آیا محمد بن سلمان پادشاه بعدی عربستان است؟
تایم نوشت: محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان بودجه‌های کشور را کاهش داده، قراردادهای دولتی را متوقف کرده و میزان پرداخت دستمزد کارمندان دولت را کمتر کرده است.
اینها بخشی از اقدامات ریاضت اقتصادی است که سعودی‌ها در پیش گرفته‌اند چراکه به علت کاهش درآمدهای نفتی با مشکلات بزرگی مواجه هستند. اما سال گذشته همین شاهزاده سعودی، پس از آنکه یک قایق بادبانی لوکس را مشاهده کرد، با وجود اجرای این سیاست‌های اقتصادی در کشورش، نتوانست در برابر خریدن آن قایق گران قیمت مقاومت کند.
شاهزاده بن سلمان در حالیکه در تعطیلات در جنوب فرانسه به سر می‌برد، یک قایق بادبانی 440 فوتی شناور در سواحل را مشاهده کرد.
وی فردی را بی سر و صدا برای خرید آنکه متعلق به یک سرمایه‌دار روسی به نام یوری شفلر بود، فرستاد.
این قرارداد 500 میلیون یورویی (550 میلیون دلار) به سرعت امضا شد و شاهزاده بن سلمان، مبلغ را پرداخت کرد و تاجر روسی همان روز قایق بادبانی را به وی تحویل داد.
شاهزاده بن سلمان 31 ساله در ثروتمندترین کشور جهان عرب متولد شده است و تلاش می‌کند که با سنت‌های حاکم بر کشور و خاندان سلطنتی مقابله کند اما این‌چنین رفتارهایی نشان دهنده تناقض‌های بزرگی است که میان ادعاهای بین سلمان و آنچه در عمل پیاده می‌کند، وجود دارد.
او در دو سال اخیر یک رقابت پر تنش و جدی برای تسلط بر خاندان سلطنتی و به دست آوردن تاج و تخت عربستان را آغاز کرده است.
او تقریبا در تمام بخش‌های سیاسی عربستان نفوذ کرده است. او در مورد جنگ در یمن تصمیم‌گیری می‌کند. جنگی که میلیاردها دلار هزینه برای سعودی‌ها هزینه در پی داشته است و به فشارهای بین المللی به عربستان درمورد قتل عام غیر نظامیان منجر شده است. او همچنین به انتقاداتی در مورد سیاست داخلی عربستان پرداخته و از اسراف در بودجه‌های دولتی سخن گفته است.
بن سلمان معتقد است عربستان نباید تا این اندازه متکی به درآمدهای نفتی باشد.
از سوی دیگر او معتقد است محدودیت‌های اجتماعی جوانان باید برطرف شود و در این زمینه اقداماتی نیز انجام داده است.
ظهور شاهزاده بن سلمان به سنت‌های چند ده ساله در خاندان سلطنتی سعودی پایان داده است. پیش از این در خاندان سعودی افراد مسن احترام بسیار بالایی داشتند و قدرت در میان آنها تقسیم شده بود و هرگز تا این حد اختیارات جانشین ولیعهد که فرد دوم پس از ولیعهد محسوب می‌شود، تا این اندازه گسترده و موثر نبوده است. این افزایش و تمرکز قدرت در شخص بن سلمان بسیاری از بزرگان خاندان سعودی را خشمگین کرده است.
جاه طلبی‌های لجام گسیخته بن سلمان بسیاری از مقامات سعودی و سران کشورهای خارجی را به شک انداخته که هدف نهایی وی، تکیه زدن بر تخت پادشاهی عربستان به وسیله کنار زدن ولیعهد فعلی یعنی محمد بن نایف است که پسر عموی 57 ساله بن سلمان است. این مسئله بیشتر از سایر کشورها، سران خاندان سعودی را نگران کرده است زیرا در صورت موفقیت بن سلمان، این کشور با شرایطی بحرانی مواجه خواهد شد و یک پادشاه جوان میتواند برای چندین دهه بر این کشور حکومت کند.
بن نایف ولیعهد فعلی عربستان، مسئولیت مبارزه با تروریسم را دارد. وی دارای روابط عمیقی با آمریکا است و بسیاری از اعضای قدیمی خاندان سلطنتی از وی حمایت می‌کنند. بسیاری از مقامات سعودی و آمریکایی می‌گویند شاهزاده بن سلمان در تلاش برای کنار زدن شاهزاده بن نایف است.
اقدامات اخیر بن‌سلمان باعث شده که آمریکایی‌ها با هر دو مقام سعودی ارتباط برقرار کنند زیرا نمی‌دانند کدام یک از آنها در نهایت به پادشاهی عربستان خواهد رسید. کاخ سفید در اواخر سال 2015 فهمید که موقعیت بن سلمان در حال بهبود پیدا کردن است. شاهزاده بن سلمان در جلسه پدرش ملک سلمان با باراک اوباما برخلاف سنت همیشگی در مورد شکست سیاست خارجی آمریکا سخن گفت.
در عربستان بسیاری از جوانان معتقدند بن سلمان نماینده نسل جوان عربستانی‌هاست و او را یک فرد پرانرژی و پرتلاش می‌شناسند که میتواند با ایده‌های خود مشکلات مزمن این کشور را برطرف کند.
طرفداران وی می‌گویند برخلاف بقیه افراد خاندان سلطنتی، وی نسبت به تجملات و زندگی اشرافی بی توجه است. از سوی دیگر برخی از مردم او را یک فرد تازه به دوران رسیده و تشنه قدرت معرفی می‌کنند که با تغییرات ناگهانی موجب بی‌ثباتی در کشور خواهد شد.
افزایش تنش‌ها
در اوایل سال جاری، بن نایف عربستان را برای سفر به ویلای شخصی‌اش در الجزایر ترک کرد. گرچه سفر امسال او همچون سال‌های پیش بوده است اما گمانه زنی‌ها حاکی از اتفاقات تازه‌ای درمورد وی است.
وی چند هفته در ویلای خود ماند و از جواب دادن به پیام‌های مقامات سعودی و نزدیکانش در آمریکا خودداری کرد. حتی جان برنان از مدیران ارشد سازمان سیا که دهه‌هاست با بن نایف درارتباط است، به سختی توانست در این مدت به او دسترسی پیدا کند.
گفته می‌شود بن نایف مبتلا به بیماری دیابت است و پس از ترور سال 2009 همچنان از جراحات آن رنج می‌برد. اما غیبت‌های طولانی وی همزمان با کاهش قیمت نفت، افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و ناکامی سعودی‌ها در یمن باعث شده آمریکایی‌ها نتیجه بگیرند که بن نایف از درگیری با پسر عموی خود فرار می‌کند و نگران است که شانس کمتری برای رسیدن به سلطنت داشته باشد.
از زمان رسیدن سلمان به سلطنت در ژانویه 2015، قدرت را به پسر خود واگذار کرده و اقتدار ولیعهد کمتر شده است. بخشی از مسئولیت مبارزه با تروریسم از گذشته در اختیار شاهزاده بن نایف بود، اما پس از سلطنت شاه سلمان اختیارات وی در این زمینه کاهش یافته است.
اگر چه بن نایف ماه گذشته برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به شهر «نیویورک» سفر کرد اما گفته می‌شود که وی تا حد زیادی در سایه است و پسر عموی او تلاش می‌کند بیشتر در معرض دید قرار بگیرد. رابطه بین این دو نفر تا حد زیادی مبهم است و همین مسئله باعث شده است که گمانه زنی‌ها درمورد پادشاه آینده عربستان شدت بگیرد. بن سلمان به کشورهای مختلف سفر و با خبرنگاران خارجی گفت‌وگو می کند، با مارک زاکربرگ موسس فیس بوک عکس می‌گیرد و خود را به عنوان یک چهره جدید سعودی نشان می‌دهد.
مسئولان آمریکایی می‌گویند شاهزاده بن سلمان هیچ تجربه نظامی ندارد و به راه انداختن جنگ یمن توسط وی باعث قتل عام بسیاری از مردم یمن و صرف چندین میلیارد هزینه برای عربستان شده است. این مسئله تنش‌ها بین بن سلمان و عموزاده‌هایش را تشدید کرده است. اگر چه پس از تحرکات حوثی‌ها و تبعید رئیس جمهور یمن همه شاهزادگان سعودی موافق بودند که عربستان وارد عمل شود، اما وی بدون هماهنگی سرویس‌های امنیتی، جنگ یمن در مارس 2015 را شروع کرد. شاهزاده متعب بن عبدالله رئیس گارد ملی در جریان حمله به یمن نبود و در زمان آغاز اولین حملات، خارج از کشور به سر می‌برد. مقامات آمریکایی نیز بعداً در جریان این جنگ قرار گرفتند و اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا چند روز تلاش کرد تا توانست با بن سلمان دیدار کند.
جنگ یمن همچنین تنش بین شاهزاده بن سلمان و شاهزاده بن نایف را عیان‌تر کرد. پیش از این جنگ، بن سلمان اغلب عکس‌هایی از خود در حال دیدار با سربازان و رهبران نظامی منتشر می‌کرد اما پس از آنکه این جنگ به بن بست خورد، بن سلمان این دیدارها را متوقف کرد.
بن سلمان همچنین از ایجاد ارتباطاتی هرچند اندک میان ایران و آمریکا به شدت انتقاد می‌کند. اندرو بوون، کارشناس عربستان در مرکز ویلسون در واشنگتن معتقد است که بن سلمان به طور کلی در تلاش است تا حس میهن دوستی عربستانی‌ها را تقویت کند، حسی که از زمان تاسیس این پادشاهی در سال 1932 در میان مردم ساکن این کشور چندان وجود نداشته است. او بارها در طی سخنرانی‌هایش اعلام کرده است که عربستان باید از نفوذ گسترده ایران در عراق و سوریه و لبنان و یمن و به طور کلی در منطقه خاورمیانه جلوگیری کند. جنگ یمن نیز نشان دهنده اعمال سیاست خارجی‌ای است که متکی به قدرت‌های غربی مانند آمریکا نیست و بر توان داخلی عربستان تاکید می‌کند.
برایان کاتولیس کارشناسی مسائل خاورمیانه که در ریاض با بن سلمان دیدار کرده است می‌گوید که او خواهان آن است که عربستان را به قدرتی بزرگ در منطقه تبدیل کند.
صعود ناگهانی
عربستان آخرین نسل مونارکی‌های باقی مانده در جهان است به این معنا که ملک سلمان با رای یک نفر همه قدرتش را کسب کرده و آن پدرش بوده است.
با مرگ ملک عبدالله در سال 2015 ملک سلمان روی کار آمد. پادشاه جدید دولت را دگرگون کرد و بر نظم جانشینی خاندان سلطنتی شوکی ایجاد کرد.
او وزیر دفاع و رییس شورای قدرتمند جدید را برای نظارت بر اقتصاد عربستان و همچنین در راس شرکت نفتی دولتی آرامکو قرار داد.
از آن مهمتر اینکه او سیستم جانشینی جدیدی را پایه‌گذاری کرد. او جایگزین تاج و تختش را از مقرن بن عبدالعزیز به شاهزاده بن نایف تغییر داد.
در حالیکه همه شاهان قدیم و شاهزادگان پسران شاه قبلی بودند, بن نایف اولین نوه پادشاه است که به ولیعهدی می‌رسد. بسیاری این حرکت را به واسطه موفقیت شاهزاده در مبارزه با القاعده می‌دانند و اینکه او تنها فرزند دختر دارد و به همین دلیل جانشین خود را قطعا بر اساس شایستگی انتخاب خواهد کرد نه موروثی.
شگفتی دیگر این بود که او بن سلمان را معاون ولیعهد قرار داد. بن سلمان در آن زمان 29 سال داشت و برای متحدان نزدیک عربستان ناشناخته بود.
برخی از مقامات کلیدی عربستان که تجربه زیادی در بخش دفاعی و نفتی این کشور دارند هنوز از این تصمیم گیری ناراضی‌اند.
از آن زمان بن سلمان به سرعت جهت ساخت شصیت عمومی و بازاریابی خودش در سطح جهانی به عنوان مردی که قرار است به پاداشاهی برسد آغاز کرد.
در داخل کشور بر برنامه‌های جاه‌طلبانه‌ای برای آینده عربستان در چشم انداز 2030 تمرکز رده است. این برنامه به دنبال استقلال اقتصادی عربستان از نفت, افزایش نرخ اشتغال؛ بیمه و دیگز خدمات دولتی و بهبود وضع وزارت خانه‌هاست.
از یک سو این برنامه نشانگر جاه‌طلبی او برای تغییر روش زندگی عربستانی‌هاست و از سوی دیگر آنها خواهان تقویت پادشاهی‌اند که تا الان تضعیف شده بود.
برنامه توسعه کشور دهه‌های گذشته نیز به دنبال کاهش وابستگی کشور به نقت و افزایش اشتغال بوده است اما موفقیت کمی کسب کرده است. در مورد درخواست آنها برای شفافیت وپاسخگویی تا امروز دستاوردهای کمی داشته است. دیپلمات‌ها و اقتصاددان‌ها همچنان به زندگی پرهزینه و مواجب بالای خاندان سلطنتی ادامه می‌دهند.
نیاز به تغییر امروز با کاهش قیمت نفت بیش از همیشه احساس می‌شود. شاهززاده بن سلمان خواهان مسئولیت پذیری مالی در یک دوره جدید است. در سال‌های اخیر قیمت سوخت، آب و برق بالا رفته و همین امر به طبقه متوسط عربستان فشار وارد کرده است. او همچنین مساله فروش سهام آرامکو را نیز مطرح کرده است.
بسیاری از سعودی‌ها می‌گویند سن و سال او و جاه طلبی‌اش به نفع آنهاست . هدی الحلیسی یکی از اعضای شورای مشورتی پادشاهی گفته او به زبان جوانان حرف می‌زند. کشور برای مدت زیادی از لنز افراد کهنسال اداره می‌شد و ما نیاز به کسی داریم که به نسل جدید توجه بیشتری داشته باشد.
برخی از این ابتکار عمل‌ها زشت به نظر می‌رسد. در ماه دسامبر او اولین کنفرانس خبری‌اش را برگزار کرد و در آنجا خبر تشکیل اتحاد جدید نظامی کشورهای اسلامی برای مبارزه با تروریسم را اعلام کرد. ما بسیاری از کشورهایی که او نام برده بود در پاسخ به این اظهار نظر گفتند که به زودی به این مساله پاسخ خواهند داد و اینکه هیچ چیز در این مورد نمی‌دانند.
از زمانی که بن سلمان قول سرگرمی‌های بیشتر برای خانواده‌ها و جوانان کشور را داد کابینه قوانین جدیدی را برای محدود کردن قدرت سیاست‌های مذهبی در کشور به تصویب رساند وزارت سرگرمی که او احداث کرده است در اولین قدم برنامه‌های کمدی و کشتی را نمایش داد.
بسیاری از هزینه‌های مربوط به سرگمی توسط بن سلمان از شورای علمای ارشد کشور مخفی می‌ماند چرا که این شورا توسط روحانیون مسنی اداره می‌شود که بیشترشان سیاست‌های مذهبی را پایه‌گذاری کرده‌اند.
در عوض بن سلمان به دنبال روحانیون جوانی است که در شبکه‌های اجتماعی طرفداران زیادی دارند.
بسیاری از پسرهای ملک سلمان خارج از کشور تحصیل کرده‌اند و به خوبی به زبان‌های خارجی مسلط هستند و از این بابت رزومه خوبی دارند یکی از آنها امروز اولی فضانورد عرب است و دیگری معاون وزیر نفت و دیگری نیز والی مدینه است.
بن سلمان در عربستان زندگی کرده و به زبان انگلیسی به طور فصیح مسلط نیست ولی متوجه می‌شود. او رشته حقوق در دانشگاه سلطنتی عربستان در ریاض خوانده است. یکی دیگر از شاهزادگانی که هم سن و سال اوست گفته او مارگارت تاچر را تحسین می‌کند و دائما در محل اقامتش شاهزادگان دیگر را میزبانی می‌کرده است.
در سال 2007 زمانی که سفیر آمریکا برای مراسم تودیع نزد ملک سلمان و فرماندار ریاض رفته بود فرماندار از او رای تسریع روند اخذ ویزای آمریکا درخواستی کرد. او گفت که همسرش نتوانسته برای دیدار با پزشکش ویزا دریافت کند و فرزندان او نیز برای اخذ ویزا دچار مشکل شده‌اند. بر اساس اخبار وزارت خارجه در آن زمان درخواست ویزای پسر فرماندار شاهزاده محمد به دلیل شباهت اثر انگشت او به یکی از مجرمان رد شده بوده است.
در آن سال بن سلمان از دانشگاه فارغ التحصیل شده بود و نزد پدرش که در آن زمان وزیر دفاع بود کار می‌کرد.
بسیاری از اعضای خانواده سلطنتی با احتیاط به جاه طلبی‌های شاهزاه جوان نگاه می‌کنند. برخی او را به عنوان شاهزاده چشم انداز نگاه می‌کنند و در مورد مشاوران خارجی پزهزینه او شکایت‌هایی دارند.
سایرین نیز از هسته رسانه‌ای اطراف او شاکی‌اند. گفته می‌شود مرکز مطالعات و امور رسانه‌ای بر ایجاد داستان‌های مثبت در مورد جنگ یمن در واشنگتن تمرکز کرده‌اند. او همچنین تعداد زیادی لابی را در واشنگتن برای خودش استخدام کرده است.
در داخل عربستان او به خوبی توانسته انتقادات را کاهش دهد. این کار را با ایجاد فضای باز بحث انجام داده. رسانه‌های داخلی عربستان ابتکارات او را به خوبی پوشش می‌دهند. تعداد زیادی روزنامه نگار او را در سفرهای خارجی‌اش همراهی می‌کنند. او برای همراهی و پوشش خبری خود به روزنامه نگاران و دبیران ثابتی که وی را همراهی می‌کنند 100 هزار دلار نقد پرداخته کرده است.
در عین حال خبرنگاران منتقد او عمدتا از انتشار مطالبشان منع شده‌اند و گفته شده آنها حق سفر خارجی با بن سلمان را هم ندارند.
در ماه جون یکی از روزنامه نگاران سعودی به نام سلطان السعد القحطانی مقاله‌ای را در وبسایت شخصی‌اش منتشر کرد که در ریاض پست نیز منتشر شد. او در مقاله‌اش درباره عدم بحث درباره رشد بن سلمان صحبت کرده بود. او گفته بود: شما می‌توانید ده‌ها روزنامه و صدها روزنامه نگار را بخرید اما شما نمی‌توانید نشریه‌ای را که درباره شما می‌نویسد را بخرید. او همچنین گفته بود که محبوبیت بن سلمان در میان سعودی‌ها به دلیل میل زیاد به تغییرات بزرگ است. مردم او را دوست دارند چون امیدوارند در آینده آرزوهایشان محقق شود.
در این مقاله گفته شده که اگر شما شکست بخورید این عشق به سرعت از میان خواهد رفت انگار هرگز وجود نداشته و جای آن را نفرت خواهد گرفت.
در پی انتشار این مقاله وبسایت القحطانی فیلتر شد.
صعود سریع بن سلمان و سفر های خارجی پر سر و صدایش به واشنگتن, اروپا و خارمیانه و دیگر کشورهای آسیا مقامات دولت اوباما را بر آن داشت که احتمال شاه شدن او را با دقت بیشتری بررسی کنند.
همین امر سبب شد که مقامات آمریکایی در پی ایجاد موازنه بین او شاهزاده بن نایف باشند. دولت اوباما گفته روابطش با بن سلمان تنها زمانی بهبود می‌یابد که او سخنرانی‌های معمولی در باره مقامات ارشد آمریکایی و حتی رییس جمهور آمریکا داشته باشد.
در ماه نوامبر در خلال نشست گروه 20 بن سلمان سخنرانی طولانی‌ای دربازه آنچه او شکست آمریکا در سیاست‌های خاورمیانه‌اش خواند داشت.
روابط شخصی مدت‌هاست که سنگ بنای روابط عربستان و آمریکاست با این حال دولت اوباما برای یافتن یک رابط درست با شاهزاده به مشکل خورده است. این کارتا حد زیادی به وزیر خارجه سپرده شد و او از بن سلمان چندین بار در خانه‌اش در جورج تاون پذیرایی کرده است.
در ماه جون آن دو میهمانی افطار مشترکی داشتند. در ماه سپتامبر در منزل جان کری با بن سلمان روی پیانوی وزیر خارجه بتهوون نواختند.
در ماه می بن سلمان کری را به یک جلسه بی سر و صدای لوکس در قایق بادبانی چند میلیارد دلاری روسیه‌ای‌اش دعوت کرد.
تمایل او به بازتعریف دولت سعودی در احساس ستایش و حتی حسادتش نسبت به امارات متحده عربی آشکار است. او حامیان با نفوذی در آنجا دارد از جمله شیخ محمد آل زاید آل نهیان که بیش از یک سال است برای بن سلمان در خاورمیانه و واشنگتن تبلیغات می‌کند.
شیخ امارات محمد بن زاید یکی از افراد مورد قبول مقامات آمریکایی است که به عنوان یک متحد قابل اعتماد در واشنگتن شناخته می‌شود. یا این حال او نیز سابقه نفرت از بن نایف را دارد.
در ماه آپریل سال گذشته مشاور امنیت ملی اوباما با هیات کوچکی از کاخ سفید به دیدار بن زاید در منزلش در مک لین رفتند. در خلال این دیدار بن زاید از مقامات آمریکایی خواست که روابطشان را با بن سلمان گسترش دهند.
اما همه سوالات در مورد نحوه مدیریت کشور توسط بن سلمان در آینده به زمان مرگ پدرش بستگی دارد.
اگر او زود بمیرد بن نایف شاه خواهد شد و میتواند پسر عموی جوان ترش را اخراج کند. در واقع ملک سلمان سابقه رد ولیعد سلف خود را دارد.
ریدل تحلیلگر سابق سازمان سیا آمریکا معتقد است اگر سلامتی ملک سلمان به خطر بیفتد, محمد بن سلمان به احتمال زیاد تلاش می‌کند محمد بن نایف را از صحنه خارج کند.
مقامات خارجی گفته‌اند که با طولانی شدن حکومت ملک سلمان شاهزاده جوان قدرتش را تحکیم خواهد کرد یا بن نایف را متقاعد می‌کرد که او لیاقت بیشتری رای پادشاهی دارد.
بیشتر ناظران عربستان انتظار هیچ درگیری‌ای را در درون خاندان سلطنتی ندارند چرا که معتقدند آل سعود بهتر می‌داند که هر درگیری به معنای بی‌ثباتی پادشاهی در این کشور است.
کچیچیان تحلیلگر آگاه به مسائل عربستان گفته من به عنوان کسی که روی این موضوع تمرکز دارد معتقدم خاندان سلطنتی بالاتر از همه منافع خاندانش را قرار داده است و آن را به خطر نمی‌اندازد. هیج یک از اعضای این خانواده هیچ کاری برای صدمه زدن به خانواده انجام نمی‌دهند.