ایلنا از دیدنی های زنجان گزارش می دهد؛
خواب اژدهای سنگی در دل کوه‌های زنجان/ تنها معبد بودایی ایران در دل صخره های سنگی
مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان گفت: در بنای معبد داش کسن و اژدهای سنگی، صخره های سنگی با نقوش اسلامی شرقی و بودایی به کار رفته است که در کشور ایران منحصر بفرد است ونقش برجسته اژدها بیانگر این است که ایلخانیان به آیین های خود بسیار پایبند بودند.
به گزارش خبرنگار ایلنا از زنجان،معبد اژدها معبدی سنگی در دل صخره‌ها است که از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشرافیت دارد.
معبد داش کسن معروف به اژدهای سنگی
داش کسن،یا معبد اژدها بنایی است صخره‌ای در زنجان که از نظر نقشه و نقوش تزئینی یکی از با ارزش‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در طول تاریخ معماری ایران به شمار می‌رود.
"معبد اژدها"در فاصله کمی از شهر سلطانیه قرار دارد و نقش دو اژدها از معروف‌ترین و جذاب‌ترین نقش‌های این محوطه تاریخی است، طول آن پنج متر و ارتفاعش یک‌و‌نیم متر است.
اژدها از قدیم در فرهنگ ایران وجود داشته است، اژدهای نقش شده بر پیکره صخره‌ای داش کسن که در هنر و اندیشه ایرانی مظهر ظلم، ستم و پلیدی است با نفوذ قوم فاتح همچون محافظ همیشه بیدار که نشان از ارزانی، خیر، برکت، دولت و سلطنت دارد در هنر ایران جای می‌گیرد.
معبد داش‌کسن، در دو دوره تاریخی استفاده می‌شده دوره اول زمان ساسانیان بوده است، اما از این دوره چیز زیادی باقی نمانده دوره دوم، زمان فرمانروایی مغول‌ها در ایران، قرن هشتم هجری قمری بوده است.
زمانی که ایلخان مغول، ارغون از دنیا رفت، الجای‌خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت به معبد شکلی تازه بدهد. برای همین از هنرمندان چینی دعوت کرد تا معبد را تزیین کنند.
دو اژدهای عظیم به طول ۵ متر و عرض ۵/۱ متر هر کدام در پیچ و خم‌های سحر آمیز خود اسراری را نهفته دارند و شخصیت محوری معبد، از آن آنهاست، گویی محافظان همیشه بیدار معبدند و درپیچ و خم‌های شگفت انگیز خود رموز نهفته‌ای دارد.
به‌جز دو اژدها، آثار هنری زیبای دیگری هم در این معبد توجه بیننده را به‌خود جلب می‌کند. محراب‌هایی در دو طرف نقش دو اژدها با مقرنس‌های ظریف و زیبا و همین‌طور نقش‌های تزیینی معبد نشان می‌دهند هنرمندانی که این نقش‌ها را به‌وجود آورده‌اند، چه چینی چه ایرانی، در کارشان مهارت زیادی داشته‌اند.
دیگر نقوش تزئینی این معبد، طاقچه‌های بسیار فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژدها کنده شده اند. این طاقچه‌ها با مقرنس‌های بسیار زیبایی شکل گرفته که یاد آور استادی هنرمندان سنگ تراش معبد در آن دوره است.
همچنین نقوش اسلیمی که در نوع خود به طرز ماهرانه تراشیده شده اند با طرحهای بسیار متنوع بیانگر فعالیت هنرمندان مسلمان در پدید آوردن این معبد است.
طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام باز می‌گردد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده است.
آثار به جای مانده در این محل و در دل صخره های سنگی این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان بیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت به این معبد اقدام کرده‌اند چنانچه طبق شواهد و اثر خاکستر نیز به وضوح دراین منطقه دیده می شود .
در حال حاضر این بنا در حال تخریب شدن است ، با وجود این هنوز هم به‌خاطر نقوش برجسته معماری‌اش و همین‌طور به‌خاطر نقش‌های تزیینی‌اش، جزو ارزشمندترین بنا‌های سنگی ایران محسوب می‌شود که نیازمند توجه بیش از پیش است.
در کاوش‌های باستان شناسی برای معبد در سال‌های ۸۶ و ۸۷ با انجام پژوهش‌هایی برای تصمیم گیری درست در مورد محافظت و نگهداری از بنای سنگی معبد داش‌کسن اقدامات لازم به عمل آمد. این پژوهش‌ها در نهایت نصب محفظه شیشه‌ای پیرامون نقوش سنگی را در پی داشت.
معبد تاریخی داش کسن که از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشراف دارد و راه رسیدن به این معبد چندان مناسب نبوده و از روستای ویر به بعد کاملا خاکی و تا حدودی صعب العبور است.
داش کسن آیینه تمام نمای فرهنگ هاست
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان زنجان، در بنای معبد داش کسن و نقش و نقوش به کار رفته در این مکان بی نظیر نقش برجسته اژدها بیانگر این است که ایلخانیان به آیین های خود بسیار پایبند بودند .
یحیی رحمتی، با اشاره به اینکه کاربری این بنا به سبب اینکه عمر ایلخانیان کفاف نداد تا آن را به اتمام برسانند مشخص نیست ولی با این وجود یکی از زیباترین اماکنی است که می توان به وضوح تلفیق هنر شرق و هنر ایرانی و اسلامی را در آن مشاهده کرد.
مدیر کل میراث فرهنگی استان زنجان، یاد آور می شود: در این محل می توان مقرنس ها، محراب ها، و مجموعه نقوش سنتی ایرانی و اسلامی را در کنار اژدها که نمادی از معماری شرق است دید.
می‌گویند: از معبد داش‌کسن در دو دوره تاریخی استفاده می‌شده، دوره اول زمان ساسانیان بوده است، اما از این دوره چیز زیادی باقی نمانده؛ دوره دوم، زمان فرمانروایی مغول‌ها در ایران، قرن هشتم هجری بوده است. زمانی که ایلخان مغول، ارغون از دنیا رفت، الجای‌خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت به معبد شکلی تازه بدهد. برای همین از هنرمندان چینی دعوت کرد تا معبد را تزیین کنند.
به‌جز دو اژدها، آثار هنری زیبای دیگری هم در این معبد توجه بیننده را به‌خود جلب می‌کند. محراب‌هایی در دو طرف نقش دو اژدها با مقرنس‌های ظریف و زیبا و همین‌طور نقش‌های تزیینی معبد نشان می‌دهند هنرمندانی که ای نقش‌ها را به‌وجود آورده‌اند، چه چینی چه ایرانی، در کارشان مهارت زیادی داشته‌اند.
مجموعه تاریخی داش کسن مرکب از ایوانها، نقوش برجسته و محوطه‌های باستانی است که در جهات مختلف به ویژه نقش حجاری شده اژدها، منحصر به فرد و قابل توجه‌است. آثار به جا مانده در محل؛ این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان مغول " ارغون" بیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت معبدی کرده‌است. تاثیر و تاثر متقابل ایران و چین بر یکدیگر بیش از هر محل دیگری در این مکان مشهود است چنانچه تلفیق طرحهای اسلیمی و نقش اژدها این موضوع را متذکر می‌شود.
در حال حاضرمعبد در دامنه تپه‌ای قرار داشته و مشرف به دشتهای وسیع و زیبایی است.
دو اژدهای عظیم که هر کدام در پیچ و خم های سحر آمیز خود اسراری را نهفته دارند و شخصیت نواز و قاب بندی های دقیق بخشی از هنرهای اسلامی است که جلوه ای پر شکوه به معبد بخشیده است.
اما برای هر بیننده ای شاید سوالی باشد که در کنار این معبد وجود آتشکده‌هایی که هنوز خاکستر آن در ایوانهای بزرگ دو طرف معبد بزرگ به چشم می خورد! برای چیست ؟ گویا و یا به نظر می رسد متولیان امر نیز تمایلی برای حفظ و بازگویی پیشینه تاریخی این مجموعه بی نظیر در دل صخره پر رمز و راز ندارند! چرا که راه دشوار و بیراهی را باید طی کنی تا به چنین جایی که در حال تخریب است برسی تا پرده از رازهای پنهانش برداری .
به گفته رحمتی برای وجود آتشکده های دو طرف سالن بزرگ که ایوانهای بلند دالانی شکل وجود دارد هنوز مطالعه ای نشده است و ورود خاکستر را نیز رد می کند و اذعان می کند نیازمند کاوش بیشتر دراین زمینه هستیم.
رحمتی، با بیان اینکه ساخته شدن این معبد همزمان با گنبد سلطانیه بوده است ، گفت: زیر ساخته های مسیر رسیدن به این اثر تاریخی بی نظیر ایرانی در حال انجام است.
این مسئول در استان زنجان، همچنین با اشاره به محدودیت های اعتباری برای حفظ و احیا بهتر و بیشتر این معبد اضافه می کند: این بنا در قرن هشتم قمری ایجاد شده است که نیازمند تخصیص اعتبار ویژه برای حفظ و نگهداری است.
مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان زنجان، در ادامه خبر از ایجاد آلاچیق های در این محوطه داد و گفت: نمونه این اثر تاریخی در هیچ جای ایران وجود ندارد و نیازمند حمایت متولیان برای احیای این بنا بی نظیر تاریخی هستیم.
گزارش: زهرا ملابابایی
