رستگاری در شن

نیما فردوسی در جهان اقتصاد نوشت: «کوبو آبه» در رمان «زن در ریگ روان» فضایی بسیار بدیع و هولناک ساخته است.

شخصیت اصلی رمان او «نیکی جومپی» معلمی است علاقمند به حشره شناسی و اوقات فراغت خود را به جمع آوری و مطالعه روی حشرات می‌گذراند.

نیکی جومپی همچنین شیفته شن است. درباره شن بسیار تحقیق و مطالعه کرده و آن را بسیار می‌ستاید. فلسفه وجودی و رفتار شن یا همان «ریگ روان» و همچنین سرشت دائما در حرکتش و ماهیت بینابینی شن که میان سنگ ریزه و خاک تعریف می‌شود و خواص منحصر به فردی که دارد او را مفتون خویش می‌کند.

در رمان «زن در ریگ روان» ما داستان یک پژوهشگر تفننی را می‌خوانیم که به دنبال جمع‌اوری حشره دل به طبیعت می‌زند و در نهایت زندگی خود را به خطر می‌اندازد، این ذره‌بینی که نیکی جومپی به روی حشرات انداخته، می‌تواند استعاره‌ای باشد از ذره‌بینی که نویسنده به روی شخصیت اصلی و تمام نوع بشر انداخته است.

او انسان را بسیار ریزبینانه تحت نظر دارد و او را تحلیل می‌کند و می‌کاود. به کمک دانه‌های شن روان که در تمام سطر به سطر داستان حضوری پررنگ دارند، کم کم ابعاد بیشتری از شخصیت برای ما روشن می‌شود. دانه‌های شن روان که هر چیزی را و هر کسی را به صورت خستگی‌ناپذیر می‌فرسایند، علاوه بر کاربرد داستانی‌اشان ارزش نمادشناسانه بسیاری هم دارند.

می‌توان آنها را نماد گذر برگشت‌ ناپذیر زمان و یا جدال آگاهانه و غریزی دائمی گونه انسان برای بقا دانست. کوبو آبه با گیر انداختن نیکی جومپی در میان شن، به تحلیل رفتار انسان در لحظه‌های خطیر زندگی می‌پردازد. در لحظه‌هایی که همچون کودکی بی‌پناه در پی کمک می‌گردد، یا چهارچوب‌های اخلاقی خودش را زیر پا می‌گذارد، یا از فرط خشم عنان خود را گرگ ‌گونه به دست غریزه‌اش می‌سپارد و بعد از هر کدام خود را به نظاره و قضاوت می‌نشیند.

درون مایه اصلی داستان را می‌توان مواجهه دانست. مواجهه انسان با موقعیت‌های ازلی ابدی خویش و همچنین رفتار و واکنش‌هایش در مقابل آنان. از این زاویه اگر نگاه کنیم، کوبو آبه را می‌توانیم به هستی گرایان (اگزیستانسیالیست‌ها) مانند نیچه نزدیک بدانیم.

هستی‌گرایان، یا کسانی که به اصالت وجود ارزش می‌نهند، پیامبرگونه تلاش می‌کنند انسان را از موقعیت‌هایی که قرار است با آنها روبرو شود آگاه سازند و برای ایستادن در برابرشان و پذیرفتن و پیروز شدن بر آنان او را آماده کنند.

در رمان حاضر شخصیت اصلی تحت تاثیر بدببیاری‌هایی در روستایی ساحلی گرفتار می‌شود که ساکنان آنجا، او را برای کار اجبرای به دام می‌اندازند و در برابر تمام زندگی و تلاش شبانه‌روزی او معاشش را تامین می‌کنند. شخصیت اصلی رمان و زنی که میزبان اوست مجبور هستند هر روز خود را به تخلیه کردن شن از روی بام یا اطراف خانه‌ای روستایی بگذرانند.

او در روند داستان متوجه می‌شود که روستاییان قبل از او هم این چنین رهگذران بی‌گناه را اسیر  کرده و به بردگی گماشته‌اند تا در نهایت بتوانند روستایشان را از مدفون شدن زیر شن نجات دهند.

در این میان، او خود را در مقابل هجوم همه روزه شن، در فاصله‌ای نزدیک با مرگ می‌یابد.

تنهایی، مرگ و آزادی اگزیستانسیال به زیبایی در این رمان با یکدیگر آمیخته شده‌اند.

این سه اصل که متفکران و ادیبان بسیاری به آنان پرداخته‌اند گویی دست‌آویزی می‌شوند تا نقاب نمایش از صورت انسان معاصر بردارند و چهره واقعی او را به خودش و سپس به جهان نشان دهند.

هر کسی که یک بار با فاصله بسیار نزدیک با مرگ، یا تنهایی مفرط و یا آزادی اگزیستانسیال مواجه شده باشد، خود را بسیار عمیق‌تر از قبل می‌شناسد و دیگر آن انسان سابق نخواهد بود.

برای مطالعه بیشتر درباره نقطه نظر متفکران هستی‌گرا یا اگزیستانسیال می‌توانید آثار ژان پل سارتر فیلسوف و نویسنده فرانسوی را مطالعه کنید.

سارتر بخصوص در رمان «تهوع»، مجموعه داستان کوتاه «دیوار» و نمایش‌نامه «دست‌های آلوده» به خوبی این مفاهیم را شکافته است.

کوبو آبه با نام کامل کیمیفوسا آبه رمان نویس، نمایش‌نامه‌نویس و عکاس ژاپنی به سال ۱۹۲۴ در ژاپن متولد شد و در ۶۸ سالگی از دنیا رفت.

وی از پیشگامان جنبش آوانگارد در ژاپن است. در آثارش بسیار به مفاهیم هویت و از خودبیگانگی پرداخته است.

برای من دانستن این که کوبو آبه عکاس نیز بوده، جای هیچ تعجبی نداشت. او به قدری ماهرانه شخصیت اصلی و فضای روستا را توصیف و تصویر می‌کند که در تمام طول رمان، طعم شن را در دهانم احساس می‌کردم. بعد از خواندن کتاب کاملا حس خواهید کرد که در آن روستای عجیب بوده‌اید و آنجا را می‌شناسید.

چهره دیگری و تجاوز قانونی، دیگر آثار او هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند. به نظر می‌رسد رمان «زن در ریگ روان» با توجه به فضای ذهنی نویسنده آن، ترجمه‌ای خوب و نزدیک به نسخه اصلی دارد.

المان‌های فرهنگی ژاپن و همچنین واگویه‌های شخصیت با خودش خوب از کار درآمده‌اند. با این وجود جای خالی ویراستار احساس می‌شود.

کم نبودند جملات و عبارت‌هایی که با تلاش بیشتر می‌توانستند خواناتر و مفهوم‌تر باشند.

این کتاب توسط نشر نیلوفر و به ترجمه‌ مهدی غبرائی در ۲۳۶ صفحه منتشر شده و قیمت آن ۱۵۵۰۰ تومان است.