حاکمیت قانون پیش شرط حفظ و اعتلای صلح جهانی است

حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی در آخرین روز سفر خود به مقر سازمان ملل متحد در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با اشاره به آرمان های تشکیل این نهاد بین المللی، به تشریح مسائل پیش روی این جنبش و نحوه مواجهه با آنها پرداخت.

به گزارش ایلنا، مشروح این سخنرانی به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای رئیس

ریاست محترم مجمع عمومی

دبیرکل محترم سازمان ملل

عالیجنابان

خانمها و آقایان

خوشحالم که توانستم در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد شرکت کنم. حضور من در این نشست یادآور احساس مثبتی است که مردم ایران همواره و حتی قبل از اینکه ایران به عضویت جنبش عدم تعهد درآید، در قبال آن داشته اند. برخی از شما احتمالا می دانید که عضویت جمهوری اسلامی ایران در جنبش عدم تعهد از نخستین تصمیماتی بود که دولت جدید ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ اتخاذ کرد. با وجود این، شمار اندکی از شما ممکن است بدانید که ذهن و دل بسیاری از ایرانیان از ابتدای تاسیس این جنبش مجذوب آن و آرمانهایش بوده است. فعالیتهای جنبش در طول سالهای اولیه در دوران جنگ سرد، از جمله کمکهای موثر آن به مبارزات ضد استعماری ملت های تحت استعمار، عدم وابستگی به پیمانهای نظامی یک جانبه، نفی استفاده از زور یا تهدید به زور در روابط بین الملل، اقدام برای پیشبرد منافع اقتصادی و علائق سیاسی کشورهای جنوب و نهایتا اشتیاق جنبش به حفظ صلح، همواره مورد تحسین ایرانیان بوده است.

اصلِ محوری جنبش، اجتناب از همسویی با ابرقدرتها، ریشه در اعتقادات سیاستمداران ضد استبدادی و ضد استعماری داشت که اصل " موازنه منفی " راهنمای سیاست خارجی آنها بوده است. بر مبنای این اصل، اعطای امتیاز به یک قدرت ِبزرگ و اعطای امتیازی مشابه به دولت بزرگ دیگر، مردود است. این مفهوم در انقلاب اسلامی ایران در قالب شعار " نه شرقی نه غربی " در تظاهرات عمومی که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید، ظاهر شد.

عالیجنابان

ویژگی جنبش عدم تعهد در توانایی آن بر گردهم آوردن شمار فزاینده ای از کشورها بوده که علی رغم وجود تفاوتهای ایدئولوژیک، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در بین آنها، اصل اساسی و اهداف عمده جنبش را پذیرفته و آمادگی خود را برای تحقق آنها نشان داده اند. از نظر تاریخی، کشورهای عضو جنبش، ثابت کرده اند که توانایی غلبه بر این تمایزات و ایجاد زمینه های مشترک برای اقداماتی را دارند که می تواند به همکاری و اعتلای ارزشها و منافع مشترک منجر شود. جنبش عدم تعهد از نظر کمک به آرمانِ جهانِ در حال توسعه و تلاش برای به هم نزدیک کردن کشورهای جنوب و تسهیل گفتگو و تفاهم بین آنها، اقدامات موثری انجام داده است.

لازم است جنبش عدم تعهد ضمن تدوین مواضع خود به نحوی مستقل و در جهت پیشبرد منافع اعضایش، از هیچ تلاشی برای کمک به آرمان جهانی صلح و توسعه در تعامل با دیگر بازیگران در سیاست جهانی نیز فروگذار نکند. از آنجا که ما در یک جهان به هم وابسته و درهم تنیده زندگی می کنیم، منافع هیچ کشوری یا هیچ گروهی از کشورها نمی تواند به ضرر منافع دیگران در نظر گرفته شود.

ایران در دوره ریاست بر جنبش عدم تعهد از هیچ تلاشی برای اعتلای اصول و تحقق اهداف عالیه آن فروگذار نخواهد کرد و مصمم است هر آنچه در توان دارد جهت تقویت عملکرد جنبش، اعتلای اهداف و افزایش اثربخشی آن بکار گیرد. در نخستین سال ریاست ایران بر جنبشِ عدم تعهد، دفتر همآهنگی جنبش در نیویورک، ترویکا، گروههای کاری و فراکسیونهای آن در شورای امنیت و کمیسیون حفظ صلح بیش از ۱۰۰ جلسه در سازمان ملل در نیویورک و دفاتر سازمان ملل در دیگر کشورها برگزار کرده اند. در این نشستها، جنبش، اقدام به تدوین مواضع خود در ارتباط با طیف وسیعی از موضوعات، از جمله موارد مربوط به عملیات حفظ صلح، حقوق بشر، خلع سلاح، تجدید ساختار شورای امنیت، تقویت مجمع عمومی و مسائل حقوقی کرده و در ارتباط با موضوعات موجود در دستور کار شورای امنیت و کمیسیون تحکیم صلح به رایزنی پرداخته است. همزمان به نحوی سازنده به پیشبرد مباحثو نیل به راه حلهای مورد قبول همگان، در ارتباط با چالشهای پیش رو در همه ارکان سیستم ملل متحد کمک کرده است.

عالیجنابان

اکنون اجازه دهید تا به اجمال نکاتی را در مورد موضوع این نشست، یعنی " حاکمیت قانون در سطح بین المللی " مطرح کنم. تاکید بر حاکمیت قانون بخش مهمی از مواضع من در جریان مبارزات انتخاباتی اخیر بود. من به تعهدم نسبت به قانون گرایی کاملا پایبندم و با تمام توان در جهت اعتلای حاکمیت قانون در تمامی ابعاد آن در سطح ملی و بین المللی خواهم کوشید. اجازه می خواهم تا تنها به بعضی از این ابعاد اشاره کنم:

از آنجا که " توسعه " همواره یکی از موضوعات مهم در جنبش عدم تعهد بوده، مایلم تاکید کنم که حاکمیت قانون و توسعه، قویا با هم در ارتباط اند و یکدیگر را تقویت می کنند. بدون حاکمیت قانون در سطح ملی و بین المللی هر کوششی در جهت رشد اقتصادی فراگیر و با دوام در هر جامعه ای محکوم به شکست است. چارچوبهای حقوقی با ثبات و قابل پیش بینی، پیش شرط توسعه هدفمند، فراگیر و با دوام خواهد بود و سرمایه گذاری و کارآفرینی را تسهیل خواهد کرد.

از آنجا که صلح جهانی همواره موضوع مهم دیگری در دستور کار جنبش عدم تعهد بوده است، باید تاکید کنم که حاکمیت قانون در سطح بین المللی، پیش شرط حفظ و اعتلای صلح جهانی است. در حالیکه حاکمیت قانون باید راهنمای پاسخ جمعی ما به چالشهای جاری باشد، منشور ملل متحد راهنمای مناسبی برای اعضای سازمان ملل جهت تثبیت صلحی عادلانه و بادوام، در سراسر جهان است. مهمترین اصلی که ما اعضای سازمان ملل خود را نسبت به آن متعهد کرده ایم، اصل خودداری از توسل به زور یا تهدید به زور در روابط بین الملل مغایر با مفاد منشور است. حمایت از همه تلاشها برای اعتلای اصل برابریِ کلیه دولتها، احترام به تمامیت ارضی و استقلال سیاسی، حل صلح آمیز منازعات مبتنی بر اصل عدالت و حقوق بین الملل از دیگر اصول عمده ای است که در منشور مورد تاکید قرار گرفته است. در این زمینه، همچنین از کشورها قویا خواسته شده تا از وضع و اعمال هر گونه تدابیر یکجانبه اقتصادی، مالی یا تجاری که مغایر با حقوق بین الملل و مفاد منشور ملل متحد و مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها، بویژه کشورهای در حال توسعه باشد، خودداری کنند.

جنبش عدم تعهد بارها با تحریم های یکجانبه علیه اعضای خود مخالفت کرده است. ما باید روش های خلاقانه ای طرح کنیم تا مانع سوءاستفاده از مکانیسم شورای امنیت برای اعمال تحریم های غیر قانونی بر دولت های عضو شویم؛ تحریم هایی که برخی اعضای دایم آن را با هدف پیشبرد سیاست خارجی کوتاه بینانه خود بکار می گیرند. افزون بر این ما باید در روابط بین الملل طرحی نو در اندازیم که در مقابل اعمال تحریم های یک جانبه قدرتهای بزرگ مقاومت کنیم.

حق تعیین سرنوشت مردمی که تحت اشغال خارجی به سر می برند، وجهی دیگر از حاکمیت قانون است که مایلم مورد تاکید قرار دهم. جنبش عدم تعهد از ابتدا برای برخورد با ستمهای وارده بر مردم فلسطین، که تحت اشغال غیر انسانی و ستمگرانه به سر می برند، اولویت قائل بوده است. ما در چارچوب جنبش، مصمم به ادامه تلاش برای کمک به مردم فلسطین هستیم. من خوشحالم که در نوامبر گذشته گام عمده ای در این زمینه برداشته شد. جنبش عدم تعهد باید پیگیر این موضوع تا عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل باشد.

متشکرم آقای رئیس