عبدا... ناصری در گفت‌وگو با آرمان:
روحانی گفتمان اصلاحات را نمایندگی می‌کند
برخی رسانه‌ها پس از درگذشت آیت‌ا...هاشمی اعلام کردند اصلاحات یتیم شد. تا چه میزان به این امر اعتقاد دارید و آیا مرحوم آیت‌ا...هاشمی را از سال 88 به بعد در صف حامیان گفتمان اصلاحات می‌دانید؟
بنده آن‌چنان به تقسیم‌بندی دوره‌ای اعتقاد ندارم اما به هرحال اصلاحات یک گفتمان و دیدگاه‌هایی دارد که پس از سال 88 هم برای نهادینه شدن این دیدگاه‌ها، اصلاح‌طلبان هزینه‌های زیادی پرداخت کردند. آیت‌ا...هاشمی تا همین اواخر حیات خودشان، سعی کردند از این تقسیم‌بندی اصولگرایی و اصلاح‌طلبی کنار باشند. همچنان که آیت‌ا... سید حسن خمینی همچنین تفکری دارد و نوع تفکر خود را نزدیک به یکی از دو جناح سیاسی نمی‌داند. من اعتقاد دارم انسان‌های فهمیده خود را گول نمی‌زنند و بدون اینکه خود را به لحاظ تشکیلاتی در جبهه خاصی قراردهند، گفتمان خود را بسط و گسترش می‌دهند. آیت‌ا...هاشمی و آیت‌ا... سید حسن خمینی چنین خصوصیاتی دارند. همچنان‌که آقای روحانی سال92 از درون جامعه روحانیت مبارز کاندیدای اصلاح‌طلبان شد اما این روزها شاهد هستیم که ایشان گفتمان اصلاحات را نمایندگی می‌کند؛ هر چند به نوع عملکرد آقای روحانی انتقاد‌هایی وجود دارد. البته ذکر این نکته مهم است که اصلاح‌طلبان به دنبال این نیستند که حتما اعضای تشکیلاتی خود را افزایش دهند، اگرچه افزایش اصلاح‌طلبان در هر سطحی یکی از تاکتیک‌های آنهاست. به ویژه اگر حزب داشته باشند. اصلاح‌طلبان و به‌ویژه رهبری جبهه اصلاحات بیش از اینکه به دنبال توسعه تشکیلاتی، حزبی و جریان اصلاحات باشد به دنبال تعمیق، گسترش و تثبیت گفتمان اصلاح‌طلبی هستند و واقعیت این است که تا اندازه‌ای هم با وجود سنگ اندازی‌های مختلف مخالفان توانسته‌اند در این مسیر به پیروزی دست پیدا کنند. اصلاح‌طلبان از این جهت به ویژه پس از سال 88 بسیار بسیار موفق بودند. آیت‌ا...هاشمی هم نه اینکه عضوی از اصلاح‌طلبان باشد اما درک می‌کرد که اصلاحات گفتمان بحقی است. گفتمانی است که دنبال قدرت و جاه طلبی نیست. همچنین این جنبش اجتماعی و سیاسی دغدغه جمهوریت با حفظ هویت اسلامی را دارد، دغدغه تثبیت نظام، حضور ایران در عرصه بین‌المللی، زیست مردم و توسعه آزادی‌های سیاسی و اجتماعی را دارد. این مسائل فصل مشترک اصلاح‌طلبان با آیت‌ا...هاشمی، آیت‌ا... سید حسن خمینی، آقایان ناطق نوری، روحانی و بسیاری از شخصیت‌هاست که امروز به این سمت آمدند.
اما عده‌ای اعتقاد دارند گفتمان اعتدال اجازه رشد به گفتمان اصلاحات را نمی‌دهد و گفتمان اصلاحات به سطوح پایین‌تری نزول کرده است؟
نه این طور نیست. واقعیت این است که بعد از سال 88 گفتمان اصلاح‌طلبی جای خود را در جامعه باز و تثبیت کرد، هر چند عده‌ای معتقد بودند که اصلاحات بعد از وقایع سال88 به انتهای راه رسیده است اما شاهد هستیم که این گفتمان در سطح جامعه بسیار عمق پیدا کرد و هر روز به بدنه اجتماعی و سیاسی اصلاحات افزوده می‌شود. اجازه بدهید شفاف‌تر در این مورد توضیح بدهم. امروز رقیب انتخاباتی رهبر جبهه اصلاحات در سال 76 همسو با افرادی است که دغدغه اصلاحات را در ایران دارند. در نتیجه باید اذعان داشت گفتمان اصلاحات پیروز شده است. این همان تعمیق و تثبیت گفتمان اصلاح‌طلبی و نهادینه شدن هویت اصلاح‌طلبی درجامعه است. برای اصلاح‌طلبان اهمیت ندارد که چه فردی به قدرت برسد و به همین دلیل است که بنابر مصالح و منافع ملی که دغدغه اول آنهاست آقای لاریجانی را در انتخابات در لیست قم قرار می‌دهند. چون آقای لاریجانی فرد 2 دهه پیش نیست، گفتمان و رویکرد او تغییر کرده است.
پس به همین دلیل است که حتی علی مطهری اصولگرا به گفتمان اصلاح‌طلبی نزدیک شده است؟
بله، کاملا درست است. آقای مطهری اصولگرا که در دوره اصلاحات بیشترین مواضع و فاصله را با اصلاح‌طلبان، دولت وقت و مجلس ششم داشت، امروز درون جبهه اصلاحات چهره بسیار محبوبی است و بر لزوم اصلاحات تاکید دارد. البته نه به دلیل اینکه فرزند شهید مطهری است بلکه به این دلیل که گفتمانی را پیدا کرده و نمایندگی می‌کند که مطالبات سیاسی و اجتماعی اصلاح‌طلبان در آن برآورده می‌شود. زمانی که آقای مطهری می‌گوید حصر باید رفع شود، این خواسته اصلاح‌طلبان است که از زبان آقای مطهری، توکلی و دیگران بیان می‌شود. این یعنی تعمیق وتثبیت گفتمان اصلاح‌طلبی که جای خود را درجامعه باز کرده است. امروز اصلاح‌طلبان با اطمینان در این کشور صحبت می‌کنند، فارغ از اینکه چه شخصی به قدرت برسد. آنچه برای اصلاح‌طلبان اهمیت دارد، گسترش تفکر اصلاح‌طلبی و پذیرش این مهم از سوی جناح‌های مختلف سیاسی است
با فرض اینکه آقای روحانی با رای بالا دور دوم ریاست‌جمهوری خود را آغاز کنند، جایگاه اصلاح‌طلبان را در دولت آینده چگونه می‌بینید؟
اکنون نمی‌توانم پیش‌بینی کنم. حتی من فرض را خدای ناکرده بر این می‌گذارم که یک اصولگرایی مانند آقای میرسلیم که کاندیدای حزب موتلفه است با اقبال از سوی مردم روبه‌رو شود و بتواند به ریاست قوه مجریه دست یابد و کابینه‌ای تشکیل دهد که هیچ اصلاح‌طلبی درون آن نباشد. فرضی که محال است و هر کابینه و رئیس‌جمهور مجبور است برای توسعه کشور همین روند را ادامه دهد. هرکس رئیس‌جمهور شود نه برجام را لغو خواهد کرد، نه جلوی توسعه کشور را خواهد گرفت، نه جلوی توسعه روابط بین‌الملل را می‌گیرد. اصلاح‌طلبان هیچ دغدغه‌ای نسبت به این موضوع ندارند. خیلی‌ها از جمله مرحوم آیت‌ا...هاشمی به صراحت به آقای روحانی توصیه کردند وزارت کشور که نماد توسعه سیاسی است را دست یک اصولگرا ندهد، اما آقای روحانی تصمیم خود را گرفت. اما من پس از 3سال و نیم نمره غیر قابل قبولی به آقای رحمانی فضلی نمی‌دهم. اگرچه پسند من این بود که یک اصلاح‌طلب عهده‌دار وزارت کشور شود یا شخصی که اگرچه اصولگرا باشد توانمندی یا جرات بیشتری برای تغییر مدیران استانی و سیاسی کشور می‌داشت. البته باید اشاره کنم که من همه این‌بار را روی دوش آقای رحمانی فضلی نمی‌گذارم و در مجموع به او نمره قبولی می‌دهم. بسیاری از انتقادات بیش از اینکه متوجه وزیرکشور باشد، متوجه رئیس دولت است. امروز بسیاری از کنشگران سیاسی این انتظار را از آقای روحانی دارند که عرصه‌های مدیریت استانی و شهری که در اختیار بسیاری از بازماندگان دولت قبلی است را تغییر دهد. مشخص نیست با وجود اینکه مدیران دولت قبلی تمایلی به اجرای دستورات رئیس دولت فعلی ندارند چرا این دسته از مدیران تغییر نمی‌کنند. آقای روحانی خود باید پرچمدار این تغییر و اصلاح باشد و اگر چنین خواسته‌ای درشخص آقای روحانی متجلی و متبلور شود، تردید نداشته باشیم وزیرکشور به عنوان یک نیروی تشکیلاتی سخن مافوق خود را می‌پذیرد. دغدغه اصلاح‌طلبان این است که گفتمان اصلاحات در سطوح عمومی جامعه تعمیق پیدا کند. اگر امثال آیت‌ا...هاشمی از میان ما رفتند، اما قدرت و بدنه اصلاح‌طلبی و نفوذ جریان اصلاحات در تشییع پیکر ایشان متجلی ومتبلور می‌شود.
به تشییع پیکر آیت‌ا...هاشمی اشاره کردید، پیام روشن مردم از حضور در صحنه برای تشییع میلیونی پیکر شخصیت بزرگی مانند آیت‌ا...هاشمی چه بود؟
واقعا تشییع پپکر آیت‌ا...هاشمی باشکوه بود. درعرصه داخلی پیام تشییع پیکر آیت‌ا... هاشمی فقط به نفع اصلاح‌طلبان نبود، اصواگرایان نیز باید پیام این مراسم را درک کنند. این همان دغدغه‌ای بود که نسبت به دوران پسا‌هاشمی وجود دارد و امروز باید حاکمیت برای این دغدغه فکری کند. اصلاح‌طلبان فارغ از اینکه یک یار و پشتوانه محکمی را از دست دادند از اکنون به بعد به سرنوشت ایران فکر می‌کنند و دغدغه اصلی آنها تثبیت و ثبات سیاسی، اجتماعی ایران است و هرسعی، تلاش و کوششی را انجام می‌دهند برای اینکه این خلا پرشود و قدرت سیاسی ایران از بین نرود. مردم با حضور در این اجتماع پر شور این پیام را دادند که به دنبال وحدت وآشتی ملی هستند. در عین حالی که می‌تواند گرایش‌های خاصی را هم نمایندگی کند.
تشییع پیکرآیت‌ا...هاشمی و حتی رحلت ناگهانی ایشان موجب واکنش‌های بین‌المللی گردید. این واکنش‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دربعد بین‌المللی پیام مردم به جهانیان این بود که جامعه ایرانی نسبت به شخصیت‌های تاثیرگذار در عرصه ملی و بین‌المللی بسیار حساس هستند و از مواضع افرادی که در بعد بین‌المللی خواهان بهبود جایگاه ایران هستند حمایت می‌کنند. از طرف دیگر مردم با این انسجام و وحدتی که از خود نشان دادند به جهان فهماندند درعین حالی که اختلافات متنوع و متکثر سیاسی و اجتماعی در عرصه‌های مجادلات سیاسی حزبی وجود دارد، اما ایرانیان در کل میثاق و پیوند مستحکمی دارند. شاید اقلیتی باشند که نخواهند این اتحاد برقرار باشد، اما اکثریت جامعه اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا این نمایش را به جهان دادند که مردم تمامیت ارضی و استقلال کشور را می‌خواهند. حفظ استقلال برای مردم ایران از اهمیت زیادی برخوردار است و مردم ایران پای استقلال کشورشان ایستاده‌اند.
ایران و عرصه سیاست‌ورزی بعد از آیت‌ا...هاشمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که در بعد بین‌المللی شرایط ایران کمی در منطقه پیچیده است. امروز ایران رابطه خوبی با برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ندارد، اما واقعیت این بود که به هر صورت رحلت آیت‌ا...هاشمی عواطف واحساسات مختلف را در این کشورها برانگیخت و پیام تسلیتی که به ملت و حکومت ایران عرضه داشتند، بیانگر این جایگاه بود. جایگاه‌هاشمی از نظر مردم و سران کشورهای جهان، جایگاه ویژه‌ای بود. ایشان از تاثیر‌گذاری زیادی برخوردار بودند، البته این بدین معنا نیست که در دوران اصلاحات یا دولت تدبیر و امید نتوانسته باشیم خودمان را تقویت کنیم. ایران به عنوان ام‌القرای جهان تشیع در دوره آیت‌ا...هاشمی پایه‌گذار تنظیم مناسبات و روابط بسیار قدرتمندی با عربستان بود و بنا به گزارشی که تحلیلگران وزارت خارجه ایران و عربستان اعلام کردند این روند در دوران رئیس دولت اصلاحات بسیار بیشتر تقویت شد و بالاترین سطح مناسبات را در این دوره داشتیم. به همین جهت این دو گفتمان به یکدیگر نزدیک بودند. عدم حضور آیت‌ا...هاشمی ضربه سنگینی به جامعه سیاسی ایران حساب می‌شود، زیرا ایشان در جایگاه خود بدیلی ندارند.
