یک بام و دو هوا در فضای مجازی

«شایعه رفع فیلتر توئیتر درست نیست» این تیتر خبری است که این روزها در فضای مجازی از قول محمود واعظی، ‌وزیر ارتباطات بارها باز نشر شده است. درچهار سال گذشته درخصوص رفع فیلتر فیس‌بوک و توئیتر خبرهای مختلفی منتشر شده که در نهایت نیز تکذیب شده است.

درسال‌های اخیر بارها در خصوص چرایی رفع فیلترنشدن این دو شبکه اجتماعی از محمود واعظی سؤال پرسیده شده و او نیز مانند همیشه این پاسخ را می‌دهد که توئیتر در زمان دولت یازدهم و وزارت ارتباطات او فیلتر نشده و تصمیم‌گیر این اتفاق کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در دولت دهم بوده است، پس رفع فیلتر آن هم باید از طریق آنها صورت بگیرد.

اما این پاسخ تاکنون هیچ یک از منتقدان فیلتر شبکه‌های اجتماعی را قانع نکرده است چرا که این گروه براین باورند که برعکس دولت گذشته، نیمی از اعضای کارگروه تعیین مصادیق را نمایندگان دولت تشکیل می‌دهند بنابراین می‌توانند با یک رأی‌گیری دستور به رفع فیلتر توئیتر و فیس‌بوک دهند.

اما چرا با وجود اینکه 6 نفر از 12 نفر اعضای کمیته فیلترینگ را نمایندگان دولت تشکیل می‌دهند و همچنین حضور اکثر سیاستمداران (حتی مخالفان شبکه‌های اجتماعی) در این شبکه هنوز توئیتر و فیس‌بوک در ایران فیلتر است؟

امید به رفع فیلتر در دولت یازدهم

توئیتر شبکه اجتماعی محبوبی است که در سال 2006 کارش را آغاز کرد و حالا نزدیک به 319 میلیون کاربر فعال در جهان دارد. رشد توجه به این شبکه اجتماعی توسط کاربران ایرانی به انتخابات ریاست‌جمهوری سال 88 باز می‌گردد. توجه کاربران ایرانی به این شبکه به حدی بود که در آن سال سایت الکسا، توئیتر را به‌ عنوان چهارمین وبگاه پربازدید ایرانیان معرفی کرد. اما در نهایت این شبکه محبوب بعد از انتخابات سال 88 و به دنبال قطع شدن بسیاری از سرویس‌های ارتباطی به دستور کارگروه تعیین مصادیق از دسترس کاربران ایرانی خارج شد و تا پایان کار دولت دهم هیچ تلاشی برای رفع فیلتر توئیتر، ‌فیس‌بوک و یوتیوب صورت نگرفت.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و انتخاب حسن روحانی به‌عنوان رئیس این دولت با توجه به شعارهایی که او پیش از انتخابات در خصوص آزادی دسترسی به اطلاعات می‌داد بسیاری از کاربران امیدوار بودند او قفل فیلترینگ سلیقه‌ای در کشور را بشکند. اوج این امیدها هم به زمانی باز می گردد که جک دروسی، بنیانگذار توئیتر در یک توئیت با کنایه به فیلتر بودن توئیتر در ایران خطاب به روحانی گفت: «عصر بخیر آقای رئیس‌جمهوری. آیا شهروندان ایران قادر به خواندن توئیت‌های شما هستند؟»حسن روحانی نیز در پاسخ به این سؤال گفت: همان‌طور که در گفت‌وگو با کریستین امان‌پور (از شبکه سی‌ان‌ان) گفتم، همه تلاش من این است که مردم ایران بتوانند از همه اطلاعات موجود در سطح جهانی استفاده کنند، چون این حق آنهاست.»این نخستین بار بود که یک مقام بلند پایه در ایران در خصوص تلاش برای دسترسی آزادانه کاربران ایرانی به اینترنت و سرویس‌های آنلاین سخن می‌گفت. در ادامه فعالیت برخی اعضای کابینه دولت تدبیر و امید از جمله محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، در توئیتر و فیس بوک امید کاربران به رفع فیلتر این دو شبکه پر مخاطب دو چندان شد.

کاربران در هر فرصتی زیر پست‌های رئیس جمهوری یا وزیر ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی این سؤال را مطرح می‌کردند که رفع فیلتر توئیتر و فیس‌بوک چه زمانی اتفاق خواهد افتاد. وزیر ارتباطات که در ابتدای کار اعلام کرد تمام تلاش خود برای جلوگیری از فیلترینگ سلیقه‌ای را به کار خواهد گرفت در گفت‌و‌گوهای دو سال اخیر خود اعلام کرده که شبکه‌های فیلتر شده در دولت دهم به دستور کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه اتفاق افتاده و وزارت ارتباطات دولت یازدهم نمی‌تواند در این زمینه کاری انجام دهد. محمود واعظی با تأکید براینکه دولت و وزارت تحت رهبری او در 4 سال گذشته برای ایجاد محدودیت بیشتر در برخی سرویس‌های اینترنتی بسیار تحت فشار بوده تأکید کرده است که با وجود تمام فشارها، دولت تدبیر و امید بنا بر وعده‌هایی که رئیس جمهوری در زمان انتخابات به کاربران داده بود اجازه فیلتر شدن سرویس‌های اینترنتی بیشتر را نداده است.

چرا امکان رفع فیلتر نیست؟

اما این توضیحات وزیر ارتباطات هیچ‌گاه کاربران و البته برخی خبرنگاران حوزه ICT را قانع نکرده است. چرا که از بین 12 عضو کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه 6 نفر آن را نمایندگان دولت (وزیران اطلاعات، ارشاد، دادگستری، ارتباطات، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش یا نمایندگان شان) تشکیل می‌دهد بنابراین انتظار می‌رود که دولت با کمک این نمایندگان و راضی کردن یک عضو دیگر رأی به رفع فیلتر شدن توئیتر و فیس‌بوک بدهد.اما گویا اگر کارگروه تعیین مصادیق، همین حالا رأی به رفع فیلتر این دو شبکه بدهد باز هم امکان رفع فیلتر از آنها وجود نخواهد داشت. براساس اظهارات عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادبق مجرمانه و معاون دادستان کل کشور حتی اگر «اعضای کارگروه هم به لحاظ اکثریتی که دولت در این کارگروه دارد، به رفع فیلتر شبکه اجتماعی توئیتر رأی بدهد»، به این دلیل که این شبکه اجتماعی «علاوه بر دستور کارگروه با دستور مقام قضایی هم فیلتر شده»، تصمیم کارگروه منجر به رفع فیلتر توئیتر نخواهد شد.

مخالفان دیروز ، فعالان  پرشور امروز

درحالی که دولت دهم به‌عنوان مسئول اصلی فیلتر شدن سرویس‌هایی مانند توئیتر و فیس‌بوک شناخته می‌شود، اما رئیس دولت دهم که در زمان ریاستش هیچ مخالفتی با فیلتر شدن این سرویس‌های اجتماعی نداشت، حالا به‌عنوان یکی از اعضای جدید توئیتر فعالیت‌های چشمگیری در این سرویس دارد.

فعالیت محمود احمدی‌نژاد در توئیتر حتی مورد توجه رسانه‌های خارجی هم قرار گرفته است. برای مثال نشریه نیوزویک در خبری گفته است: فیلترینگ توئیتر در ایران میراث دوران هشت ساله ریاست جمهوری احمدی‌نژاد است اما حالا بالاخره خود او نیز با‌ وجود فیلتر بودن توئیتر در ایران، به این شبکه اجتماعی پرمخاطب پیوسته است. یا واشنگتن پست در گزارشی در این باره نوشته است: «او در دوره‌ای که توئیتر در ایران فیلتر شد رئیس جمهوری بود اما حالا او خود به این شبکه پیوسته و با گذاشتن یک پیام ویدئویی به زبان انگلیسی در توئیتر پست‌هایی با مضامین رحمت و عشق نوشته است.»

اما رئیس دولت دهم تنها محدود کننده شبکه‌های اجتماعی نیست که حالا به توئیتر پیوسته است. محسن رضایی، حمیدرضا بقایی، اسفندیار رحیم مشایی، الیاس نادران، مصطفی کواکبیان، عبدالکریم حسین‌زاده، محمدعلی وکیلی، مهدی تندگویان، احمد حکیمی‌پور، حمیدرسایی، احمد مازنی، مهدی سنایی، مرضیه وحید دستجردی، احمد توکلی، محسن پیرهادی، عزت‌الله ضرغامی و... از دیگر افرادی هستند که هیچ گاه نسبت به فیلتر شدن این شبکه‌های اجتماعی مخالفت خود را اعلام نکرده‌اند اما حالا در شبکه‌های فیلتر شده فعالیت قابل توجهی دارند.

منبع: روزنامه ایران؛ سونیتا سراب پور