تحلیل محسن گودرزی و عباس عبدی از نظرسنجی‌های انتخابات

نظرسنجی‌های سال 1396 به صورت روزانه در تهران انجام شد و روند روزانه تغییرات افکار عمومی، گرایش به مشارکت و رای نامزدها مورد بررسی قرار گرفت. روزانه تقریبا 300 پرسشنامه تکمیل و با داده‌های قبلی تجمیع می‌شد و پس از رسیدن به 1500 نمونه، به همین تعداد از داده‌های اول کم می‌شد تا روند تغییرات در نظرات و رفتار رای‌دهی رصد شود. با توجه به شتاب تغییرات افکار عمومی در هفته آخر، نمونه‌ها به 500 نفر در روز افزایش پیدا کرد. در دو روز پایانی نمونه روزانه به 750 نفر افزایش یافت تا بتوان با دقت بیشتری نتیجه را برآورد کرد.

در این دوره، بر خلاف دوره‌های قبل،  فضای انتخاباتی بسیار دیر شکل گرفت به نحوی که برخی نامزدهای ریاست جمهوری تا زمانی نزدیک به روز ثبت نام هنوز مشخص نشده بودند. به همین علت، در دی ماه سال 1395 هنوز موضوع انتخابات به فضای افکار عمومی راه نیافته بود.

یافته‌های مجموع نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که در فروردین سال 1396 با طرح موضوع و مسائل مربوط به انتخابات در محافل سیاسی و اجتماعی میزان گرایش به مشارکت در انتخابات اندکی افزایش یافت ولی تا چند روز پایانی تقریباً این نسبت ثابت ماند. در روزهای پایانی و با شدت گرفتن فضای انتخابات بر میزان گرایش به مشارکت تا حدی افزوده شد. در هفته آخر، افرادی که برای شرکت در انتخابات مردد بودند، به تدریج به شرکت در انتخابات گرایش پیدا کردند.

از آنجایی که نظرسنجی‌های پژوهشگاه در تهران اجرا شد، برای برآورد نتیجه کل کشور، نتایج نظرسنجی‌های ملی را که از سوی موسسات مختلف (ایسپا، ایپو، ایرنا و ...) اجرا شد، بررسی کرد. برای این کار، نخست نتایج مربوط به شهر تهران در نظرسنجی‌های ملی را با نتیجه نظرسنجی‌های روزانه پژوهشگاه مقایسه کردیم. در مرحله بعد، نتایج نظرسنجی‌های ملی را بر اساس نظرسنجی‌های روزانه شهر تهران تصحیح و تعدیل کردیم و میزان مشارکت در کل کشور برآورد شد.

روش نظرسنجی‌های روزانه به پژوهشگاه امکان می‌داد که اثر وقایع  و رخدادهای تأثیرگذار بر روند و فرایند گرایش و رفتار انتخاباتی را بررسی کند. برای نمونه بعد از مناظره‌ دوم روند نزولی رای برخی رقبا  برآورد شد، به نحوی که بعد از مناظره سوم، افکار عمومی تقریباً صورت نهایی به خود گرفت. پیش از انصراف آقای قالیباف، نظرسنجی‌های روزانه شهر تهران نشان می‌داد که انصراف با شتاب رای آقای روحانی را افزایش خواهد داد و بعد از انصراف نیز نظرسنجی‌ها این پیش‌بینی را تایید کرد.

پیش بینی ما این بود که میزان مشارکت در سطح ملی 75 درصد خواهد بود. در مورد شهر تهران انتظار می‌رفت 60 درصد در انتخابات شرکت کنند و با توجه به موج گرایش به مشارکت در دو روز آخر، احتمال افزایش آن نیز پیش‌بینی می‌شد. افزون بر این پیش‌بینی  شد  که ضریب مشارکت در مناطق مختلف شهر تهران تفاوت چشمگیری خواهد داشت. بر این اساس برآورد کردیم حدود 41 میلیون نفر در انتخابات شرکت خواهند کرد. نسبت رای آقای روحانی به آقای رییسی 60 به 40 برآورد شد و میانگین رای آقای روحانی را  24 میلیون (در فاصله حداقل 22 و حداکثر 26 میلیون برآورد) کردیم.