جاده‌های مرگی که تکرار می‌شوند؛
بخت نامراد بختگان
از قول من بنویسید آقای دکتر اسماعیلی! همکار عزیز خودم! من از شما به عنوان یک دانشگاهی و به عنوان یک دوست عزیز خواهش می‌کنم که این کار را نکنید. بختگان یک پارک ملی است که ذخایر ژنتیکی بسیار با‌ارزشی دارد و از معادنی که آنجا وجود دارد ارزشمندتر است.
بختگان را مهم‌ترین زیستگاه گورخر ایرانی دانسته‌اند، چندین گونه گیاهی شورپسند در حال انقراض تنها در این منطقه دیده می‌شوند و فلامینگو و درنا و دیگر پرندگان مهاجر مدت‌ها مهمان دریاچه زیبای آن بوده‌اند اما این منطقه حفاظت‌شده و پارک ملی نیز اینک چشم به راه جاده‌ای است که کارشناسان محیط زیست می‌گویند نابودی‌اش را به دنبال خواهد داشت. داستانی که نسخه مشابهش در پارک ملی گلستان تنها کشتار پیاپی حیات وحش در جاده، و شکار و آتش‌سوزی در جنگل را به دنبال داشت اما در بختگان مجوز سازمان محیط‌زیست را نیز دارد.
به گزارش گروه سایررسانه‌های ایلنا به نقل از قانون، دکتر حسین آخانی در این باره می‌گوید، منطقه بختگان در شرایط کنونی نیز به دلیل سدسازی‌های گذشته با تنش شدید اکولوژیک رو به روست و تحمیل بار اضافی دیگری همچون جاده «به طور قطع آسیب زیادی را به آن وارد خواهد کرد.»
مؤسس بخش گیاه‌شناسی موزه تاریخ طبیعی می‌گوید: «تالاب بختگان منطقه‌ای منحصر به فرد در کل ایران به شمار می‌رود چرا که محل به وجود آمدن تعداد قابل توجهی از گونه‌های اندمیک شورپسند و در حال انقراض ایران است.»
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با اعلام این که چند سال پیش در همین منطقه چندین گونه گیاهی جدید سالیکورنیا پیدا کرده‌ایم، این گونه‌ها را نام می‌برد و می‌گوید: «در کل دنیا ۱۵ گونه سالیکورنیا داریم و اینکه ۴ گونه سالیکورنیا فقط در یک تالاب پیدا شود به تنهایی نشان دهنده ارزش بسیار بالای تنوع زیستی منطقه است. افزون بر این، گونه دیگری داریم به نام فرانکنیا پرسیکا که این‌گونه هم باز اندمیک همین منطقه است و به شدت در حال انقراض است. یعنی تالابی که در اینجا وجود دارد یکی از با ارزش‌ترین تالاب‌های شور ایران است که تخریبش به طور مشخص روی این‌گونه‌ها تأثیر منفی خواهد گذاشت.»
به گفته او جاده باعثمزاحمت‌های زیادی به‌خصوص برای پرندگان خواهد بود و بخش بزرگی از حیات وحش منطقه ممکن است در این جاده آسیب ببینند که مشابهش را در پارک ملی گلستان داریم. افزون بر این زیرسازی جاده‌ها ایجاد یک نوع سد آبی می‌کند و ارتباط هیدرولوژیک دو سوی جاده و به‌خصوص آب‌های سطحی را می‌گیرد و به طور طبیعی پدیده بیابان‌زایی را تشدید می‌کند. مشکل دیگری که جاده ایجاد می‌کند آن است که جاده‌ها عمدتا جاذب گونه‌های مهاجم هستند و همیشه به گونه‌های بومی منطقه آسیب می‌رسانند و این یکی از خسارت‌های کاملاً شناخته شده‌ای است که عملیات راه‌سازی ایجاد می‌کند.
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: «این جاده‌ای که در خرامه نیریز می‌خواهند بسازند در یک جای بسیار باریک که دقیقاً بخشی از پارک ملی است ساخته می‌شود و اینها دقیقاً به حریم پارک ملی تجاوز می‌کنند و من تعجب می‌کنم که چطور سازمان محیط زیست به این پروژه اجازه داده است.»
ساخت جاده هیچ توجیهی ندارد
حسین آخانی که خود این مسیر در دست ساخت را از نزدیک دیده می‌گوید: «من به عنوان یک آدم معمولی هیچ توجیهی برای ساخت چنین جاده‌ای نمی‌بینم چرا که شما می‌توانید از جاده آسفالته موجود استهبان بروید و اینکه ما بیاییم در یک پارک ملی و در مجاورت یک اکوسیستم کاملاً آسیب‌پذیر جاده تازه‌ای ایجاد کنیم به هیچ عنوان توجیه ندارد.»
موضوعی که فعالان محیط زیست منطقه نیز تایید می‌کنند. آن گونه که رسول حاجی باقری به خبرنگار «قانون» می گوید: «از نیریز تا شیراز حداقل دو مسیر خیلی خوب داریم. یکی راه قدیم نیریز استهبان به شیراز است که زمانی با وجود کوهستانی بودن از استانداردترین جاده‌های کشور بود. جاده دیگر دسترسی نیریز استهبان نیز از مسیر دیگری به شیراز است که به آن می گویند واریانس و چند سالی هم بیشتر از احداثو بهره‌برداری آن نگذشته و جاده مناسبی است.» آن گونه که داریوش اسماعیلی نماینده مردم خرامه نیز تایید کرده ۴۰ درصد از هزینه ساخت این جاده را ایمیدرو به عهده گرفته است. به گفته او ایمیدرو توسعه راه‌های ارتباطی برای بهره‌برداری از معادن را فراهم می‌کند و برنامه جامعی برای معادن سنگ‌آهن درنظر گرفته شده تا سنگ‌آهن بهرام گور با تولید شمش و میلگرد وارد بازار شود و یکی از محل‌هایی که برای کارخانه آن پیش‌بینی شده، خرامه است.
حاجی باقری در این باره می‌گوید: «اگر قرار باشد این معادن به بهره‌برداری برسد هم یکی از همین سه جاده را می‌توانند با هزینه خیلی کمتر ارتقا بدهند و این مسائل زیست محیطی را در جایی مثل پارک ملی بختگان و پناهگاه حیات وحش بختگان ایجاد نکنند. جدای از بحثگونه‌های زیستی، الان در منطقه ما مشکل ادامه خشکسالی‌ها را داریم. همین الان در یکی از روستاها در مسیر همین جاده هپاتیت نوع آ رو به ازدیاد است و شاید حتی دلیل همین هم خشکی دریاچه باشد چرا که مسائل بهداشتی آنجا تنزل پیدا کرده و آب آشامیدنی ندارند و روزانه با تانکر از استهبان با فاصله بیش از ۶۰ کیلومتری آب آشامیدنی برایشان می‌رود. بحثچاه‌های غیرمجاز هم هست و همه اینها در کنار هم جاده بختگان را نابود خواهد کرد. جاده‌ای که الان هست جاده شوسه و خاکی خیلی قدیمی است که از قدیم بوده اما جاده‌ای که قرار است ساخته شود جاده چهاربانده عریضی است که در بخشی از مسیر از پارک ملی هم گذر می‌کند. این جاده اگر احداثبشود باید قید بختگان را متاسفانه بزنیم.»
حاجی باقری با اعلام این که دکتر احمدعلی کیخا معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت از محیط زیست پیشتر مخالفتش با ساخت این جاده را اعلام کرده و دکتر قصریانی مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها نیز مخالف هستند، صدور مجوز محیط زیستی برای ساخت جاده را سوال برانگیز می‌داند.
مدیرکل محیط زیست استان فارس در‌این‌باره به خبرنگار قانون توضیح می‌دهد: «پروژه خرامه نیریز مشمول ارزیابی زیست‌محیطی است. در سال ۱۳۸۹ بود که در حال گشت‌زنی بودم که متوجه شدم جاده‌ای در حال ساخت است که از حدود سال ۱۳۸۶ شروع شده بود و حدود ۲۰ کیلومتر هم از سمت خرامه زیرسازی آن کامل شده بود. چون پروژه ارزیابی نداشت جلوی آ ن را گرفتیم. پس از چندبار رفت و برگشت واصلاحاتی که انجام شد سرانجام مجوز را دریافت کردند و آغاز به کار هم کرده‌اند.»
حسینعلی ابراهیمی کارنامی، با تاکید بر این که روی این جاده حساسیت بالا اما بجایی هست می‌گوید: «مجریانی که اکنون مجوز ساخت جاده را گرفته‌اند باید واو به واو تعهداتی که داده‌اند را رعایت کنند و اگر کوچک‌ترین تخلفی بکنند جلوی ادامه کارشان را خواهیم گرفت.»
مردم منطقه، قربانی اول
با این حال دکتر حسین آخانی تایید مجوز این پروژه در سازمان محیط زیست را توجیه‌پذیر نمی‌داند و می‌گوید: «سازمان محیط زیست از دو مشکل رنج می‌برد. یکی ضعف کارشناسی است. یعنی علی‌رغم آن که بسیاری کارشناسان زبده هم در سازمان زحمت می‌کشند اما به دلیل نبود بودجه کافی بدنه کارشناسی قوی در سازمان نداریم. یعنی شما از بسیاری از کارشناسان سازمان بپرسید که گونه‌های بومی در اینجا چه هستند من تقریباً مطمئن هستم که نمی‌دانند. ضعف دوم سازمان در سه چهار دهه اخیر عمرش آن است که هیچ وقت مدیران سازمان متخصص محیط زیست یا از بدنه محیط زیست نبوده‌اند و وقتی این افراد ارزش تنوع زیستی را نمی‌دانند دانش‌شان در حد اطلاعات عمومی خواهد بود و اینها چون اصولاً آدم‌های سیاسی هستند متأسفانه بیش از آنکه دغدغه حفظ محیط‌زیست ایران را داشته باشند بیشتر دغدغه حفظ میزشان را دارند. به همین دلیل اگر جایی احساس کنند فشار زیاد است وا می‌دهند و شما نمونه‌هایی همچون آشوراده را می‌بینید که سازمان محیط‌زیست ۴۵ سال حفاظت را به راحتی می بخشد.»
این استاد دانشگاه تهران با بیان این که «جاده خرامه هم به دلیل برخی فشارهایی که از جانب نمایندگان وجود دارد رخ می‌دهد» خطاب به داریوش اسماعیلی نماینده مردم خرامه که اتفاقا او نیز هیات علمی دانشگاه تهران است می گوید: «از قول من بنویسید آقای دکتر اسماعیلی! همکار عزیز خودم! من از شما به عنوان یک دانشگاهی و به عنوان یک دوست عزیز خواهش می‌کنم که این کار را نکنید. بختگان یک پارک ملی است که ذخایر ژنتیکی بسیار با‌ارزشی دارد و از معادنی که آنجا وجود دارد ارزشمندتر است.»
او در پایان می‌گوید: «اگر پوشش گیاهی بختگان آسیب ببیند به‌خصوص با معدن‌کاوی‌های احتمالی مسئله ریزگردها به شدت تشدید خواهد شد. در منطقه آذرشهر معادن زیادی احداثشده که یکی از منابع مهم تولید ریزگرد در دریاچه ارومیه است. اگر اینجا هم بنا بر بهره‌برداری از معادن باشد روزانه علاوه بر انفجارهایی که آنجا رخ خواهد داد، کامیون‌هایی که آنجا رفت و آمد خواهند کرد، قطعاً خسارت‌های زیادی را به اکوسیستم آنجا وارد می کنند و قربانی اول آن منطقه مردمانی هستند که به جناب آقای دکتر اسماعیلی رأی داده‌اند. برای حفظ سلامت مردم شریفی که در اطراف بختگان زندگی می‌کنند فکر می‌کنم که حفظ طبیعت آنجا باید در اولویت باشد چرا که ما اتفاقی که در استان خوزستان افتاده و خسارت‌هایی که به سلامت مردم وارد کرده و اتفاقاتی که در آذربایجان و اتفاقاتی که در سیستان افتاده است را دیده‌ایم و همین اتفاقات را به شکل بدتری در استان فارس خواهیم داشت. وظیفه ما به عنوان افراد دانشگاهی این است که جلوی این اتفاقات را بگیریم و سلامت آینده مردم را تضمین بکنیم.»
