9 فیلم سینمایی غافلگیر کننده مهم سینمای ایران

حتی در فیلم‌های سینمایی و کمدی و تجاری هم از این دست تجربه‌ها زیاد داریم. فیلم‌هایی مثل «زن‌ها فرشته‌اند»، «چپ دست» یا حتی همین «خالتور» که الان در اکران سینماهاست؛ با اینکه آثار چندان مورد قبولی نیستند اما این عنصر غافلگیری را درون خودشان دارند.

در فیلم‌های جدی‌تر هم زیاد شاهد این امر بوده‌ایم فیلم «کیفر» حسن فتحی، «سالاد فصل» فریدون جیرانی یا ... آثاری از این دست هستند.

در این مطلب تصمیم گرفتیم دست روی 9 فیلم سینمایی غافلگیر کننده مهم سینمای ایران بگذاریم و مهمترین فیلم‌ها را از نقطه نظر رودستی که به مخاطبان زده‌اند مرور کنیم. تعداد فیلم‌ها طبیعتا خیلی بیشتر از اینهاست.

سگ کشی (1379)

کارگردان: بهرام بیضایی

جنس غافلگیری: شاید بشود فیلم «سگ کشی» را به جهت شدت رودست زدن، غافلگیرکننده‌ترین فیلم سینمای ایران به حساب آورد. تا جایی که مخاطب لحظه آخر به سرنوشتی دیگر برای پایان فیلم می اندیشد، اما اتفاقی دیگر رخ می‌دهد.

داستان فیلم بهرام بیضایی از این قرار است که گلرخ کمالی (مژده شمسایی) بعد از سالها به ایران می‌آید و متوجه می‌شود که شوهرش ورشکست شده. او برای نجات شوهرش (مجید مظفری) دست به هر کاری می‌زند. بارها کتک می‌خورد، تهدید می‌شود و خلاصه زمانی که در پایان فیلم مجروح و درمانده چک‌ها را پس می‌گیرد، متوجه می‌شود که شوهرش با منشی شرکت شان نقشه داشته‌اند که توسط گلرخ چک‌ها را پاس کنند و از ایران بروند.

میزان موفقیت فیلم: سال 79 علاوه بر پنج سیمرغی که نصیب فیلم شد، سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردمی را هم گرفت. فیلم در زمان اکران هم بسیار مورد توجه قرار گرفت. «سگ کشی» بهترین فیلم بهرام بیضایی نیست اما هم غالب منتقدان به آن روی خوش نشان دادند و هم علاقه‌مندان و پیگیران سینما بیش از فیلم های دیگر او، آن را دیدند.

چهارشنبه سوری (1384)

کارگردان: اصغر فرهادی

جنس غافلگیری: اصغر فرهادی به خاطر جنس فیلم‌هایش تقریبا در غالب آثارش به مخاطب رودست می‌زند. فیلم‌های او بر اساس قضاوت بنا نهاده شده است و طبیعی است بخش زیادی از داستان به حدس و گمان و پس از آن گره گشایی اختصاص یابد و نوبت تحلیل خود مخاطب فرا برسد.

در این میان، فیلم «چهارشنبه سوری» مخاطبانش را بیشتر از سایرین غافلگیر می‌کند. او تصویری از یک زن شکاک و افسرده (با بازی هدیه تهرانی) را به تصویر می‌کشد که مدام به همسرش (حمید فرخ نژاد) بدبین است و به اینکه او با زن همسایه (پانته آ بهرام) رابطه دارد، شک دارد.

فرهادی آنقدر روی بدبینی و شکاک بودن زن تاکید می کند که تا نیمه فیلم غالب مخاطبان حق را به شوهر می‌دهند و حتی برایش دل می‌سوزانند تا اینکه یک مرتبه و در اواخر فیلم به مخاطبش رودست می‌زند و زن همسایه را در ماشین مرد نشان می‌دهد.

میزان موفقیت فیلم: چهارشنبه سوری هم علاوه بر دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن و بهترین تدوین، عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به خودش اختصاص داد و زمان اکران هم پرمخاطب ترین فیلم سال لقب گرفت.

دایره زنگی (1386)

کارگردان: پریسا بخت آور

جنس غافلگیری: تنها فیلم سینمایی پریسا بخت آور هم بر عنصر رودست زدن در دقیقه نود بنا شده. البته فراموش نمی‌کنیم از آنجایی که فیلمنامه دایره زنگی را اصغر فرهادی، همسر بخت آور نوشت، جنس غافلگیری‌های این فیلم هم تقریبا مشابه سایر آثار این کارگردان است. داستان فیلم دایره زنگی با تلاش یک دختر و پسر (باران کوثری و صابر ابر) برای جمع کردن پول تعمیر ماشین پدر دختر شروع می‌شود.

پسر تمام تلاشش را می‌کند که با درست کردن ماهواره‌های یک مجتمع این پول را جمع کند. آخر سر معلوم می‌شود دختر کارش دزدی بوده و این ماشین را هم از یک نفر دزدیده است. در نهایت می‌فهمیم که از تمام خانه‌ها هم یک چیزی دزدیده است. خانم بخت آور برای بیان مفهوم فیلمش استفاده‌ای بهینه از عنصر رودست زدن کرده و خیلی خوب پازل‌های داستان را کنار هم قرار داده است. حتما یکی از دلایل محبوبیت این کمدی پایان متفاوت آن است.

میزان موفقیت فیلم: در جشن خانه سینما تندیس بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفت. در زمان اکران هم خیلی زود توانست به باشگاه میلیاردی‌ها دست پیدا کند.

سعادت آباد (1389)

کارگردان: مازیار میری

جنس غافلگیری: مازیار میری در «سعادت آباد» درست در سکانس آخر به مخاطبش رودست می‌زند. نکته جالب اینجاست که در نسخه‌ای که در شبکه نمایش خانگی توزیع شده، این سکانس پایانی یعنی اوج غافلگیری فیلم حذف شده است و همین باعث ابتر شدن حرف و دغدغه فیلم شده. ماجرا از این قرار است که یاسی (لیلا حاتمی) در زندگی‌اش با محسن (حامد بهداد) دچار مشکل شده و می‌داند که همسرش نسبت به او بی‌توجه است و روابط کاری مرموزی دارد. بعد از یک مهمانی پر تنش که رازهای زیادی در آن فاش می‌شود، یاسی از محسن می‌خواهد که به خانه پرستار بچه برود و او را بیاورد. در سکانس پایانی می‌بینیم که محسن با پرستار دخترش (مینا ساداتی) رابطه دارد. رودست زدن در این فیلم، به اثرگذاری محتوایش کمک کرده است.

میزان موفقیت فیلم: سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل زن را گرفت و در فروش هم خیلی زود به باشگاه میلیاردی‌ها پیوست. سعادت آباد محبوب طیفی از منتقدان هم بود و در زمان اکران نقدهای مثبتی درباره‌اش نوشته‌اند. از آن سو برخی با درونمایه فیلم زاویه داشتند و نقدهای محتوایی، منفی بود.

گناهکاران (1391)

کارگردان: فرامرز قریبیان

جنس غافلگیری: «گناهکاران» از جمله فیلم‌های پلیسی موفق سینمای ایران است که طبیعتا به خاطر ذات پلیسی که دارد، رودست زدن جزو خصایص آن محسوب می‌شود. با این حال اما مخاطبان در این فیلم طوری غافلگیر می‌شوند که اصلا انتظارش را ندارند.

ماجرا از قتل یک دختر شروع می‌شود. سرگرد روانگر و سرهنگ تدین مامور می‌شوند تا قاتل او را پیدا کنند. در طول فیلم ما با پنج فرد مظنون به قتل روبرو می‌شویم که هر کدامشان به خاطر روابط مختلفی که با او داشته‌اند، دلایل لازم برای قتلش را دارند. درست زمانی که مخاطبان بین این پنج گزینه سرگردان است، کارگردان ناگهان او را غافلگیر می‌کند. تازه می‌فهمیم که قاتل زن، سرگرد روانگر بوده. سرگردی که از ابتدا برای پیدا کردن قاتل زن مدام تقلا می کرد، خودش به خاطر عشقی که به زن داشته او را کشته است.

میزان موفقیت فیلم: گناهکاران اولین فیلم کارنامه فرامرز قریبیان بود که بر اساس فیلمنامه پسرش سام قریبیان ساخته شد. این فیلم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را گرفت اما در زمان اکران آن طور که باید جنجالی نشد و فروش متوسطی داشت.

گذشته (1392)

کارگردان: اصغر فرهادی

جنس غافلگیری: در فیلم «گذشته» اصغر فرهادی چند بار پشت سر هم غافلگیرمان می‌کند. هر بار گمان می‌کنیم اصل ماجرا را فهمیده‌ایم و پی به مسیر داستان برده‌ایم اما هنوز چیزی نگذشته که متوجه می‌شویم یک رودست دیگر در کار است و تا باز شدن گره اصلی هنوز راه زیادی باقی مانده!

ماجرای فیلم درباره خودکشی همسر سمیر است. او و سایرین گمان می‌کنند او از شدت افسردگی دست به خودکشی زده است اما دختر مارین راز کشته شدن او را به فهمیدن رابطه میان شوهرش و مارین ربط می‌دهد. بعد از مدتی می‌فهمیم دختر مارین برای همسر سمیر ایمیل فرستاده و این مسئله را فاش کرده است اما رودست نهایی بعد از همه اینها وارد می‌شود.

میزان موفقیت فیلم: گذشته با این که نسبت به «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» نتوانست مخاطبان ایرانی را زیاد سر شوق آورد اما در جشنواره‌های مختلف جهانی خیلی خوب ظاهر شد. برنیس بژو، بازیگر فرانسوی این فیلم از چند جشنواره جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را گرفت و خود اصغر فرهادی هم موفق شد در چندین و چند جشنواره مورد توجه قرار بگیرد.

رخ دیوانه (1392)

کارگردان: ابوالحسن داودی

جنس غافلگیری: مخاطب در «رخ دیوانه» هم چند بار رودست می‌خورد. تعداد این رودست خوردن‌ها آنقدر زیاد است که آخرین عنصر غافلگیری که در واقع مهمترین آنهاست دیگر چندان به چشم نمی‌آید. اولین رودست زمانی است که راز بازی مسعود با جمع دوستان و سرکاری بودن تماس‌ها برای پیروز فاش می‌شود. از یک جایی به بعد پیروز هم وارد بازی می‌شود اما داستان پیش می‌رود و نهایتا متوجه می‌شویم که قضیه کاملا متفاوت با چیزی است که فکرش را می‌کرده‌ایم و اصلا مسعود از ابتدا قصه را طور دیگری چیده است. این بار رودست دوم را به مخاطب می‌زند. تعداد این عناصر غافلگیری باعث شده تا خیلی‌ها لقب «فیلم پر از دروغ» را برای رخ دیوانه در نظر بگیرند و در نقدهای مختلف بنویسند که کارگردان مخاطب را گول زده است.

میزان موفقیت فیلم: رخ دیوانه پنج سیمرغ از جشنواره سی و سوم گرفت که مهمترین آنها سیمرغ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم از نگاه مردم بود. این فیلم زمان فروش هم حسابی سروصدا کرد و فروش بالایی را برای آن به ثبت رساند.

من (1394)

کارگردان: سهیل بیرقی

جنس غافلگیری: سهیل بیرقی در اولین فیلم بلند سینمایی‌اش فیلمی ساخت که از چند منظر قابل تأمل است. علاوه بر بازی متفاوت لیلا حاتمی و بهنوش بختیاری، انتهای فیلم مخاطب را به شدت غافلگیر می‌کند. ماجرا از این قرار است که در کل فیلم با زنی به اسم آذر روبرو هستیم که خلافکار است و با اعتماد به نفس و زرنگی خاصی مقاصدش را پیش می‌برد.

او کسب و کار فروش مشروبات الکلی را مدیریت می‌کند، سرپرست یک باند قاچاق است و حالا هم به پسر جوانی (امیر جدیدی) قول داده است تا او را به عنوان یک خواننده مطرح مشهور کند. او مدام از این پسر بهره کشی می‌کند و او را سر کار می‌گذارد تا اینکه بالاخره متوجه می‌شویم آن پسر، مامور پلیس است و تمام این مدت او بوده که آذر را سر کار گذاشته و مترصد فرصتی برای به دام انداختنش بوده.

میزان موفقیت فیلم: در جشنواره فجر در دو رشته نامزد دریافت سیمرغ شد اما موفقیتی در پی نداشت. فراموش نمی‌کنیم «من» سالی به جشنواره رسید که حریفان گردن کلفتی مثل «ابد و یک روز» سعید روستایی و «ایستاده در غبار» محمد حسین مهدویان را کنار خود داشت. اگر جز این بود حتما فیلم بیرقی چند سیمرغ می‌داشت.

ائو (خانه) (1395)

کارگردان: اصغر یوسفی نژاد

جنس غافلگیری: مهمترین ویژگی فیلم «ائو (خانه» این است که فضا را طوری پیش می‌برد که مخاطب اصلا انتظار غافلگیری نداشته باشد. دختر خانواده اجازه انتقال پیکر پدرش را برای استفاده تحقیقاتی در دانشگاه نمی‌دهد و این مسئله کاملا منطقی به نظر می رسد. تا 20 دقیقه آخر مخاطب فقط شاهد درگیری‌های متعدد است و انتظار دارد یکی از دو طرف کوتاه بیاید. اینجاست که عنصر غافلگیری رودست عجیبی به آنها می زند.

از آنجایی که ممکن است خیلی‌ها هنوز فیلم را ندیده باشند، از بیان جزییات این غافلگیری خودداری می‌کنیم. همین قدر اشاره کنیم که کارگردان بخوبی فضایی برای روایت فیلمش ایجاد کرده. از آن طرف حواسش به شخصیت پردازی و نحوه گرفتن بازی بوده و طوری ذهن را آماده می‌کند که کمتر کسی به اتفاق اصلی فکر کند. همین مشخصه، باعث شده فیلم پایانی جذاب (از نظر دراماتیک نه محتوا) داشته باشد.

میزان موفقیت فیلم: فیلم خانه در جشنواره سال گذشته از سوی منتقدان بسیار مورد توجه قرار گرفت و در جشنواره‌های جهانی هم مطرح شد اما از آنجایی که در گروه هنر و تجربه اکران شده فروش چندانی ندارد.

منبع: هفت صبح