مدیریت سرمایه در کودکان

بسیاری از روان شناسان معتقدند که مدیریت مالی باید از دوران کودکی به فرزندان آموزش داده شود. چرا که لازم است آن ها اولویت بندی نیازهایش را در دراز مدت به یک مهارت تبدیل کنند. به گفته این کارشناسان تا زمانی که فرزندان بتوانند نیازهای خود را به طور مستقل برآورده کنند باید به آن ها پول توجیبی پرداخت شود اما نباید در این کار افراط و تفریط کرد چرا که این کار می تواند کارکرد و مفهوم درست آن را تغییر دهد. در این باره با الهام محمودی، روان شناس و استاد دانشگاه به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید.

***

آیا اساساً دادن پول توجیبی به کودکان از سوی والدین ضرورت دارد؟ اگر چنین است از چه سنی و چگونه باید پرداخت شود؟

به نظر من اگر چه در سال های اولیه باید نیازهای کودک بی چون و چرا برآورده شود، اما سال های پس از آن، محدودیت برای او لازم است. پول توجیبی اولین چیزی است که کودک به کمک آن می‌تواند مفهوم و ارزش پول را درک کند. در واقع کودک از همان زمان که همراه والدین به خرید می رود ارزش پول را می فهمد به همین دلیل پول توجیبی باید از سن چهارسالگی به صورت روزانه و پس از آن به صورت هفتگی یا ماهیانه برای برآوردن نیازهای ثانویه فرزندان بی منت پرداخت شود. ضمن این که از 8 سالگی کودک با مفهوم اعداد آشنا می شود به همین دلیل این سن برای آموزش مدیریت سرمایه  زمان مناسبی است. البته بهتر است در دوران کودکی این پول به شکل هفتگی به او داده شود زیرا کودک قدرت و توانمندی لازم را برای بودجه بندی ندارد. در واقع ما با پرداخت پول توجیبی به کودکان میزان مصرف و محدودیت در زندگی را به آن ها آموزش می دهیم و آن ها نیز از این طریق یاد می گیرند که گاهی باید خواسته های خود را به تاخیر بیندازند.

مقدار پول توجیبی چقدر باید باشد؟

مقدار پول به والدین بستگی دارد و باید مناسب با بودجه خانواده در نظر گرفته شود اما نکته مهم این است که این پول باید در اندازه‌های کوچک و به دفعات مختلف به فرزندان داده شود و با افزایش سن مقدار آن افزایش یابد تا فرزندان بتوانند مطابق با نیازهایشان برنامه ریزی داشته باشند. البته بهتر است وقتی این پول در ابتدای هفته به کودک داده می شود، برای او توضیح دهیم که این پول هفتگی اوست و خودش باید تا آخر هفته آن را مدیریت کند چرا که ذخایر مالی محدود هستند و ما برای به‌دست آوردن تمام چیزهایی که می‌خواهیم پول کافی نداریم و اگر او نتواند در این مدت پول خود را مدیریت کند و قبل از پایان هفته آن را تمام کند بقیه روزهای هفته دیگر از پول خبری نیست.

تا چه اندازه والدین باید در تصمیم خود جدی باشند و در مقابل درخواست بیشتر پول از سوی فرزندان ایستادگی کنند؟

به نکته خوبی اشاره کردید. احتمال دارد در هفته‌های اول کودک در مدیریت پول خود با مشکل مواجه شود و بی‌حساب خرج کند اما والدین نباید پول اضافه تری به کودک بدهند. آن ها باید در تصمیم خود جدی باشند چرا که وقتی درباره این موضوعات با بچه‌ها محکم و قاطع صحبت شود و موضوع برایشان مشخص شود، آن ها نه تنها می‌پذیرند بلکه احساس بزرگی می‌کنند. اجازه دهید کودک اشتباه کند تا شیوه صحیح را بیاموزد. بنابراین اگر تمام پولش را خرج کرد و برای خرید چیزی که می‌خواست، پول کافی نداشت ناراحت نشوید.

آیا پول توجیبی کم یا زیاد می تواند سبب انحراف در کودکان شود؟

بله. دادن غیرمنطقی پول به کودک می تواند او را فردی مادی گرا بار آورد. در واقع هنگامی که پول زیادی در دسترس بچه ها قرار می گیرد، بیشترشان به اسراف و کارهای نادرست روی می آورند. از سویی دیگر اگر پول توجیبی کم باشد او را تشویق می کند تا راه دیگری هر چند نادرست برای جبران این کمبود پیدا کند. ضمن اینکه هر خانواده‌ای دارای ارزش های خاص خودش است. باید تاکید کنم برای هر خانواده‌ای لازم است مدیریت مالی خاصی اجرا شود که شاید برای خانواده‌ دیگری قابل اجرا نباشد. به نظر من اگر چه دریافت پول توجیبی در حد نیاز و متوسط بسیار مفید است اما اگر همان طور که عنوان کردید بیشتر یا کمتر از حد نیاز باشد، موجب انحراف می شود. از طرفی دیگر والدین نباید در دادن پول به بچه ها زیاد سختگیری کنند زیرا ممکن است کودک ترغیب شود خودش از کیف والدین پول بردارد. بنابراین او باید مطمئن باشد در صورت نیاز پول به صورت منطقی در اختیارش گذاشته می شود.

نقش اولیای مدرسه در آموزش فرزندان برای استفاده صحیح از پول توجیبی چقدر است؟

نقش آن ها بسیار پررنگ است. آن ها نیز می توانند در این امر به والدین کمک کنند. ضمن این که بهتر است توضیحات والدین و اولیای مدرسه در این مورد در غالب داستان های آموزنده باشد. بنابراین توصیه می کنم که در کنار خرج کردن، پس انداز کردن را نیز به آن ها بیاموزید و به جای کمک های مالی بی مورد، راه های درست کسب درآمد را به آن ها یاد دهید. به همین دلیل بهتر است گاهی هنگام خرید روزانه یا هفتگی خود فرزندتان را به همراه خود ببرید و اجازه دهید، او پول را بپردازد و یا به هنگام تهیه لوازمی که مربوط به اوست، از او نظر خواهی کرده تا بدین وسیله با خرید و پول آشنا شود.

گاهی اوقات مشاهده می شود والدین احساسات خود را در دادن پول توجیبی به کودک نشان می دهند به طوری که از آن به عنوان ابزاری برای تنبیه کودک استفاده می کنند. انجام این کار تا چه اندازه می تواند نتیجه مثبت این کار را خدشه دار کند؟

والدینی که براساس احساسات و هیجانات خود به کودکانشان پول توجیبی می دهند نمی توانند امیدوار باشند که کودک به صورت منطقی پول خود را خرج کند. ضمن اینکه پدر و مادرها نباید هرگز از پول توجیبی به مثابه تشویق یا تنبیه استفاده کنند، زیرا تشویق و تنبیه نباید جنبه مادی داشته باشد.

ارائه پول توجیبی چقدر می تواند در افزایش اعتماد به نفس کودکان موثر باشد؟

بسیار تاثیر گذار است چرا که کودک با پول توجیبی می تواند پرخاشگری نهفته در وجودش را که به علت نبود اعتماد به نفس سرکوب شده از بین ببرد. در واقع او با دریافت پول توجیبی اعتماد از دست رفته اش را باز می یابد و خود را بزرگ و مهم احساس می کند و استقلال ناشی از دریافت پول توجیبی اعتماد به نفس از دست رفته کودک را بر می گرداند.