تلاش برای شکل دادن اتحاد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مقابل ایران

سارا معصومی در اعتماد نوشت: در هجدهمین دور این نشست‌ها از مقام‌های امریکایی تا انگلیسی از اسراییلی‌ها تا چهره‌های سیاسی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس درباره فعالیت‌های منطقه‌ای، توانمندی موشکی، رابطه ایران و روسیه به خصوص در حوزه خرید و فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی، فرجام برجام و ناآرامی‌ها در ایران موضع‌گیری کرده و اتهام‌هایی را مطرح کردند. جنگ اوکراین و تبعات آن در سطح بین‌المللی نیز یکی دیگر از محورهای مورد بحث در این نشست سه‌روزه در پایتخت بحرین بود.اورزولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا، جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس، مایکل کوریلا فرمانده سنتکام، فواد حسین، وزیر خارجه عراق و معاون وزیر خارجه عربستان سعودی از چهره‌هایی بودند که در این نشست شرکت و سخنرانی کردند. این نشست‌های دوره‌ای که توسط موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) از سال 2004 برگزار می‌شود، بستری برای بحث در مورد آخرین چالش‌ها در سیاست خارجی، دفاع و امنیت در خاورمیانه به حساب می‌آید که البته در عمده موارد مقام‌های کشورهای خارج از منطقه درباره چالش‌های موجود در این منطقه گفت‌وگو می‌کنند. سایت العربیه در گزارشی درباره محورهای هجدهمین نشست گفت‌وگوهای منامه ادعا کرد که فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در منطقه و تبعات حمله روسیه به اوکراین از اصلی‌ترین سوژه‌های بحث بوده است.

رییس کمیسیون  اروپا:  برجام کافی  نبود

اورزولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا محور سخنان خود درباره ایران را بر ادعای کمک تسلیحاتی ایران به روسیه در میانه جنگ اوکراین متمرکز کرده و با تکرار همان ادعاها گفت: اشاعه تسلیحاتی ایران نباید بدون توجه رها شود. چند کشور حاشیه خلیج [فارس] سال‌هاست هشدار داده‌اند که ایران در حال تحویل پهپاد به کشورهای سرکش است. مدت‌ها طول کشید حقیقت ساده‌ای را یاد بگیریم که همزمان با تلاش برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای باید روی اشاعه انواع دیگر سلاح از پهپاد گرفته تا موشک‌های بالستیک هم تمرکز کنیم. این مساله نه فقط برای خاورمیانه بلکه برای همه ما خطر امنیتی است.» فون در لاین در بخش‌های دیگری از سخنانش به ضرورت شکل‌گیری یک معماری امنیتی قوی‌تر در سطح بین‌المللی اشاره کرده و افزود: «دنیا به یک معماری امنیتی قوی‌تر در برابر گسترش هرج و مرج نیاز دارد. ما در اروپا این را می‌دانیم و این مساله در اینجا در خلیج [فارس] هم اهمیت دارد. باید در خصوص یک رویکرد هماهنگ در قبال ایران همکاری کنیم. امنیت خلیج [فارس] برای اروپا مهم است همان‌طورکه امنیت اروپا برای کشورهای خلیج [فارس] مهم است. ما فرصتی تاریخی برای ایجاد پیوندهایی جدید میان مناطق خودمان داریم.»

وزیر خارجه  انگلیس:  ایران   غیرنظامیان   اوکراینی را   می‌کشد

جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس که پس از شرکت در نشست منامه راهی پایتخت اوکراین شد نیز در این نشست در ادامه رویکرد دو ماه اخیر لندن در قبال تهران، ادعاها درباره برنامه هسته‌ای ایران، روابط نظامی تهران و مسکو را تکرار کرد و گفت: امروز تهدید برنامه هسته‌ای ایران پیشرفته‌تر از هر زمانی است.کلورلی در بخش‌هایی از این سخنرانی ایران را به «خون‌ریزی و تخریب» در سراسر جهان متهم و ادعا کرد که ایران با فروش پهپادهای جنگی به روسیه غیرنظامیان اوکراین را می‌کشد. وزیر خارجه انگلیس در ادامه با حمایت از اعتراض‌های مردمی در ایران بر تعهد بریتانیا برای مقابله با ایران تاکید و ادعا کرد: «بریتانیا برای همکاری با دوستان خود برای مقابله با تهدید ایران، توقف قاچاق تسلیحات متعارف و جلوگیری از دستیابی ایران به قابلیت تولید تسلیحات هسته‌ای مصمم است.»

رونمایی  از   برنامه نظامی   جدید   امریکا برای  خلیج‌فارس

از میان سخنان مایکل کوریلا، فرمانده نیروهای مرکزی امریکا (سنتکام) در نشست منامه اشاره او به استقرار 100 شناور بدون سرنشین در آب‌های خلیج‌فارس تا سال آینده انعکاس قابل توجهی یافت. این مقام امریکایی در سخنرانی‌اش اشاره کرد که بیش از 100 شناور سطحی و زیرسطحی برای مقابله با آنچه وی رفع تهدیدات دریایی خوانده، در خلیج‌فارس مستقر می‌شوند و به‌طور یکپارچه در تماس و هماهنگی باهم فعالیت می‌کنند.به گزارش خبرگزاری فارس، سخنان مایکل کوریلا پس از آن مطرح شد که رژیم اسراییل و ایالات متحده بدون ارایه هیچ‌گونه سندی، ایران را به حمله‌ای پهپادی در سواحل عمان به یک نفتکش حامل سوخت تحت مدیریت شرکت متعلق به تاجری اسراییلی متهم کردند.این فرمانده امریکایی بدون اشاره به جزییات بیشتر افزود که علاوه بر شناورهای بی‌سرنشین، ایالات متحده در حال ایجاد یک برنامه آزمایشی در خاورمیانه برای غلبه بر پهپادها با همکاری شرکای خود است. او در این باره گفت: «با پیشرفت فناوری پهپادها، (توسعه) این فناوری از سوی دشمنان ما چه‌بسا بزرگ‌ترین تهدید تکنولوژیک برای امنیت منطقه باشد.»علاوه بر مایکل کوریلا، کالین کال، معاون پنتاگون (وزارت دفاع امریکا) در امور سیاسی نیز در این دور از نشست منامه حاضر بود. این مقام امریکایی تمرکز سخنان خود را بر خرید و فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی میان ایران و روسیه متمرکز کرده و گفت: «کشورهای حوزه خلیج‌فارس باید به دلیل تعمیق روابط نظامی مسکو با ایران، روابط خود را با روسیه قطع کنند. تصمیم روسیه در خرید پهپادهای نظامی از ایران برای جنگ در اوکراین، به منطقه خاورمیانه نیز ضربه می‌زند. این مساله نگرانی‌های امنیتی مشترک عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسراییل و دیگران است. در شرایطی که روسیه از پهپادهای ایرانی برای حمله به شهرهای اوکراین استفاده می‌کند، برخی در این منطقه معتقدند که تعامل با پوتین می‌تواند بین مسکو و تهران شکاف ایجاد کند. این رویکرد در سوریه و طی همکاری روسیه و ایران در حمایت از بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه عملی نشد و بعید به نظر می‌رسد که اینک کارساز باشد.»

اسراییل و درخواست پایان دادن به مذاکرات وین

ایال هولاتا، مشاور امنیت داخلی رژیم اسراییل نیز که به نشست منامه دعوت شده بود در سخنرانی خود مجموعه‌ای از ادعاهای بی‌پایه و اساس درباره ایران را تکرار کرد. این مقام اسراییلی مدعی شد که ایران حملات نیابتی و سایبری خود علیه اهداف غیرنظامی در سرزمین‌های اشغالی و کشور آلبانی و مناطق دیگر را افزایش داده است. او همچنین اتهام دست داشتن تهران در هدف قرار دادن کشتی میلیاردر اسراییلی در دریای عمان را تکرار کرده و مدعی شد که ایران با کمک به روسیه در جنگ اوکراین در حقیقت مقابل اروپا ایستاده است. مشاور امنیت داخلی رژیم اسراییل با این جمله که «مذاکرات بیهوده در وین کافی است»، از کشورهای مذاکره‌کننده با ایران در مذاکرات وین خواست که نادیده گرفتن سیاست‌های منطقه‌ای و هسته‌ای ایران را متوقف کنند. ایال هولاتا در بخش دیگری از اظهارات خود با دخالت در امور داخلی ایران و طرح ادعای سرکوب معترضان توسط نظام ایران گفت که می‌خواهد پیامی را به‌طور مستقیم به «مردم شجاع ایران» بدهد. وی سپس به فارسی، انگلیسی و عبری شعار «زن، زندگی و آزادی» را بیان کرد.

دبیرکل  شورای  همکاری:  ایران با فروش پهپاد به روسیه حرف ما را ثابت کرد

نایف الحجرف، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس روز یکشنبه در آخرین روز نشست منامه ادعاها درباره تهران را تکرار کرد و با تمرکز بر بحث توافق هسته‌ای با ایران گفت: «درباره توافق هسته‌ای ایران، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس خواستار آن هستند که هر ساختار امنیتی منطقه‌ای جدید برای تحقق ثبات مطلوب در منطقه، باید منافع همه را در نظر بگیرد.»براساس ترجمه خبرگزاری فارس او با با اتهام‌زنی مجدد به ایران، گفت: «بسیار مهم است که رفتار ایران در بی‌ثبات کردن منطقه از طریق برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک و حمایت از حوثی‌ها و شبه‌نظامیان دیگر در سراسر منطقه متوقف شود. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] می‌خواهند که ایران یک شریک مسوول در این منطقه باشد.» او در بخش دیگری از سخنانش مدعی شد: «حمایت ایران از سایر کشورها با پهپاد، باعث شد که غرب بسیار دیر متوجه چیزی شود که نسبت به آن هشدار می‌دادیم.»

وزیر  خارجه  عراق: تحولات  داخلی  در  ایران  می‌تواند  بر گفت‌وگو با  عربستان  تاثیر   بگذارد

فواد حسین، وزیر خارجه عراق نیز در نشست گفت‌وگوی منامه بر لزوم مبارزه با تروریسم و همچنین حل و فصل مسائل منطقه‌ای با گفت‌وگو تاکید کرد. براساس ترجمه «شفق‌نیوز»، او تاکید کرد که کشورش با بسیاری از کشورهای جهان برای مبارزه با تروریسم و نابودی تمامی منابع تامین داعش هماهنگ است.فواد حسین در این سخنرانی گفت: یافتن راه‌حل‌های دائمی برای درگیری‌ها در خاورمیانه کلید برقراری امنیت منطقه‌ای مانند مساله فلسطین و شرایط یمن و لیبی است. حل‌وفصل قضیه فلسطین در تقویت ثبات و امنیت منطقه سهیم خواهد بود و این موضوع درباره بحران‌های یمن و لیبی نیز صدق می‌کند.او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه برخی کشورهای همسایه در عراق نفوذ دارند، ادعای تبعیت دولت عراق از ایران را رد کرد و گفت: سال‌های زیادی، بسیاری از کشورهای جهان و در راس آنها، امریکا هزاران سرباز در عراق داشتند. صحبت از تبعیت دولت عراق از ایران غیرمنصفانه است. دولت عراق از سیاست چندمحوری دوری می‌کند و به سیاست توازن در روابط خود با سایر کشورها متکی است».

وزیر خارجه عراق همچنین به تلاش‌های مستمر بغداد برای نظارت بر گفت‌وگو میان ایران و عربستان سعودی اشاره کرد و گفت: «ریاض و تهران به تداوم گفت‌وگو تمایل دارند. هرچند تحولات داخلی در ایران دارای بعد منطقه‌ای است و ممکن است بر سیاست‌های تهران و پیشرفت در گفت‌وگو میان ریاض و تهران تاثیر بگذارد.»

ضرورت   تدبیر   فوری   وزارت  خارجه  در  برابر   امنیتی‌سازی    پرونده   ایران

همزمان با جلسه اختتامیه این نشست در پایتخت بحرین، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر مامور تشکیل کابینه رژیم اسراییل در سخنرانی ویدیو کنفرانسی برای حامیانش در لاس وگاس درباره سیاست‌های منطقه‌ای دولت آتی در دو حوزه عادی‌سازی رابطه با کشورهای عربی بیشتر و همچنین مقابله با ایران صحبت کرد.

بنیامین نتانیاهو با اشاره به سابقه مخالفت خود با مذاکرات برجام در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما گفت: «من آن زمان معتقد بودم و اکنون هم همین عقیده را دارم که این توافق تهدیدی برای موجودیت اسراییل است و من هر کاری که بتوانم برای جلوگیری از دستیابی آنها به سلاح اتمی انجام خواهم داد و اگر این بدان معناست که باید علیه سیاست دولت مستقر (امریکا) موضع بگیرم، این کار را می‌کنم». به ادعای نتانیاهو، سخنرانی سال ۱۳۹۳ او در کنگره امریکا علیه مواضع باراک اوباما رییس‌جمهور وقت این کشور که در تدارک برای امضای توافق هسته‌ای برجام با ایران بود، منجر به تماس برخی رهبران کشورهای عربی با او و دیدارهای محرمانه‌ای شد که پایه و اساس عادی‌سازی روابط اسراییل با برخی کشورهای عربی منطقه را تشکیل دادند.  نتانیاهو در ادامه تاکید کرد که به محض به دست گرفتن دوباره امور در اسراییل به دو اولویت می‌پردازد: «اول راه ایران برای دستیابی به سلاح اتمی را مسدود کنیم و دوم، افزایش شگفت‌آور دایره صلح (سازش با کشورهای عربی)». پس از این سخنان نتانیاهو، آویگدور لیبرمن، وزیر دارایی رژیم اسراییل و رییس حزب «اسراییل خانه ما»، در یک رشته توییت نوشت که اعلام برقراری روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی، بخشی از برنامه‌های آینده بنیامین نتانیاهو است. به گزارش «اعتماد»، نگاهی به مجموعه موضع‌گیری مقام‌های اروپایی، امریکایی و منطقه‌ای در نشست منامه در کنار تحرکات بنیامین نتانیاهو برای امنیتی‌سازی دوباره پرونده ایران در سطح بین‌المللی باید زنگ‌های خطر را در تهران درباره شکل‌گیری یک اجماع بین‌المللی و نه صرفا اروپایی -  امریکایی علیه  جمهوری  اسلامی  ایران به صدا  درآورد.

 اگر با روی کار آمدن دولت جو بایدن، اروپایی‌ها در راستای ترمیم روابط فراآتلانتیکی با ایالات متحده در مذاکرات وین موضع واحدی در برابر ایران اتخاذ کردند اکنون با مجموع تحولات رخ داده به خصوص ادعای کمک ایران به روسیه در جنگ اوکراین، زمینه برای اجماع بازیگران منطقه‌ای مخالف ایران با اروپا و امریکا هم فراهم شده است. چنانچه در این دور از نشست منامه مقام‌های اروپایی همصدا با مقام‌های سعودی و اسراییلی ادعا می‌کنند که در سال 2015 به اشتباه به توافقی صرفا برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران تن دادند و باید بر محدودسازی توانمندی موشکی و نظامی ایران به شمول توسعه فناوری پهپادها تمرکز می‌کردند.

 اگر تا دیروز عربستان سعودی و برخی متحدان عربی او در کنار اسراییل ایران را به دخالت در سوریه یا یمن و ارسال تجهیزات به این دو کشور یا لبنان متهم می‌کردند امروز ادعای کمک ایران به روسیه در جنگ اوکراین، اروپا را مقابل تهران قرار داده است. در حالی که مذاکرات برای احیای برجام در چندماه گذشته در یک ایستگاه متوقف شده به نظر می‌رسد که ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین و تداوم ناآرامی‌ها در ایران هم طرف‌های غربی و هم رقبای منطقه‌ای ایران را به این فکر واداشته که نباید فرصت تشدید فشار بر جمهوری اسلامی را از دست بدهند. به این موضع‌گیری‌ها و فشارهای سیاسی باید تلاش برای حرکت دادن پرونده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سمت شورای امنیت را هم اضافه کرد. در این میان اسراییل نه تنها رابطه بر تعمیق رابطه با کشورهای عربی تمرکز کرده بلکه همسایگان ایران چون جمهوری آذربایجان را هم اندک اندک در جبهه خود قرار داده است.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که وزارت خارجه ایران بیش از آنکه درگیر تدابیری برای عبور از این دالان‌های پیچیده طراحی‌ شده باشد به انتشار بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی یا احضار و فراخوان سفرای کشورهای مختلف  روی  آورده است . اقدام‌هایی که در مقام واکنش لازم است اما تاثیری در مدیریت بحرانی که در عرصه سیاست خارجی پیش روی ایران قرار گرفته،  ندارد.