حقوق بین‌الملل در مورد استقلال کردستان عراق چه می‌گوید؟
ماجرای همه پرسی و استقلال اقلیم کردستان عراق در چند وقت اخیر بسیاری از کشورهای منطقه و جهان را درگیر خود کرده است. اگرچه به واسطه وجود قوم کرد در چهار کشور ایران، ترکیه، عراق و سوریه، این مسأله پیشنیه نسبتا طولانی دارد ولی به نظر می‌رسد اقلیم کردستان عراق این بار تمام توان خود را برای برگزاری همه پرسی به کار گرفته است.
اکثر کشورهای منطقه از جمله ایران مخالفت خود را با برگزاری این همه پرسی اعلام کرده‌اند، با این حال «مسعود بارزانی» رئیس منطقه کردستان عراق در گفتگو با وزیر دفاع انگلیس، استقلال را تنها گزینه ممکن برای این قوم عنوان داشته است. هرچند موضوع استقلال کردستان عراق یک مسأله سیاسی است ولی نمی‌توان قوانین بین‌المللی را در این خصوص نادیده انگاشت. داتیکان در گفتگو با دکتر یوسف مولایی، مدیر گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران به بررسی این موضوع پرداخته است.
یوسف مولایی در خصوص قوانین موجود بین‌المللی درباره استقلال و همه پرسی در برخی از کشورها گفت: «در این باره رویه بین‌المللی شفاف وجود ندارد و همه چیز بستگی به موضع دولت‌ها دارد. به طور مثال نمونه‌های متفاوتی از جمله کبک و کوزوو در این حوزه وجود دارد که جامعه جهانی در مقابل هرکدام روش متفاوتی را اتخاذ کرده است.»
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به مثال «کبک» اظهار داشت: «در خصوص کبک این بحث مطرح بود که کل جمعیت کشور کانادا باید درباره رفراندوم نظر بدهند ولی این مساله تایید نشد و فقط در حد نظر باقی ماند و امکان استقلال برای این منطقه به وجود نیامد. ولی در مورد کوزوو شرایط متفاوتی ایجاد شد. اعلام استقلال این کشور از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری پذیرفته شد و به صورت یک کشور مستقل اعلام وجود کرد. بنابراین دولت‌ها در خصوص استقلال و همه پرسی مواضع مختلفی را اتخاذ می‌کنند.»
این وکیل دادگستری در ادامه به مسأله اقلیم کردستان عراق اشاره کرد و در این باره گفت: «دولت عراق می‌تواند در مقابل خواسته اقلیم کردستان، به برخی از رویه‌های دولت‌ها استناد کند که امکان استقلال وجود ندارد. از طرفی هم کردها نیز می‌توانند به استنادهای دیگری همچون مورد کوزوو اشاره کنند. ولی در مورد داوری نهایی باید گفت که اگر اقلیم کردستان عراق به عنوان یک کشور وارد سازمان ملل شود، شورای امنیت می‌تواند ورود کند و اگر در دیوان بین‌المللی دادگستری طرح شود، مسأله متفاوت خواهد بود.»
مدیر گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران در ادامه گفت: «دولت عراق از طریق سازمان ملل می‌تواند درخواست نظر مشورتی کند، هرچند بدیهی است که این کار را نخواهد کرد زیرا با این اقدام موضع خود را به خطر خواهد انداخت ولی اقلیم کردستان به این دلیل که از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته نشده است، نمی‌تواند درخواست نظر مشورتی نمایند.»
این استاد دانشگاه در پایان اظهار داشت: «کردها فقط از طریق مذاکره می‌توانند کاری انجام دهند. در ابتدا باید با دولت عراق وارد گفتگو شوند و پس از آن با سایر کشورهای همسایه مذاکره کنند. هرچند از نظر حقوقی، حقوق بین الملل حق تعیین سرنوشت برای کردها قائل می‌شود، ولی اگر بخواهند به عنوان یک کشور به رسمیت شناخته شوند شرایط متفاوت است و این مسأله بیش از آنکه دعوای حقوقی داشته باشد، به روابط و مناسبات سیاسی مربوط می‌شود.»
برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه، پیشنهاد می‌شود مقاله منتشر شده از آقای دکتر یوسف مولایی تحت عنوان حق تعیین سرنوشت از ادعای سیاسی تا مطالبه حقوقی را مطالعه کنید.
