا با درآمدهای ما خودش را احیا کند. فرهنگ جنگل نشین را ببینیم و طبیعت را از راه دور نظاره‌گر باشیم؛ نه اینکه من می‌خواهم سر راه سفرم، به جنگل بروم؛ چیزی بخورم و زباله‌اش را هم همان جا بریزم و بروم. پس ننویسند می خواهیم اکوتوریسم را توسعه بدهیم بلکه به صراحت بگویند می‌خواهیم درآمد کسب کنیم. پس هدف این طرح، بیشتر سود و نفع چند نفر است و فکر می کنند افراد را جذب می‌کنند برای بردن به جنگل با تله کابین تا از راه جذب گردشگر، درآمد کسب کنند. اشکال کار در این است که حتی اگر خود آن خط تله کابین به جنگل خسارت وارد نکند – که می‌کند- آن جمعیتی که با تله کابین به جنگل و بالادست برده می‌شود را چطور می توان کنترل و مدیریت کرد. ما همین الان مگر توانسته‌ایم آتش گردشگران را در جنگلهای مان کنترل کنیم که حالا می‌خواهیم یک مشکل دیگر به آنها اضافه کنیم؟»
او گفت:« مساله دیگر این است که آیا تاکنون ارزیابی و بررسی شده تا مشخص شود تا امروز اثرات تله کابین‌های رامسر و تنکابن و نمک آبرود و دیگر برای مناطق جنگلی چقدر بوده است؟ اینها ارزیابی شده که بگوییم تله کابین بعدی که می‌خواهیم مجوز بدهیم کمک به حفظ طبیعت می کند؟»
این دکترای جنگل هشدار داد که حلقه مفقوده ما در ایران، نظارت است و مطمئنا با چنین حلقه مفقوده‌ای خسارت‌های جدی به جنگل وارد خواهد شد؛ حتی اگر درختی قطع نشود. او گفت:« مسئله بعدی این است که ما مدعی هستیم اینگونه طرحها برای منابع طبیعی درآمدزاست. در حالی که اینها سهمی برای منابع طبیعی ندارند. بروید ببینید که تله کابین‌های مثلا چالوس یا نمک آبرود و بقیه چقدر برای منابع طبیعی درآمد داشته‌اند. من خبر دارم که برای مثال یکی از این طرحها در ازای 500 هکتار زمین و جنگل، ماهیانه 2 میلیون تومان به منابع طبیعی اجاره می‌دهند. در حالی که خسارت افرادی که به آن محیط طبیعی وارد می‌شوند ده‌ها برابر اینهاست. بروید پارک جنگلی سیسنگان را ببینید چه مقدار درختان در آن از بین رفت؟ اینها توجیه است که ما متولیان جنگل برای این طرحها می‌آوریم.»
کیادلیری با تاکید بر اینکه« چرا عده ای در سازمان متولی جنگل، فکر می‌کنند حالا که طرح‌های بهره‌برداری چوب ممنوع شده باید از راههای دیگر از جنگل درآمد کسب کنند» گفت:« توسعه در هر جامعه، بر بستر فرهنگی همان جامعه تعریبف می‌شود. چه کسی گفته که شرایط ما مثل دنیاست که حالا می‌خواهیم از دنیا الگوبرداری کنیم؟ ما نه از نظر فرهنگی مثل دیگر کشورها هستیم و نه از نظر طبیعی. ما هم روی کمربند خشکی هستیم هم زلزله و هم خشونت. پس نباید نسخه آنها را برای خودمان بپیچیم. ضمن اینکه ما هم در جنگل چند تله کابین داریم و مگر باید در تمام نقاط جنگل جداگانه تله کابین داشته باشیم؟ کجای دنیا این گونه است؟»
معاون سازمان جنگلها پاسخ نداد
برای گرفتن پاسخ از "سازمان جنگلها و مراتع وآبخیزداری" درباره چون وچرای تله کابین در جنگلهای کبودوال علی آباد گلستان، با عباسعلی نوبخت معاون امور جنگل این سازمان، تماس‌های پی در پی و مکرری انجام شد که ایشان علیرغم قبول مصاحبه، به تماس‌ها و پیامک‌های ما پاسخ ندادند.
گزارش : الهه موسوی - اسکان نیوز
