بررسی حقوقی وضعیت کودک سربازهای داعشی و شیوه‌های آموزش آن‌ها

سیدمحمدمحسن سیداحمدی در داتیکان نوشت: مطابق اسناد بین‌المللی در زمینه حقوق کیفری بین‌المللی و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، به کارگیری کودکان در مخاصمات مسلحانه قویا محکوم شده و مورد جرم انگاری بین‌المللی قرار گرفته است. از جمله مهم‌ترین این اسناد می‌توانیم به اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی (اساسنامه رم) اشاره کنیم که در ماده 8 خود ذیل عنوان جرایم جنگی استفاده از کودکان زیر 15 سال را بعنوان سرباز در مخاصمات منع کرده است. بعلاوه پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد مشارکت کودکان در مخاصمه مسلحانه در ماده دو خود استفاده اجباری از کودکان زیر 18 سال در نیروهای مسلح را ممنوع اعلام کرده است.

از سوی دیگر، علی رغم جرم انگاری سربازگیری کودکان رویه‌ی مشابه گروه‌های مختلف حاکی از آن است که این شیوه بهترین راه برای تربیت نیروهای وفادار به آن‌ها می‌باشد. پدیده‌ای که این روزها با نام گذاری خود به عنوان "دولت اسلامی" سعی بر غالب کردن عقاید افراطی گرایانه‌ی خود به جهانیان دارد نیز استفاده از کودکان و نوجوانان کم سن و سال را بهترین شیوه برای تربیت نیروهای خود دانسته است.

اما نکته‌ی متفاوت و حائز اهمیت در مورد داعش، شیوه‌ی جذب کودک سربازان می‌باشد. روش هوشمندانه‌ای که داعش برای جذب کودکان از آن استفاده می‌کند بر خلاف سایر نمونه‌های سربازگیری کودکان به هیچ عنوان در بدایت امر مبتنی بر خشونت و اجبار نیست. از سوی دیگر نیز نه تنها کودکان صرفا با وعده‌ی بهشت و رستگاری اخروی فریفته نمی‌شوند بلکه بیشتر به تمایلات دنیوی و ملموس‌تر برای آن‌ها توجه می‌شود. در گفتگویی که با یکی از کودک سرباز‌های گریخته از دست داعش شده بود، او بیان کرده بود با اون همچون یک "پادشاه" رفتار می‌شده به طوری که این احساس را داشته که نیروهای داعش پیشخدمت‌های او هستند! از سوی دیگر داعش با در نظر گرفتن جذابیت ازدواج و استقلال در زندگی برای یک نوجوان به او وعده‌ی ازدواج می‌دهد. موضوعی که شاید بتواند برای یک نوجوان چهارده و نیم ساله در نگاه اول جذابیت بالایی داشته باشد. این کودک سرباز سابق داعشی در مصاحبه‌ی خود عنوان کرده بود که بیش از 70% کودکانی که به داعش می‌پیوستند مشکلات خانوادگی داشتند که این امکان را می‌دیدند با عضویت در داعش خواسته‌های خود را برآورده کنند.

شکل دیگری از تحت تاثیر قرار دادن افکار کودکان، روش‌های تبلیغاتی داعش بود. یکی از مغازه داران محل به اتهام تجاوز داخل یک قفس قرار داده شده است. مجازات وی این است کودکانی که سن برخی از آنها فقط 5 سال است او را در داخل قفس تماشا کنند و سرگرم شوند. درست مثل بازدید از حیوانات در باغ وحش!

اما اینها تنها روش‌های جذب کودکان به عنوان نیروهای نظامی داعش نیست. آن‌ها به دنبال راهی بودند تا بتوانند بیشتر در خانه‌ها، کلاس‌های درس و به طور کلی در جامعه نفوذ کنند. با در دست گرفتن کنترل رقه در زمستان 2014 و پایتخت قرار دادن این شهر بصورت دوفاکتو، داعش به فکر ایجاد تحول در نظام آموزشی خود افتاد.

در دوره‌ی تحصیلات ابتدایی، آموزه‌های مذهبی با هدف ایجاد یک ذهنیت مثبت از داعش به دانش آموزان داده می‌شود. دانش آموزان در سن 5 سالگی شروع به تحصیل کرده و در سن 15 سالگی فارغ التحصیل می‌شوند. از مهم ترین آموزه‌هایی که در دوران تحصیل به آن تاکید می‌شود، نهادینه کردن "جهاد" و دشمن انگاشتن هر آنکس که آن سوی مرزهای خلافت است.

اولویت نیروهای داعش را می‌توانیم از طرح جلد یکی از کتاب‌های سال اول ابتدایی نظام آموزشی آن‌ها دریابیم. جایی که تصویر ابوبکر بغدادی سرکرده‌ی آن‌ها در کنار تصویر یک عده نیروی داعشی که سلاح‌های خود را به نشانه‌ی وفاداری بالا برده‌اند بر روی جلد کتاب "حدیث نبوی" قرار گرفته است.

در آخر باید به سخت ترین تصمیم یک کودک سرباز اشاره کنیم که در واقع همان فرار از دست نیروهای مافوق خود است. در اکثر قریب به اتفاق موارد، کودک سربازانی که تلاش به فرار می‌کنند یا زندانی شده یا اینکه کشته می‌شوند. این مورد نه تنها مجازاتی است برای فرد خاطی بلکه ابزاری برای ترساندن سایر کودک سربازهایی است که فکر فرار در سر دارند. یکی از کودک سرباز‌های سابق داعش در جایی گفته بود که با هماهنگی یکی از قاچاقچیان انسان در مرز سوریه خود را به یونان رسانده و از آن جا با پاسپورت جعلی اسپانیایی خود را به کمپ پناهندگان در آلمان رسانده بود.

متاسفانه کودکان به جهت اینکه به راحتی تحت تاثیر افکار گوناگون که بعضا افکار داعش گونه است قرار می‌گیرند و پذیرای هر نوع طرز تفکری که به آن‌ها آموزش داده شود هستند، جزء آسیب‌پذیر‌ترین گروه‌ها به حساب می‌آیند. سربازگیری کودکان پدیده‌ای است که اگر به صورت قاطع با آن برخورد نشود می‌تواند تبدیل به دستاویزی برای قدرت‌ها در جهت توسعه‌ی رفتار‌های غیرانسانی آن‌ها شود.