مجلس برجسته‌ترین تجلی جمهوریت نظام است

محمد خوش‌چهره از نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی است. وی در مجلس هفتم نمایندگی مردم تهران، اسلامشهر، ری و شمیرانات را بر عهده داشت. عضویت در شورای سیاست‌گذاری پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس، کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس و همچنین کمیسیون اقتصادی را در کارنامه خود دارد.

خوش‌چهره متولد ۱۳۳۲ در تهران، دارای دکتری تخصص توسعه و برنامه‌ریزی اقتصادی از انگلستان و سابقه‌ تدریس در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، امام حسین(ع)، الزهرا(س) و دانشگاه عالی دفاع ملی ایران است.

به گزارش ایلنا، آنچه در پی می آید، گفتاری است که وی به مناسبت روز مجلس شورای اسلامی در اختیار خبرگزاری کار ایران قرار داده است:

«مجلس» دارای جایگاه ویژه‌ای در ایران از پیش از انقلاب اسلامی تا کنون برخوردار بوده و هم اکنون نیز از نشان ویژه‌ای در مناسبات اداره کشور برخوردار است.

پارلمانتاریسم به عنوان یک معیار و شاخص بررسی توسعه یافتگی - عدم توسعه جوامع امروزی به ویژه در عرصه‌های سیاسی، از درجه اهمیت خاص و قابل توجهی برخوردار است.

در همین ابتدا، لازم به یادآوری است که هم اکنون در برخی کشورهای در حال توسعه و یا کم تر توسعه یافته، اشکالات یا انحرافاتی جدی و قابل مشاهده در ساختار پارلمانی وجود دارد که نمی‌توان وجود این قبیل نقایص پارلمانی را مورد چشم‌پوشی قرار داد.

البته بسیاری از موارد فوق، حاصل دخالت سال‌های دور کشورهای سلطه‌گر در مقررات، نظام های تصمیم‌گیری و سیاستگزاری آنهاست؛ به گونه ای که گاهی این نهاد پرارزش، تامین کننده منافع کشورهای مزبور شده و از وظیفه اصلی خود که استفای حقوق ملتش بوده، وامانده است.

از این روز است که صرف وجود مجموعه‌ای به نام مجلس، به تنهایی امکان توسعه ملی، احقاق حق عامه، رسیدگی صحیح به منافع ملی و… را پدید نمی‌آورد؛ به همین سبب در دهه‌ها و سده اخیر، بارها دول سلطه‌گر سعی در تسلط پنهان بر مجالس کشورهای در حال توسعه را داشته‌اند تا بتوانند آنها را به سمت تامین منافع خود هدایت کنند. سمت و سویی که انحرافی جدی از آرمان های ملی هر کشوری است.

همین تجربه را ما نیز پیش از وقوع انقلاب اسلامی در کشورمان شاهد بودیم. در آن زمان، انحراف‌هایی جدی و دارای رنگ و بویی سیاسی در نهاد ملی و مردمی مجلس صورت گرفت.

پس از انقلاب با توجه به فرمایشات ویژه حضرت امام(ره) برای نهادها و مجموعه های مبتنی بر آرای عمومی و همچنین ارزش خاصی که ایشان برای جایگاه مجلس قائل بودند، رشد شان پارلمان را در ایران با تکیه بر مردم و در راستای مطالبات ملی و استقلال‌طلبانه را شاهد شدیم.

نظام کنونی ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷ بر دو قسم جمهوریت و اسلامیت استوار و مبتنی است. محتوای نظام حاکم بر کشور، مبتنی بر اسلامیت است که امور بسیاری به ویژه قانون اساسی بر آن تاکید دارد.

در این حال، شکل نظام جاری کشور بر مبنای جمهوریت است که ابزارهای خودش را دارد و این موضوع فی‌الواقع بیانگر سهم مهم مردم در جمهوری اسلامی ایران از سویی و پیشرنده اهداف اصلی رشد و توسعه کشور به عنوان حفظ کننده بخش مهمی از آن، در سویی دیگر است.

بنابراین، تجلی جمهوریت در برجسته‌ترین شکل خودش، مجلس است. به همین دلیل بود که امام راحل تاکیدی ویژه داشتند: مجلس عصاره فضائل ملت است.

مجلسی که مستقل از وام‌خواهی های بیرون پارلمانی و متشکل از افراد فهیم دلسوز و متعهد باشد، بقای استقلال کشور و حفظ سلامت نظام سیاسی آن تضمین و دوام آن متعاقبا پایدار خواهد شد.

زمانی که بنیانگذار عظیم‌الشان انقلاب مجلس را در راس امور اعلام می فرمایند، این گذاره حاکی از آن است که مقررات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و… کشور به صورت مبنایی و اصولی در پارلمان تعیین روال و ریل‌گذاری می‌شود تا روند امور، قانونی و بر وفق مقررات موضوعه باشد.

قوای دیگر نیز همچون دولت، پیشگام در همین مسئله هستند و رئیس جمهور ایران با وجود اینکه مستقیماً توسط ملت و با اکثریت آرا انتخاب می‌شود و دومین شخصیت رسمی کشور است، کابینه خود را در قالب «پیشنهادی» به مجلس شورای اسلامی معرفی کند و به انتظار اعلام رای و نظر نمایندگان ملت می‌نشیند.

در حوزه مالیه کشور نیز قوه مجریه بودجه کلان خویش و سایر نهادهای کشوری و لشگری را به عنوان لایحه بودجه تقدیم پارلمان می‌کند تا اعضای مجلس به بررسی و تعیین میزان نهایی آن در هر بخشی بپردازند.

مجالس کنونی ایران با تدبیر و نگاه ویژه‌ای که حضرت امام داشتند، تبدیل به یکی از ارکان اصلی کشور شده و دیگر حالت نمایشی گذشته و ساختار فرمایشی آن را ندارند.

هم اکنون ایران از جمله کشورهای شاخص منطقه و خاورمیانه در بهره‌مندی از نظام پارلمانی است؛ به گونه ای که بسیاری از دشمنان کشورمان نیز بر این نکته اذعان دارند که ایران الگوی شاخصی در استقلال، مقاومت و برخورداری از حمایت مستقیم آراء عمومی در اداره و نظام تصمیم‌گیری کشور است.

با این وجود، در مجموع مجالسی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تشکیل و فعالیت آنها بوده‌ایم، با نوعی فراز و فرودهای فعالیتی ناشی از التهابات سیاسی مواجهیم.

به شخصه همیشه از اینکه مجلسی را با مجالس دیگر مقایسه کنم و بگویم کدام دوره بهتر یا بدتر بوده، اجتناب داشته و دارم؛ بنابراین، مجالس دهه‌های اخیر با مجالس ابتدای انقلاب یا دوران دفاع مقدس قابل مقایسه نیستند.

مجلسی که درگیر جنگ است و دستش در تخصیص منابع گسترده اقتصادی و زیربنایی بسته، بی‌شک نمی‌تواند موجب ارتقایی عمده در شاخص منابع ملی، توسعه صنایع زیر ساختی و رونق چشم‌گیر اقتصادی شود بلکه باید بیشترین توجه‌اش به ضرورت‌های حفظ استقلال، حفظ حاکمیت و هم‌افزایی توان‌های تدافعی کشور باشد.

متعاقبا در شرایط درآمدی و ورود منابع ارزی حاصل از فروش پربهای اقلامی همچون نفت خام به خزانه کشور نیز نمی‌توان انتظار داشت که پارلمان توجه بیشتری به مباحثحوزه رفاه عمومی در کنار توسعه عمران کشور نداشته باشد.

از این منظر است که باید هر دوره ای از مجلس را متناسب با فضا، شرایط و مناسبات حاکم بر آن مقطع زمانی مورد بررسی و ارزیابی کارشناسانه قرار داد و از اعمال شاخص‌های کلی و قیاس مجالس شورا با یکدیگر، تا سر حد امکان اجتناب کرد.

حائز اهمیت‌ترین فاکتور در فرآیند پارلمانتاریسم، تبلور اراده مردم است. در مجلس باید اراده، منافع و مطالبات ملی که جلوس کنندگان بر کرسی ها نمایندگی اش را بر عهده دارند، تبلور و نمود عینی یابد.

در نهایت، نمایندگان باید خود را از آفت‌های پارلمانی نیز مصون بدارند. آفت‌هایی که گاهی ناشی از برخی ساختارهای نادرست اداری و یا دیوانی کشور بوده و منتخبین ملت را به سوی انجام رفتاری غیرصحیح جهت می‌دهد.

گاهی شاهد آن هستیم که به سبب نبود جامعیت سیستم اداری - اجرایی کشور در برخی حوزه‌ها، نمایندگان به جای پیگیری مطالبات ملی، در مسیر چالشی میان زیر مجموعه‌های قوه مجریه و نابرخورداری‌های حوزه انتخابیه خویش می‌افتند.

چالشی که در ادوار و دول مختلف شاهد آن بوده‌ایم و بعضی اوقات حاصلش گرایش منتخب ملت به سوی خواسته‌های نماینده دولت و یا عقب افتادن کرسی نشین پارلمان از وظایف ملی خویش شده است.

در هر صورت، حفظ شان و جایگاه مجلس، وظیفه نمایندگان است؛ چه آنان که در ادوار گذشته بوده اند و چه اینان که اکنون هستند یا آیندگان آتی: همه ملزم به ترفیع شئون این نهاد ملی و پربها هستیم.