دلایل رشد خشونت در جامعه امروزی ایران

این روزها اگر صفحه حوادث روزنامه‌ها و سایت‌های خبری را نگاهی بیاندازید، جز قتل و تجاوز آن‌هم به شنیع‌ترین و فجیع‌ترین شکل ممکن، به موارد دیگری برخورد نمی‌کنید. بریده شدن سر دختر سه‌ساله توسط مادر خود؛ تلنگری بود تا بار دیگر نگاه‌ و ذهن جامعه به سمت خشونت‌های خانوادگی برود و نگرانی از تشدید خشونت‌های فجیع اجتماعی به اوج خود برسد.

تجاوز و قتل ستایش دخترِ 7 ساله افغانی، دزدیدن بنیتا و رها کردن او در ماشین، کشتن خواهر با چماق، اسیدپاشی و ... همه و همه فقط نمونه‌ کوچکی از خشونت‌هایی است که هرروزه در اطراف ما اتفاق می‌افتد؛ اما متأسفانه نه‌تنها چاره‌ای برای آن‌ها اندیشیده نمی‌شود بلکه روزبه‌روز خبرهایی از این قبیل آسیب‌ها بیشتر به گوشمان می‌رسد.

به گفته‌ کارشناسان و جامعه‌شناسان، «جامعه» مهم‌ترین عامل برای گسترش خشونت است. کودکان از همان دوران کودکی و در خانواده خود پرخاشگری را می‌بینند و یاد می‌گیرند و از همان دوران تحصیل که به جامعه وارد می‌شوند، با انواع بیشتر و گسترده‌تری از خشونت آشنا می‌شوند و در بزرگ‌سالی آموزه‌های خود را با مدل‌های مختلفی همچون قتل، تجاوز، آدم‌ربایی و غیره به نمایش می‌گذارند.

اعتیاد، بیکاری، شکست، عدم شادی و امید در جامعه، روزانه بسیاری از افراد اعم از زن و مرد را به سمت خشونت‌های فاجعه‌بار سوق می‌دهد. البته به نظر می‌رسد به دلیل افزایش خشونت‌ها در جامعه، قبح این قبیل کارها نیز تا حد زیادی شکسته شده باشد تا جایی که بسیاری از این اتفاقات در روز روشن و در مقابل چشم مردم رخ می‌دهد و به‌قول‌معروف آب از آب هم تکان نمی‌خورد؛ خشونت اتفاق می‌افتد، مردم اعتراض می‌کنند، فرد متخلف دستگیر و درنهایت اعدام می‌شود و به همین سادگی صورت‌مسئله پاک می‌شود؛ بی‌آنکه ریشه‌یابی و یا کارِ کارشناسانه‌ای در این خصوص صورت گرفته باشد.

رادیو و تلویزیون فقط غم و اندوه نشان می‌دهد

امان‌الله قرائی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با رویداد۲۴، به افزایش خشونت‌ها در جامعه اشاره کرد و گفت: اگر بخواهم ریشه همه خشونت‌هایی که اتفاق می‌افتد را در یک کلمه بگویم، می‌گویم جامعه! جامعه باعث‌وبانی تمام خشونت‌ها است. بیکاری، اعتیاد، برخوردهای نامناسب، عدم شادی در جامعه، نشان دادن غم و اندوه مداوم از تلویزیون و رادیو، یاس و ناامیدی، انتشار اخباری ازجمله قتل، تجاوز، آدم‌ربایی، همه و همه از مهم‌ترین دلایل رشد خشونت در جامعه امروزی ایران است.

قرائی مقدم، بابیان اینکه خشونت و پرخاشگری ذاتی و ارثی نیست، خاطرنشان کرد: خشونت ریشه اجتماعی دارد؛ کودک از همان زمانی که در رحم مادر خود قرار دارد خشونت را می‌فهمد، نوع رفتار پدر با مادر، مانند خشونت اقتصادی، لفظی، جنسی، روانی و غیره بر جنین تأثیرگذار است تا جایی که این رفتارها چارچوب‌های ذهنی آن جنین را تا 70 سال آینده شکل می‌دهد.

این کارشناس آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: حتی شرایطی که مادر به کودک خود شیر می‌دهد هم بر رفتار کودک مؤثر است. طبیعتاً اگر شیر دادن همراه با نوازش و شعر خواندن باشد کودک فارغ از استرس و خشونت رشد می‌کند. فرهنگ کنونی ما فرهنگ خشونت است، مانند برخی از قبایل سرخپوستی که کودک خود را همراه با جنگ و نزاع بزرگ می‌کنند. شخصیت کودک از خانواده شروع می‌شود و در جامعه رشد می‌کند. برخوردهای تند معلم با دانش‌آموز، راننده با مسافر، رئیس با کارمندان، اعتیاد، بیکاری، سرخوردگی همه و همه به‌خودی‌خود باعث ایجاد خشونت است.

این جامعه‌شناس بابیان اینکه خشونت از خشونت می‌آید، تصریح کرد: به‌طور مثال اگر مردی با همسر خود بر سر موضوعی با مشکل مواجه شود، آن خشونت را در محل کار و خیابان نیز به همراه خود دارد؛ اصلاً وجود همین خشونت و سرخوردگی‌ و ناامید‌ی‌ها است که باعث می‌شود افراد به سمت اعتیاد بروند.

قرائی مقدم با اشاره به قتل‌های فجیعی که جدیداً در جامعه مشاهده‌ می‌شود، گفت: مادری که دست به قتل فرزند خردسال خود می‌زند، یک مادر ناامید است. یک مادر فقیر، محروم، پر از مشکل، با شوهری بیکار و یا معتاد روبه‌رو است که دست به چنین اقداماتی می‌زند تا از وضعیت اسف‌بار روانی و مالی خود نجات پیدا کند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه فضای مجازی و سریال‌های سراسر خشمی که در تلویزیون نشان می‌دهد برافزایش خشونت‌ها تاثیردارد، تصریح کرد: فیلم‌های خشنی که پخش می‌شود، تأخیر در سن ازدواج، شرایط بد اقتصادی، محل زندگی، قطعاً زمینه‌ساز ایجاد خشونت است. معتقدم که انتشار خبرهایی از قبیل قتل و تجاوز نیز در رشد خشونت مؤثر است؛ زیرا خشونت یادگرفتنی است! مردم رفتار و برخوردها را می‌بینند و به دلیل فراهم بودن شرایط، دست به خشونت می‎زنند. به‌طور مثال رفتار تند نمایندگان و سایر مسئولین با یکدیگر، خود عاملی برای ایجاد خشونت است.

قرائی مقدم بابیان اینکه رفع شرایط بد اقتصادی مانند بیکاری، می‌تواند به کاهش خشونت در جامعه کمک کند، تصریح کرد: البته من امیدی به درست شدن این موضوع ندارم یعنی زمینه‌هایش را فراهم نمی‌بینیم. رفع بیکاری و غم و اندوه قطعاً می‌تواند در رفع و کاهش خشونت در جامعه تأثیرگذار باشد. البته در جوامع شهری بیشتر شاهد چنین اتفاقات ناگواری هستیم! در شهر مردم همه‌ی زندگی خود را با استرس و عجله سپری می‌کنند و همین موضوع بر رفتارهایشان تأثیر می‌گذارد. ساعت در شهر تهران سریع‌تر از سایر شهرستان‌‌ها و روستا‌ها می‌گذرد و مردم تمام‌وقت خود را صرف عجله برای رسیدن به کارهایشان می‌کنند.

این کارشناس ادامه داد: متأسفانه خشونت در جامعه ما نسبت به سال‌های گذشته چندین برابر شده و در آینده بیشتر هم خواهد شد. باید بگویم که با شعار دادن مشکلی حل نمی‌شود باید سریعاً اقدام عملی صورت بگیرد تا دیگر شاهد چنین اتفاقات و خشونت‌های ناگواری در جامعه نباشیم.