آشنایی با وزرای کابینه سایه جلیلی

با کنار رفتن احمدی‌نژاد او نیز مجبور شد تن به کوچ اجباری دهد اما از همان زمان عزمش را برای برداشتن گامی بلندتر جزم کرد؛ برای همین سال 92 نام سعید جلیلی در میان شش کاندیدای ریاست جمهوری به چشم خورد؛ اما بخت با او یار نبود و ریاست جمهوری حسن روحانی او را یک گام به عقب نشاند.

از آن پس بود که تنها، چهره‌ای منتقد به خود گرفت؛ چهره‌ای که در سال‌های پایانی دولت یازدهم بیشتر جلوه‌گر شد. درست در ماه‌های منتهی به انتخابات 96 بود که جلیلی سیمرغ آمال خود را در جمنا دید اما وقتی نتیجه رای گیری جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی به ابراهیم رئیسی ختم شد به این فکر افتاد که باید خودش آستین بالا بزند؛ حالا با گذشت چهار ماه از دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری دفتر سعید جلیلی تبدیل به مقری برای تشکیل دولت درسایه شده است.

رونمایی تدریجی از کابینه سایه

اسمش را گذاشته «سلسله جلسات سایه تمدن اسلامی برای تایید، تکمیل و تصحیح برنامه‌های دولت دوازدهم» اما برخلاف این عنوان عریض و طویل، واقعیت امر تنها دو کلمه است «دولت سایه» مسئله‌ای که حتی سایت جلیلی برای انتشار محتوای جلسات از آن در یک پرانتز استفاده می‌کند.

دیپلمات اصولگرایان که از اوایل شهریور ماه دفترش را به مقری برای دولت سایه و چیدن کابینه در سایه اختصاص داده است تقریبا هفته‌ای یک‌بار پرونده یک وزارتخانه را به بحث می‌گذارد و از کارشناسانی دعوت می‌کند تا عملکرد آن وزارتخانه را به نقد بگذارند؛ اما این کارشناسان تنها نقش کارشناسی برعهده ندارند، بلکه عموما چهره‎هایی هستند که جلیلی آنها را برای پست وزارت در آن حوزه مناسب می‌داند و با این اوصاف، هر جلسه نقد عملکرد یک وزارتخانه دولت مستقر، مراسمی است برای رونمایی از یک وزیر در کابینه سایه!

با نگاهی به سوابق افرادی که به عنوان کارشناس در این جلسات حضور می‎یابند و بعد از جلیلی تریبون را در جهت نقد دولت به دست می‌گیرند یک حقیقت عیان می‌شود و آن میزان وفاداری جلیلی به هم‌قطارانش در دولت نهم و دهم و البته دوستانش در دانشگاه امام صادق است؛ یعنی همان دانشگاهی که متولی دولت سایه، دکترای خود را از آن گرفته است.

در این میان نشانه‌هایی از دلخوری‌ها هم به گوش می‌رسد مانند وقتی که محمدجواد لاریجانی به این جلسات دعوت اما وقتی با صندلی آخر سالن مواجه شد، ترک جلسه را بر ماندنش ترجیح داد. چنانچه دلخوری او ادامه پیدا نکند، لاریجانی می‌تواند نقش وزیر امورخارجه دولت سایه جلیلی را بازی کند. نقشی که تاکنون خود جلیلی بر عهده گرفته و یک تنه سیاست‎های دیپلماتیک دولت یازدهم به ویژه مذاکرات هسته‌ای را به نقد کشیده است.

نیکزاد وزیر مسکن در سایه

ششم شهریور تشکیل جلسات دولت سایه جنبه علنی به خود گرفت؛ جلسه‌ای که تنها یک سخنران داشت و آن هم خود جلیلی بود. او با علم به اینکه شاید حرف و حدیث درباره این جلسات زیاد شود، دست پیش را گرفته و گفت "سایه تمدن اسلامی برای دولت دوازدهم سایه پربار و برکتی خواهد بود" و در نهایت جملات پایانی سخنرانی‌اش را با انتقادات تند علیه دولت به پایان می‌رساند.

در جلسات بعدی که ارزیابی عملکرد وزرای دوازدهم در دستور کار قرار گرفت، عملکرد وزرات مسکن، راه و شهرسازی از زمره مواردی بود که نشان داد نظر جلیلی به نظر وزیر مسکن احمدی نژاد نزدیک است؛ چه آنکه در این جلسه "علی نیکزاد" درکنار دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی بررسی وزارت مسکن را به عهده داشت.

اقبال شاکری نماینده مردم تهران درچهارمین دوره شورای شهر تهران، مقداد همتی مشاور وزیر راه و شهرسازی در دولت دهم، فرهاد بیضایی کارشناس حوزه مسکن، مهدی ساسانی کارشناس حوزه حمل و نقل و مرتضی محمودی کارشناس حوزه شهرسازی از جمله افرادی بودند که در این جلسه حضور داشتند و طبیعتا می توانند در پست‌هایی مانند معاون و مشاور وی ایفای نقش کنند.

گزینه‎های احمدی‌نژادی‌ و اعضای دانشگاه امام صادق(ع)

وزارت صنعت و معدن از دیگر وزارتخانه هایی بود که در سیبل انتقاد جلسات جلیلی قرار گرفت؛ وزیر دلخواهش در این حوزه نیز باز از ساکنین دولت دهم است. «سید رضا فاطمی امین» معاون اسبق برنامه ریزی وزارت صنعت معدن و تجارت مهمترین مدعو این جلسه بود. کسی که می تواند نقش وزیر صنعت و معدن را در دولت سایه را به عهده بگیرد و اگر روزی جلیلی راس قوه مجریه قرار گرفت او نیز در هیات دولت در این ردا ظاهر شود.

«محمد نعمتی» استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام، «حسین دُر» دبیرکل اتحادیه سراسری تعاونی های تامین نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی، «مهدی باستان فر» نایب رییس انجمن همگن پلاستیک، «فاضل همامی» رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تعاونی ایران و مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فولاد و معدن، در این جلسه حاضر بودند.

بعید نیست جلیلی نیز در آینده شعار حمایت از حضور زنان در دولت را سر دهد، حضور «خانم شکارچی» مدیرعامل شرکت هرمس سازه و «دریس» رییس هیات مدیره گروه آوند در جلسات دولت در سایه، شاهدی بر این مدعا است.

در وزارت جهاد کشاورزی هم نگاه جلیلی باز به دولت نهمی‌ها نزدیکتر است؛ چرا که وقتی پرونده جهاد کشاورزی و ارزیابی حجتی روی میز دولت سایه آمد، مهمترین سخنران آن جلسه "جواد توکلیان" بود؛ کسی که در دولت نهم سفیر و نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان فائو، بود.

هم‌دانشگاهیان سوار بر اقتصاد

دیگر نوبتی هم باشد نوبت وزارت اقتصاد بود مهمترین وزارتخانه‌ای که سروکارش با معیشت مردم است و باید از این نظر به افکار عمومی اطمینانی بدهد که قرار است اوضاع بهتر شود نه بدتر. از آنجایی که هرچقدر هم مدافع دولت احمدی‌نژاد باشند در زمینه اقتصاد چاره ای جز سکوت ندارند -به دلیل ضعف‎های بزرگ آن دولت در این حوزه- در این مورد سعید جلیلی از دولت قبل تا حدودی فاصله می گیرد و به هم‌کیشانش در دانشگاه امام صادق می‌پیوندد. حالا وقتی صحبت از وزیر هم عرض کرباسیان در دولت سایه به میان می‌آید، تریبون نقد به دست "حسین عیوضلو" سپرده می‌شود؛ کسی که هر چند نامش در سیستم مدیریت بانکی دولت نهم و دهم به چشم می‌خورد، اما تار و پودش از دانشگاه امام صادق (ع) است و بیشترین حضورش در این دانشگاه به ثبت رسیده است.

"محمد نعمتی" نیز فردی که در جلسات مربوط به نقد وزارت صنعت و معدن از مدعوین جلیلی بود و احتمالا نام او را بیشتر در کنار سعید جلیلی خواهیم دید؛ فردی که اتفاقا او هم از اساتید دانشگاه امام صادق(ع) است.

سایه مدیرکل تربیت بدنی نیروی انتظامی بر وزرات ورزش

سردار مصطفی آجرلو در یکی از نخستین جلسات کابینه سایه به ارزیابی عملکرد وزارت ورزش در دو دولت یازدهم و دوازدهم پرداخت. به نظر می‎رسد که رئیس دولت سایه تصمیم دارد وزارت ورزش را به یک نظامی با سابقه ورزشی بسپارد.

سردار آجرلو در سال‎های ۱۳۷۴-۱۳۷۶ جانشین معاونت تربیت‌بدنی سپاه پاسداران بود و در سال‌های ۱۳۸۴-۱۳۷۹ مدیرکلی تربیت‌بدنی نیروی انتظامی را به عهده داشت. او در سال‌های ۱۳۸۹-۱۳۹۴ لباس ریاست سازمان ورزش سپاه پاسداران را به تن کرد و امروز مدیرعامل باشگاه تراکتورسازی تبریز است.

جمع منتقدین یا دولت سایه؟

دولت سایه یک مشخصه دارد و آن ارائه برنامه است یعنی نقد برنامه در حال اجرا با ارائه برنامه‎ای جایگزین؛ اما به نظر می‌رسد در سلسله جلسات "سایه تمدن اسلامی برای تایید، تکمیل و تصحیح برنامه‌های دولت دوازدهم " این نکته یا فراموش شده یا اساسا توجهی به آن نشده است. مسئله‌ای که محسن کوهکن نماینده اصولگرای مجلس دهم با توجه به آن می‌گوید «جلیلی جمع منتقدین شکل داده است نه دولت در سایه».

کوهکن به خبرآنلاین گفت: من حرکت آقای جلیلی را دولت درسایه نمی‌بینم؛ چراکه کسی می‌تواند در جهت تشکیل دولت درسایه گام بردارد که اولا یک مجموعه قابل توجهی با چنین نگاهی را پشت سر خود داشته باشد و مهمتر اینکه دولت سایه باید در حاکمیت ابزارهایی داشته باشد که بتواند نظراتش را عملیاتی کند.

او ادامه داد: اگر دولت سایه تنها بخواهد تئوری پردازی کند و تنها به نقد دولت بپردازد دیگر اسمش دولت درسایه نیست بلکه به آن می توان گفت جمع منتقدین!

این عضو فراکسیون اصولگرای مجلس گفت: ارزیابی من از کارهای آقای جلیلی منفی نیست. باید همیشه یک نقد عالمانه در قبال دولت وجود داشته باشد تا مانع تخت گاز رفتن دولت ها شود؛ اما آنچه مطرح است اینکه ما در هیچ یک از تشکل های سیاسی چه در جریان اصلاح طلب و چه در جریان اصولگرا به این جهت که حزب نیستند و تنها یک نهله فکری هستند؛ هیچ کسی را نمی توانیم پیدا کنیم که حرف اول و آخر را بزند. لذا نهایتا برآیند گفتمان شخصیت حقیقی و حقوقی و قدرت تاثیرگذاری آنها است که می تواند سمت و سویی به تصمیمات بدهد.

کوهکن گفت: به همین دلیل دولت سایه را افرادی تشکیل می‌دهند که دستی بر آتش دارند تا بتوانند تصمیمات را در جایی اجرایی کنند اما اینکه برخی اشخاص بدون داشتن چنین قدرتی به این سمت حرکت کنند؛ حرکت آنها دولت سایه تلقی نمی شود، بلکه شخصیت‌های حقیقی و حقوقی تلقی می‌شوند که دولت را نقد می‌کنند.

دولت در انزوا

وقتی جلیلی ساز تشکیل دولت سایه را کوک کرد، جریان اصولگرا آن را چندان جدی نگرفت تا آنجا که این اقدام جلیلی را یک حرکت شخصی تلقی می کنند که تنها همراهانش نزدیکان او هستند.

محمدعلی پورمختار از دیگر نمایندگان اصولگرای مجلس دهم در این رابطه به خبرآنلاین گفت: به نظرم حرکت‌های آقای جلیلی یک حرکت شخصی است، به همراه تعدادی از افرادی که با هم همکاری می‌کنند اما بعید می دانم این موضوع بتواند به یک کار مشترک برسد.

او گفت: اگر قرار باشد دولت سایه ای تشکیل شود، ترجیح بر این است که فراکسیون ولایی چنین دولتی را تشکیل دهد یا نهایتا جریان اصولگرایی در جهت یک مشورت جمعی به این سمت برود.

پورمختار با اعتقاد بر اینکه در شرایط امروز باید این دولت سایه در جهت تعامل با دولت مستقر شکل بگیرد، تاکید کرد: این حرکت آقای جلیلی در مجموعه اصولگرایی و با هماهنگی این جریان صورت نگرفته است.