محمدرضا عارف: از گفتمان انتقادی در دانشگاه نباید ترسید

محمدرضا عارف در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: فرارسیدن پاییز طبیعت، نوید آغاز بهار نشاط‌آفرین دانش‌اندوزی و فصل پرشور و دوباره حضور نسل جوان و آینده‌ساز کشور در دانشگاه است. آغاز سال تحصیلی جدید نه‌تنها جانی مجدد به پیکره دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور می‌بخشد، بلکه کلیت جامعه را با حرکتی شتابنده به سوی کار و امید به فردای بهتر رهنمون می‌شود.

امروز و در دنیای معاصر «دانشگاه» با مفاهیمی جدید و در مواردی حتی متفاوت با تعاریف سنتی آن، روبه‌روست. اگر در گذشته نه چندان دور مراد از دانشگاه تنها مرکزی برای علم‌اندوزی بود، اینک، دانشگاه نهادی است که در کنار نقش‌آفرینی در توسعه علمی هر کشور، جایگاهی رفیع و بی‌بدیل را در توسعه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی، از آن خود کرده است. مروری کوتاه بر تاریخ آموزش عالی کشور، نشانگر رشد چشمگیر و قابل‌تحسین این حوزه نسبت به سایر بخش‌هاست. هرچند، اینک و پس از گذشت حدود چهار دهه از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، باید دغدغه کیفیت دانشگاه‌ها را جایگزین دلمشغولی کمی آنها کرد. بازنگری در امور کیفی آموزش و پژوهش در مراکز و مؤسسات آموزش عالی موجود و تدوین استانداردهای لازم برای تأسیس مراکز جدید از این دست، می‌تواند تضمین‌کننده رشد کیفی دانشگاه‌های ما در دهه‌های آینده باشد که به طور طبیعی ارتقای جایگاه بین‌المللی ما را در این حوزه به دنبال خواهد داشت.

روی دیگر توجه به وضعیت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در کشور، به‌رسمیت‌شناختن نقش دانشگاه و دانشگاهیان در فرایند توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه است. دانشگاهی که رابطه خود را با جامعه و نیازهای آن قطع یا کم‌رنگ کند، قطعا در رسیدن به اهدافش، محکوم به شکست خواهد بود. از دیرباز دانشگاه برای جامعه ایرانی نشانی از مدنیت و حضور مؤثر در فرازونشیب‌های اجتماعی و سیاسی بوده است. باید به دانشگاه و خصوصا به دانشجویان این فرصت را داد تا آزادانه مسائل مختلف جامعه و مردم خود را ببینند و در مورد آنها با رویکردی منتقدانه سخن بگویند. محروم‌کردن دانشگاه از گفتمان انتقادی، در حقیقت محروم‌ساختن کشور از تفکر زلال و خیراندیشانه فرهیخته‌ترین و پرتوان‌ترین قشر اجتماعی کشور است. از وجود گفتمان‌های انتقادی در دانشگاه نباید ترسید؛ هراس باید از آنجا ناشی شود که از رسیدن صدا و پیام مصلحانه دانشگاهیان به هر بهانه و دلیل جلوگیری شود و خواسته و ناخواسته فضای رسمی گفتمان انتقادی به فضای امنیتی و محیط‌های پنهان و غیررسمی سوق داده شود.

همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب نیز بارها تأکید فرموده‌اند، باید در برابر کنش‌های دانشجویی صبر و تحمل داشت، چراکه دوران دانشجویی دوران آزمون و خطاست؛ دورانی که باید دانشجو بیاموزد و این آموزه‌ها را در آینده کشور به کار گیرد. ورود دیگر نهادها به موضوعات دانشگاه- به هر بهانه و توجیه- چشم‌انداز روشنی را از رشد سرزندگی، طراوت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در محیط‌های دانشگاهی به نمایش نخواهد گذاشت. باید به دانشگاه و دانشجویان اعتماد و اطمینان کرد و بستر رشد سیاسی و فرهنگی آنان را مهیا نمود.

نقش مؤثر و روشنگرانه دانشگاهیان در رخدادهای مهم اخیر، مانند انتخابات مجلس شورای اسلامی، شوراهای اسلامی شهر و روستا و ریاست‌جمهوری، نشان داد که مردم ما همچنان به دانشگاه اعتماد دارند. اینک نوبت مسئولین است که با اعتماد بیشتر و اطمینان کافی‌تر به دانشگاه، زمینه مشارکت این نهاد مقدس را در دیگر رخدادهای اجتماعی فراهم کنند. خصوصا انتظار می‌رفت (و هنوز هم می‌رود) رئیس‌جمهور محترم، با توجه به همراهی ممتاز و قابل‌تأملی که دانشگاهیان در انتخابات اخیر از خود نشان دادند، معرفی وزیری عالم، کاردان، مدبر، آشنا به فضای دانشگاه و دارای مقبولیت در بین جامعه دانشگاهی را در اولویت تعیین ترکیب کابینه جدید قرار می‌داد، تا آموزش عالی ما سال جدید تحصیلی را با آرامش و انگیزه بیشتری شروع نماید. روا نیست دانشگاه‌های ما که تربیت‌کننده‌ بخش اعظمی از وزیران و مدیران ارشد سابق و حال بوده‌اند، سال تحصیلی جدید خود را با دغدغه نابسامانی در وضعیت مدیریت این وزارتخانه آغاز کنند. امیدوارم با انتخاب فردی شایسته- بر مبنای توانایی، تجارب و خصلت‌های برجسته اخلاقی؛ و نه بر اساس تبلیغات و رایزنی‌های متأسفانه معمول- برای تصدی این وزارتخانه، پاسخی درخور به مشارکت متعهدانه دانشگاهیان در انتخابات اخیر و تلاش مستمر و طولانی آنها برای استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی، داده شود.

در خاتمه سخن مایلم آغاز فرخنده و مجدد سال تحصیلی جدید را به تمامی دانشگاهیان محترم، خصوصا دانشجویان گرامی که همواره برای کشور موجب غرور و افتخار بوده‌اند، تبریک بگویم و از خداوند متعال سربلندی و موفقیت دانشگاه‌ها و دانشگاهیان ایران اسلامی را مسئلت کنم؛ که سربلندی آنها سربلندی مردم شریف و کشور بزرگ ایران است.