قتل دزد هنگام دزدی؛ چه کسی مجرم است؟

به گزارش ایلنا، عبدالصمد خرمشاهی وکیل دادگستری و حقوقدان اخیرا فیلمی را در صفحه اینستاگرامی‌اش منتشر کرده که نشان می‌دهد سارقی به قصد دزدی وارد منزلی شده که هنگام بالا رفتن از نرده‌ها برق او را گرفته و جانش را از دست داده است. به همین منظور این حقوقدان سوالی را مطرح کرده است که آفتاب یزد به منظور پاسخ به آن با چند حقوقدان گفتگو کرده است. اما سوال این است «سارق قصد ورود به منزل شخصی را داشته که به علت برق گرفتگی جانش را دست داده است، از منظر حقوق جزا صاحبخانه که به نرده برق وصل کرده چه مجازاتی دارد وآیا اساسا عملش جرم است یاخیر؟»

منصور مظفری، حقوقدان: «در اینجا موضوعی که مطرح است اینکه صاحب‌خانه‌ای که می‌خواهد خانه‌اش از سرقت مصون باشد به هیچ عنوان حق ندارد که برق به نرده‌های منزلش وصل کند که سارق جانش را از دست بدهد. به این دلیل که جرم سارق قتل نیست و جرم سارق در قانون مجازات اسلامی کاملا مشخص است. اما اگر فردی بخواهد برای منزلش برای در امان ماندن از دست سارقان برقی را وصل کند باید علائم و یا مطلب هشدار دهنده‌ای مبنی بر اینکه ساختمان متصل به برق است را در نظر بگیرد.

بنابراین در صورتیکه صاحب خانه به عمد برقی را متصل به نرده کند و در این خصوص علائم هشدار دهنده‌ای را هم نصب نکرده باشد و سارق هنگام سرقت جانش را از دست بدهد صاحبخانه مرتکب قتل عمد شده و مستحق مجازات است. اما اگر برق به خودی خود و بدون آنکه صاحبخانه در جریان باشد منجر به قتل سارق شده باشد هیچگونه جرمی رخ نداده است و مسئولیتی متوجه فرد صاحبخانه نیست. شهروندان باید به این موضوع توجه داشته باشند برای آنکه منزل و یا محل کارشان را از سرقت مصون بدارند نباید به چنین ابزارهایی متوسل بشوند».

منفرد، وکیل و حقوقدان: «برای ارتکاب هر جرمی چند موضوع مطرح است اول، شرایط تحقق جرم و مسئولیت کیفری، دوم، مباحث موانع تحقق جرم و مسئولیت کیفری و موضوع سوم این است که آیا عناصر سه‌گانه جرم در این ماجرا محقق شده است یا خیر. در رابطه با شرایط تحقق جرم بر اساس ماده ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی، مسئولیت کیفری در حدود و قصاص و تعزیر زمانی محقق است که فرد حین ارتکاب جرم عاقل، بالغ و مختار باشد.

از سوی دیگر بر اساس ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی هرکس قصد ارتکاب جرم و شروع به اجرای آن کند لکن به واسطه عوامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند مجازات می‌شود. بنابراین ما برای ارتکاب هر جرمی اولاً قصد مجرمانه دوم انجام عملیات و سوم شروع به معنویات اجرایی می‌خواهیم. دررابطه با این موضوع اگر عناصر سه‌گانه جرم (مادی، قانونی ومعنوی) محقق شده باشد در اینجا یک جرم کامل صورت گرفته است و شخص مستحق مجازات است اما اگر اینها محقق نشود در اینجا جای سوال این است که آیا این شخص مرتکب جرم شده و می‌توان آن را مجازات کرد؟

به نظر می‌رسد در اینجا شرایط مسئولیت کیفری محقق نیست به این دلیل که عنصر قانونی‌اش بوده و ممکن است عنصر مادی‌اش هم باشد اما عنصر معنوی که سوء قصد یا سوء نیت است محرز نیست. یعنی نمی‌توانیم بگوییم صاحبخانه‌ای که به نرده‌ها برق وصل کرده واقعا نیت‌اش این بوده است که شخص سارق را به کشتن دهد. اما اگر واقعا چنین نیتی داشته باشد با توجه به آن که عناصر سه‌گانه جرم رخ داده است می‌توان آن را مجرم تلقی کرد و شخص مستحق مجازات است. بنابراین به نظر می‌رسد در این اتفاق از آنجا که عناصر سه‌گانه جرم؛ مادی، معنوی و قانونی به خصوص به لحاظ معنوی محقق نشده است شخص مستحق مجازات نیست.»

شمیلا رضایی، حقوقدان: «در این ماجرا باید اول دید که آیا صاحبخانه به عمد برق به نرده وصل کرده است یا خیر. اگر صاحبخانه از روی عمد برقی را به جهت حفظ منزلش از دست سارقان به نرده‌ها وصل کرده باشد مرتکب جرم شده است. از سوی دیگر حکم سرقت کاملا جداست ممکن بود به غیر از سارق شخص دیگری از آنجا عبور می‌کرد و دچار برق‌گرفتگی می‌شد و فوت می‌کرد.

بعید می‌دانم که در این ماجرا صاحبخانه به عمد برقی را به نرده وصل کرده باشد. اما در صورتی که صاحبخانه نداند که برق متصل به نرده است هیچ جرمی رخ نداده است و مقصر سارق است.»افرامیان، حقوقدان: «به نظر من جرمی رخ نداده است و فقط برای فرد صاحب‌خانه مسئولیت دارد البته باید دید علائم هشدار‌دهنده مبنی بر آنکه این مکان متصل به برق است درآنجا وجود داشته یا خیر.

از آنجا که عمدی در خصوص اتصال برق به نرده‌ها وجود ندارد و عنصر معنوی آن محرز نیست بنابراین به نظر من جرم نیست و یک حادثه است و برای صاحبخانه مسئولیت مدنی دارد و ممکن است که دیه برای او در نظر بگیرند.»

نعمت احمدی حقوقدان: «در درجه اول باید دید که آیا صاحبخانه به عمد، برق به نرده متصل کرده یا نه، برق اتصالی داشته است و تا زمانی که این موضوع روشن نشود نمی‌توان در مورد آن اظهار نظر کرد. به‌هر‌حال خانه هر کسی محل امنی برای اوست بنابراین باید تمامی تمهیدات را به کار ببرد تا امنیت آن حفظ شود».

صالح نیکبخت، حقوقدان: «از لحاظ کیفری عمل صاحبخانه جرم تلقی نمی‌شود به این دلیل که او این کار را برای این انجام داده است که از خانه‌اش حفاظت کند سارق هم مرتکب عملی شده است که بر علیه خودش صورت گرفته است».