قادر باستانی:
دستکاری ایدئولوژیک اخبار حاصلی جز قهر مخاطب ندارد
اگر جلوی ترک‌تازی خبرنگاران نورچشمی گرفته شود، بخش بزرگی از مشکلات واحد مرکزی خبر حل می‌شود / شیوه فعلی خبررسانی براساس دستکاری ایدئولوژیک اخبار و قطبی‌سازی آن و تبدیل بخش خبری به عرصه تسویه حساب با منتقدان و مخالفان حزبی، حاصلی جز قهر مخاطب ندارد.
نسیم تحول در رسانه‌ملی وزیدن گرفته است. آمدن علی اصغر پورمحمدی به تلویزیون با استقبال خوب هنرمندان و منتقدان صدا و سیما مواجه شد. اکنون که شماری از معاونت‌های کلیدی این سازمان دچار تغییر و تحول شده، گویا معاونت سیاسی از این تغییرات مصون مانده است.
قادر باستانی(نویسنده و مدرس علوم ارتباطات و رسانه) در این باره به خبرنگار ایلنا گفت: تحول در معاونت سیاسی و به تبع آن واحد مرکزی خبر، باید جزو اولویت مهم برنامه‌های آقای سرافراز باشد. بخش مهمی از ریزش مخاطب رسانه‌ملی، مربوط به عملکرد چند سال اخیر واحد مرکزی خبر است.
وی افزود: سیاست‌های تازه سازمان صدا و سیما، مثل توقف تولید برنامه‌های بی‌کیفیت و کاهش آگهی‌های مستقیم و غیرمستقیم، خوب و ارزشمند است، اما اگر این تحولات همگن نباشد و بخش مهمی چون واحد مرکزی خبر، روال گذشته را دنبال کند، قطعاً تیم جدید مدیریتی سازمان به اهداف خود دست نخواهد یافت.
باستانی تصریح کرد: واحد مرکزی خبر موقعیت راهبردی در رسانه‌ملی دارد و پمپاژ نیرو از برخی مراکز در سال‌های گذشته، این بنگاه خبری را دچار تناقض و تضاد کرده است. عملکرد حرفه‌ای واحد مرکزی خبر باتوجه به نیروهای زبده و متخصص موجود، امکان‌پذیر است اما این امر مستلزم بازگشت از سیاست‌های ناکارآمد گذشته و اتخاذ مدیریت حرفه‌ای مبتنی بر واقع‌گرایی و مخاطب‌مداری است.
وی در پاسخ به دیدگاه گروهی که انتظار تحول جدی در حوزه سیاسی رسانه ملی را منطبق با واقعیت بیرونی نمی‌دانند، اظهار داشت: من موافق این دیدگاه بدبینانه نیستم. ما باید توجه کنیم، یک فرد، چه اختیارات و چه چارچوب کاری دارد و حوزه عمل‌اش چگونه تعریف شده است. بدیهی است، انتظارات باید منطبق با اختیارات و حوزه عمل باشد. آقای سرافراز، دید راهبردی خوبی نسبت به موضوع رسانه ملی دارد. او به درستی معتقد است، مؤلفه‌های قدرت در دنیا تغییر کرده و امروزه بمب هسته‌ای و تکنولوژی برتر، ابزار ابرقدرت‌ها نیست، بلکه خبر و قدرت پردازش اطلاعات آنهاست که حرف اول را می‌زند.
این استاد دانشگاه با بیان کاستی‌های موجود در واحد مرکزی خبر تأکید کرد: شیوه فعلی خبررسانی و پردازش اطلاعات که براساس سلسله مراتب و دستکاری ایدئولوژیک اخبار و قطبی‌سازی آن و تبدیل بخش خبری به عرصه تسویه حساب با منتقدان و مخالفان حزبی انجام می‌شود، حاصلی جز قهر مخاطب ندارد. رقابت تنگاتنگ با شبکه‌های خبری فارسی زبان و ملاحظات منافع ملی حکم می‌کند، واحد مرکزی خبر به مدار درست فعالیت حرفه‌ای خود بازگردد و مراکز فشار را توجیه کند که تداوم عملکرد فعلی، مضر است و از آن نفعی حاصل نمی‌شود. مطالبه مخاطب، چیزی جز یک سیستم خبررسانی حرفه‌ای و علمی مبتنی بر واقعیت نیست.
وی افزود: من فکر می‌کنم، نبود تغییرات در معاونت سیاسی، دلیل عدم تحول در این معاونت نیست. ممکن است همین تیم مدیریتی با برداشته شدن فشارها و اتخاذ سیاست‌های درست، عملکرد به مراتب خوبی را از خود نشان دهد. باید منتظر بمانیم و تغییرات در بخش‌های خبری شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی را رصد کنیم.
باستانی گفت: روزنامه‌نگاران متبحری در واحد مرکزی خبر کار می کنند. اگر ابتکار عمل دست آنها باشد و جلوی ترک‌تازی خبرنگاران نورچشمی گرفته شود، بخش بزرگی از مشکلات واحد مرکزی خبر حل می‌شود. در حال حاضر، اثرگذاری برخی سایت‌های خبری که با چند نفر خبرنگار اداره می‌شود، گاه با واحد مرکزی خبر برابری می‌کند. همین باشگاه خبرنگاران جوان، می‌تواند از وضعیت محفلی و ناکارآمد به یک محل رویش استعدادهای جوان تبدیل شود. اگر تصمیم‌گیری‌ها به روال علمی و حرفه‌ای گرفته شود، اهداف عالی رسانه ملی بهتر از قبل تأمین می‌شود.
وی با بیان اینکه آقای سرافراز در پی آن است، سهم رسانه ملی در سبد روزانه مردم افزایش پیدا کند، خاطرنشان کرد: راهکاری که ایشان برای رسیدن به این هدف نشان می‌دهد، فقط بخش سخت‌افزاری کار است. اینکه رسانه‌ملی برای انجام مأموریت گسترده خود، احتیاج به چابک‌سازی و اصلاح روش‌کار دارد، یا اینکه در تولیدات سازمان، برون‌سپاری صورت بگیرد و تعاملی شود، و یا توسعه کمی و کیفی اتفاق بیافتد و سهم کیفیت بیشتر باشد، همه درست و بجاست، اما موضوع مهم و قابل توجه، بخش نرم‌افزاری قضیه است. سازمان هرچه چابک‌تر و پولدارتر و برنامه‌هایش باکیفیت‌تر باشد، اینها برای جذب مخاطب لازم است، اما کافی نیست. تحول جدی در نرم‌افزار، یعنی تحول در نگرش و توقع از رسانه‌ملی است که نیاز به جراحی دارد.
این مدرس ارتباطات تصریح کرد: واقعیت این است که ما اگر خودمان را محصور در چارچوب‌های تنگ جناحی و قبیله‌ای، مغایر با دیدگاه منطقی، روزآمد و جهان‌شمول نگه داریم، دیگر مخاطبی نداریم که بخواهد برنامه‌های باکیفیت ما را تماشا کند. ما در یک رقابت فشرده و نابرابر جهانی هستیم. امروز رسانه‌ها به خاطر بزرگی و تجهیزات پیشرفته‌شان مورد توجه نیستند. گاهی یک سایت اینترنتی کوچک و بی‌مقدار، فقط به خاطر پیام خوب، دل مخاطب را می‌رباید. کار رسانه، بسیار پیچیده و هنرمندانه شده است. یک پیام کوتاه شخصی در یک شبکه اجتماعی، گاه چنان ولوله‌ای در دنیا ایجاد می‌کند که بزرگترین رسانه‌های قدرتمند هم در برابر آن مبهوت می‌مانند.
وی افزود: امروز در دنیای رسانه، در فضایی قرار داریم که شرایط به کشور ما تحمیل شده است. در حوزه فناوری ارتباطات، کسی از ما اجازه نمی‌گیرد که امواج ماهواره‌ای را در فضای کشور پخش کند. تا پنج سال دیگر در حوزه رسانه، اتفاقاتی حاصل می‌شود که برای همه ما عجیب و باورنکردنی خواهد بود و اصلاً مفروضاتمان جابه‌جا خواهد شد. موبایل و تبلت در دو سه سال اخیر، چقدر شاهد تحول بوده، همین وضعیت با شتاب تصاعدی ادامه خواهد داشت و اخبار رادیو و تلویزیون، جایگاه کنونی خود را در معادلات رسانه‌ای از دست خواهند داد. باید این واقعیت تلخ را پذیرفت که سرعت تحولات، منتظر اصلاحات لاک‌پشتی و محافظه‌کارانه نخواهد ماند.
باستانی در پایان ابراز امیدواری کرد، تحولات در سازمان صداوسیما با همین شتاب و جهت‌گیری ادامه یابد و ما هر سال شاهد موفقیت بیشتر و روزافزون سازمان در عرصه رسانه‌ای کشور باشیم.
