پنچ گزینه احتمالی جانشینی یحیی السنوار/ با رهبران ارشد حماس آشنا شوید

شهادت احتمالی یحیی السنوار از  نگاه برخی خلاء قدرت را در راس حماس ایجاد خواهد کرد و این پرسش را مطرح می کند که چه کسی برای پر کردن این خلا در این مرحله حساس از جنگ غزه وارد عمل خواهد شد. اما از نگاه برخی دیگر از تحلیلگران، سازمان حماس از همان ابتدای تاسیس به نحوی سازماندهی شده که بتواند بعد از ترور هر رهبر یا فرمانده در هر سطح، جانشینان احتمالی او را معرفی کند.

چه اینکه از نظر کارشناسان سیاسی، مرگ سازمانی که بنیان آن پیوند ایدئولوژی و فعالیت نظامی بوده، اساسا معنا ندارد و چرخه خشونت در طول زمان، سازمان های چریکی را مقاوم تر، رادیکال تر و در برابر دشمنانش با انگیزه تر می کند. در چنین چارچوب نظری، به نظر نمی رسد مرگ یحیی سنوار به نفع اسرائیل بوده باشد و حالا باید دید چه کسی جانشین او خواهد شد.

در این راستا دو دیدگاه بین فلسطینی ها درباره جانشینی السنوار وجود دارد. دیدگاه اول قائل به انتخاب جانشین از میان فرماندهان نظامی حاضر در جغرافیای درون غزه هستند با این استدلال که آنها نزدیکی بیشتری به نیروهای میدانی دارند و از وضعیت مردم نیز مطلع هستند. این افراد اگرچه محدودیت های ارتباطی بسیاری با بیرون غزه دارند اما توانمندی آنها برای هدایت واحدهای نظامی حماس بیشتر است.

دیدگاه دوم معتقد به انتخاب جانشین السنوار از میان افراد شاخه سیاسی این تشکیلات در بیرون غزه و از بین کسانی است که در قطر و اردن سکونت دارند. استدلال این گروه آن است که انتخاب چنین افرادی ظرفیت بیشتری به حماس می دهد تا برای پایان دادن به جنگ با نمایندگان دیگر کشورها مذاکره کند.

در ادامه به بررسی محتمل ترین گزینه های پیش روی حماس برای جانشینی یحیی سنوار پرداخته ایم:

محمد سنوار

تحلیلگران از برادر یحیی السنوار، محمد السنوار به عنوان محتمل ترین گزینه جانشینی او سخن می گویند. محمد مانند برادرش برای مدت طولانی رهبر شاخه نظامی حماس بوده است و ارتقای او به رهبری می تواند نشان دهنده تداوم استراتژی های این گروه در حوزه نظامی علیه اسرائیل باشد. بر اساس گزارش ها، محمد چهره ای رادیکال تر از یحیی است و مقامات آمریکایی ابراز نگرانی کردند که رهبری او مذاکرات صلح را چالش برانگیز خواهد کرد. در حالی که محمد خود را از توجه ها دور نگه داشته اما شخصیتی مهم در عملیات های نظامی این گروه بوده و تاکنون از چندین تلاش برای ترور توسط اسرائیل جان سالم به در برده است.

او در سال ۲۰۰۵ رئیس تیپ خان یونس در جنوب غزه شد و بخشی از اتاق عملیاتی بود که مسئولیت اسارت و نگهداری سرباز اسرائیلی «گیلعاد شلیط» را برعهده داشت. پس از اینکه حماس تصاویری از جسد غرق در خون او را در سال ۲۰۱۴ منتشر کرد، تصور می‌شد که او مرده است. اما در جریان جنگ هفتم اکتبر، ویدئویی از او پیدا شد که نشان می‌داد از طریق شبکه تونل غزه، جایی که احتمالاً در ۱۰ سال گذشته پنهان شده بوده است، فرماندهی عملیات را بر عهده دارد.

خالد مشعل

خالد مشعل که در سال ۱۹۵۶ در کرانه باختری به دنیا آمد، یکی از بنیانگذاران حماس محسوب می‌شود. به دستور مستقیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، سازمان جاسوسی موساد در سال ۱۹۹۷ زمانی که مشعل در اردن زندگی می کرد اقدام به ترور او کرد. ماموران موساد با پاسپورت‌های جعلی کانادایی وارد اردن شدند و در حالی که خالد مشعل در خیابان راه می‌رفت ماده‌ای سمی را به وی تزریق کردند. مقامات اردنی این سوءقصد را کشف و دو عضو موساد را دستگیر کردند. این مسئله به بحرانی در رابطه اردن و اسرائیل تبدیل شد و پادشاه سابق اردن از نخست‌وزیر اسرائیل خواست پادزهر ماده سمی را در اختیار آن‌ها قرار دهند.

وی تهدید کرد که در غیر این صورت تا قطع روابط دیپلماتیک دو کشور پیش خواهد رفت. اسرائیل پادزهر را تامین کرد و درنتیجه خالد مشعل از مرگ نجات یافت. او که از آن پس در قطر زندگی می‌کند، برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ از نوار غزه دیدن کرد و مورد استقبال مقامات فلسطینی قرار گرفت. حماس در سال ۲۰۱۷ اسماعیل هنیه را به عنوان جانشین او به عنوان رئیس دفتر سیاسی خود انتخاب کرد. خالد مشعل هرچند اکنون به حاشیه رانده شده، با این حال شخصیتی کلیدی در تشکیلات حماس محسوب می‌شود.

محمود الزهار

محمود الزهار، یکی از بنیانگذاران حماس و یکی از نامزدهای پیشتاز برای جانشینی یحیی السنوار است. او در سال ۱۹۴۵ در غزه متولد شد و مدرک تحصیلی خود را به عنوان جراح از دانشگاه قاهره گرفت. او در سال ۱۹۸۸ بلافاصله پس از راه‌اندازی جنبش حماس توسط اسرائیل به زندان افتاد و در سال ۱۹۹۲ آزاد شد. الزهار در شکل دادن به چارچوب ایدئولوژیک این گروه که هم بر مقاومت نظامی علیه اسرائیل و هم بر تشکیل حکومت اسلامی در غزه تمرکز داشت، نقش مهمی ایفا کرد. الزهار همچنین نقش مهمی در به قدرت رسیدن این گروه پس از انتخابات پارلمانی فلسطین در سال ۲۰۰۶ داشت و به عنوان اولین وزیر امور خارجه آن خدمت کرد. او علیرغم نجات از چندین تلاش برای ترور از سوی اسرائیل در سال ۱۹۹۲ و دوباره در سال ۲۰۰۳، همچنان یک چهره کلیدی در ساختار سیاسی حماس به شمار می رود.

موسی ابومرزوق

موسی ابومرزوق، یکی از اعضای ارشد دفتر سیاسی حماس و از گزینه های احتمالی جانشینی السنوار است. او پس از جدایی از اخوان المسلمین فلسطین در اواخر دهه ۱۹۸۰ به تأسیس حماس کمک کرد. ابومرزوق زمانی رئیس دفتر سیاسی حماس بود و مدت هاست که در عملیات سازمانی و مالی حماس، از جمله حمایت از فعالیت های شبه نظامی، مشارکت داشته است. ابومرزوق علیرغم زندانی شدن در ایالات متحده در دهه ۱۹۹۰ به اردن تبعید شد و همچنان یک چهره با نفوذ در دستگاه سیاسی این گروه باقی مانده است. اگرچه او بیشتر وقت خود را در تبعید گذرانده است، اما تجربه و پیوندش با ایدئولوژی اصلی حماس او را به یک نامزد قوی برای تصدی رهبری سیاسی تبدیل کرده است.

خلیل الحیه

الحیه که اکنون در قطر در تبعید زندگی می کند، چندین دهه یکی از مقامات حماس بوده و معاون یحیی سنوار بود. او از یک سوءقصد توسط اسرائیل در سال ۲۰۰۷ جان سالم به در برد، زمانی که حمله هوایی به خانه او در غزه باعث کشته شدن اعضای خانواده اش شد، در حالی که او در محل ترور نبود. او از اوت ۲۰۲۴ به عنوان معاون رئیس دفتر سیاسی حماس و جانشین صالح العارئی شده است. او همچنین از ژانویه ۲۰۰۶ به عنوان نماینده شهر غزه به عضویت شورای قانونگذاری فلسطین انتخاب شد. خلیل الحیه از سازمان ملل متحد خواسته است تا فلسطین را در مرزهای پیش از سال ۱۹۴۸ به رسمیت بشناسد.

اگرچه نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل بعد از ترور یحیی السنوار، بارها اهداف جنگ را تکرار کرده است اما نابودی حماس به عنوان یک نیروی نظامی و سیاسی و بازگرداندن اسرای فلسطینی هنوز برای او محقق نشده و از نظر تحلیلگران سیاسی شکست او محسوب می شود. از این رو به نظر می رسد با تکرار ادعاها از سوی نتانیاهو مبنی بر ادامه جنگ بعد از یحیی السنوار، رهبری حماس نیز به گزینه ای خواهد اندیشید که بتواند در آینده، کماکان موضع تقابل نظامی خود با اسرائیل را حفظ کند. گزینه ای که احتمالا از درون غزه انتخاب خواهد شد.