خوزستان ایستگاه گردشگران بهاری/ دزفول پاک ترین شهر خوزستان

 به گزارش خبرنگار ایلنا از اهواز، در مجموعه گزارش های تهیه شده هر بار همراه شما به یکی از شهر های زیبای استان خوزستان سفر می کنیم تا جلوه های بدیع تمدن شکوهمند این استان تاریخی و باستانی را پیش منظر شما نمایان سازیم سفر به خوزستان سفر به قعر تاریخ است سفر به استانی که بر روی قدمتی هزاران ساله آرمیده، اینجا بستر تمدن ایرانیان است.

 در جای جای شهر های زیبایش میتوان نظاره گر تجلی تاریخ و شکوه ایران باستان بود با سفر به این استان با گذر از دروازه های تاریخ نیم نگاهی به هویت ملی خود خواهیم داشت و علاوه بر بازدید از مناظر بی بدیل خلقت، در آغوش مادر تمدن، دمی آرام خواهیم گرفت.

در اولین گزارش خود سفری خواهیم داشت به دزفول یکی از شهرهای زیبای استان خوزستان که به دلیل آب و هوایی مطبوع، خاکی حاصلخیز، مرکباتی مرغوب، مردمی تلاشگر، سازه ها و ابنیه های متعدد تاریخی و قرار گرفتن در کنار یکی از رودخانه های مهم استان مورد توجه است.

دزفول شهر پاک خوزستان

مجتبی گهستونی، فعال میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان در خصوص دزفول، یکی از شهرهای زیبای خوزستان اظهار کرد: براساس تصمیم اتخاذ شده توسط ستاد هماهنگی هوای پاک استان خوزستان، شهر دزفول به دلیل برخورداری از شاخص‌های بهداشتی و زیست‌محیطی اعلام‌شده، "دزفول" به‌عنوان شهر پاک استان خوزستان معرفی شده است.

 وی در خصوص شاخص‌های تعیین کننده دزفول به عنوان شهر پاک، تصریح کرد: ارتقای سرانه فضای سبز، نصب تصفیه‌خانه فاضلاب شهری و بهره‌برداری از فاز اول آن و جلوگیری از تخلیه فاضلاب‌های شهری به رودخانه دز، ایجاد مرکز معاینه فنی خودرو‌های سبک، بهبود سیستم مدیریت پسماندهای شهری شامل جمع‌آوری مکانیزه پسماندها و تفکیک از مبدا با ارایه آموزش‌های چهره به چهره به شهروندان همچنین تهیه طرح مطالعات کمپوست و بازیافت و فراهم شدن مقدمات اجرای طرح، تجهیز ۵۰‌ درصد از بیمارستان‌ها به سیستم امحا و تصفیه‌خانه فاضلاب، ایجاد و راه‌اندازی مرکز تحقیقات زیست‌محیطی شمال خوزستان و نصب و راه‌اندازی ایستگاه سنجش آلودگی هوا است.

گهستونی ادامه داد و گفت: به آنچه گفته شد باید تمیزی شهر، وجود جنگل دز، جنگل بلوط، وجود کوهستان، آبشار، چشمه، باغات و... نیز را اضافه کرد.

دزفول از سمت شمال به استان لرستان و از شرق به مسجدسلیمان و استان چهارمحال بختیاری و از شمال غرب به اندیمشک و از جنوب به شوشتر و اهواز و از سمت غرب به شوش می رسد؛ بنابراین سفر به دزفول، دیدار با تاریخی و طبیعت اعجاب برانگیزش خواهد بود.

این فعال میراث فرهنگی در ابتدای ترسیم مسیر گردشگری در دزفول خاطرنشان کرد: اگر صبح زود به دزفول رسیدید، حلیم فوق العاده آن را از دست ندهید در میان بافت تاریخی بچرخید و با معماری منحصر به فرد خانه های این شهر آبی آشنا شوید.

وی در خصوص اقامت در شهرستلن دزفول پیشنهاد کرد: با اینکه می توانید در شهر اقامت کنید، اما توصیه می کنم حتما یک شب را در روستای پامنار به صبح برسانید.

کرانه های رود دز

‌گهستونی بهترین بخش سفر را بازدید از مناظر زیبای کرانه های رودخانه دز می داند که با قدمت چندین هزار ساله نقش مهمی در شکوفایی اقتصاد شمال منطقه خوزستان داشته است.

کول خرسان

حتما بازدید از کنارستان های "کول خرسان" را در برنامه سفر خود بگنجانید.

 "کول خرسان" یا اشکفت زرده در کیلومتر 28 جاده شهیون سمت چپ جاده  در مجاورت روستای بیشه بزان است؛ دسترسی به کول خرسان از دو مسیر بیشه بزان و از مسیر قلعه شاداب امکان پذیر است. کول خرسان مجموعه ای از دره های عمیق با ارتفاع حدود ۶۰۰ متر است که دره های قلعه شاداب به آن منتهی شده و برخی از این دره ها به رودخانه دز راه پیدا می کند.

گهستونی در توصیف "کول خرسان" گفت: این منطقه دره های عمیقی دارد که نهرهای آب در آن جاری است و مملو از نیزارها و علفزارها همراه با تک درخت ها و درختچه ها است.

وی ادامه داد: دامنه شرقی کوه قلعه شاداب مملو از درختان بادام و کنار است که به آن کنارستان می گویند؛ کنارستان از زیستگاه های مهم پرنده تیهو است.

بیشه زارهای دیونی و پیربانگو

به اعتقاد گهستونی؛ هرچه به سمت شمال دزفول و مناطق کوهستانی بروید بر زیبایی های آن سرزمین افزوده می شود.

در کیلومتر 47 جاده شهیون دزفول، منطقه زیبای "دیونی"،  با رودخانه دائمی، درختان فراوان و بیشه زارهای متعدد به محلی بکر برای تجمع طبیعت گردان تبدیل شده است.

منطقه پیر بانگو نیز 4 کیلومتر آن سوتر با درختان انبوه و چشمه آب دائمی و منظره های بدیع و طبیعتی بکر در انتظار گردشگران است.

پازن و پلنگ شوی

این فعال میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه مسیر در خصوص روستای "شوی" تصریح کرد: آبشار روستای شوی بخش شیهون، که در شمال غرب دزفول قرار دارد، یکی از بلند ترین آبشارهای ایران و زیباترین آبشار منطقه بختیاری محسوب می شود.

وی خاطرنشان کرد: دسترسی به آبشار روستای شوی، از دو مسیر تله زنگ در شمال اندیمشک و سردشت در دزفول امکان پذیر است.

به گفته این فعال میراث فرهنگی و گردشگری، منطقه شوی زیستگاه پازن، پلنگ، خرس و سمندر بوده و پوشیده از درختان بلوط است.

گهستونی یاد آور شد: دیدن آبشار شوی کار چندان راحتی نیست مسیر ماشین رو ندارد و برای دیدن آن باید از راه آهن یا منطقه کوهستانی بختیاری استفاده کرد.

دره های توبیرون

این فعال میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص دره توبیرون اشاره کرد: این دره در مسیری به طول ۳۵ تا ۴۰ کیلومتر در شمال دزفول واقع شده است که دیواره‌های رفیع آن با ارتفاع ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر و انبوه درختان انگور، انجیر وحشی، برگ ‌‌های شاووشان، آبشارها و آب چکان ‌ها جلوه بسیار زیبا و چشم نوازی به این دره ‌ها داده است.

دره توبیرون حاصل هزاران سال فرسایش آب برگرفته از بارندگی های فصلی درحوضه های بالاتر و سرازیر شدن تند آبها در کوه و تپه است. به نحوی که در فصول خشک عمق زیاد دره مانند یک زهکش عمل کرده و آب سفره های زیر زمینی را جمع کرده و در کف دره جاری می شود و در برخی نقاط، از دیواره و کف دره آب زلال تراوش می شود.

گهستونی در ادامه در خصوص وجه تسمیه دره "تو بیرون" تصریح کرد: "تو" در لهجه دزفولی به معنی تب (گرما) و توبیرون به معنای مکانی که گرما را از تن می زداید  گفته می شود که در قدیم برای کاهش آلام و درد حاصل از بیماری ها از این محل استفاده می شده است.

وی افزود: در تعریف دیگر، «توبیرون» به معنای «بی مانند» هم هست و حتی مناطقی از این دره زیبا شکارگاه خوبی برای صیادان بوده است. برای عزیمت به این دره ی زیبا باید از مسیر جاده سردشت حدود ۲۴ کیلومتر طی کنید؛ نرسیده به گردنه تنگسرا سمت چپ وارد جاده فرعی شده و مس از طی حدود ۶ کیلومتر جاده شنی به این مکان زیبا خواهید رسید.

بناهای تاریخی لیوس

به گفته گهستونی؛ "لیوس" یکی دیگر از روستاهای گردشگری سردشت دزفول است؛ دیدن این روستا با قدمت بیش از 700 سال را نباید از دست داد معماری بناهای این روستا کاملا بومی و سازگار با محیط است و درختان چنار، چشمه آب و بقایای آسیاب های آبی و مناظر کوه لنگر بسیار دیدنی است، روستای لیوس در 82 کیلومتری جاده شهیون دزفول دامنه کوه لنگر قرار دارد.

قایقران ها در دریاچه شهیون

پامنار، از روستاهای شاخص گردشگری شمال دزفول در بخش شهیون است که در 42 کیلومتری شمال دزفول واقع شده  و در کنار دریاچه سد دز مناظری بی نظیر را می آفریند.

این فعال میراث فرهنگی در خصوص منطقه پامنار بیان کرد: مردم این منطقه به کشاورزی، دامداری، ماهیگیری و قایقرانی  مشغولند، همچنین اخیرا مردم بومی، کپوبافی که از هنرهای سنتی این روستا است را زنده کرده اند. زنان اینجا کپو هایی کاربردی با نقوش سنتی ازجمله، گلدان، صندوقچه،زیر کتری و قوری می بافند که بهترین سوغاتی و یادگاری از سفر به شهر دزفول است.

دریاچه شیهون یکی از زیباترین دریاچه های جهان

این دریاچه یکى از زیباترین دریاچه‌هاى ایران و جهان در شمال غربی دزفول و پشت ۲ کوه شاداب و تنگوان شکل گرفته که چهره زیبایى به این منطقه داده و جزیره بزرگی وسط دریاچه به وجود آورده است.

گهستونی در توصیف زیبایی های این دریاچه بیان کرد: اینجا می توان قایقرانی کرد و همراه با قایقرانان تا آن سوی دز رفت و آواز خواند. می توان روی آب اسکی و ماهیگیری کرد در این جزیره درختان کنار (سدر) و بادام کوهى، کلخنگ و بید میروید و علاوه بر مشاهده  روباه و خرگوش پرندگان زیبایى چون تیهو، کبک و پرندگان دریایی دیده می شود.

قلعه شاداب یکی از بزرگترین قلعه های ایران

این فعال میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه این سفر توصیفی ما را با "قلعه شاداب" یا "قلعه شهی" که از بزرگترین قلعه های طبیعی ایران است، آشنا می کند.

به گفته گهستونی؛ دیواره های طبیعی قلعه شاداب تا 700 متر ارتفاع دارند و این قلعه ساسانی معروف به "دژ انوشبرد" یا "دژ فراموشی" است با عبور از پل متحرک و چوبی این قلعه طبیعی می توان کیلومترها از طبیعت منطقه را زیر نظر گذراند.

وی در ادامه گفت: در زمان پهلوی اول از این قلعه به عنوان دژ دفاعی در مقابل غارتگران استفاده می شده و حتی تا 30 سال پیش مسکونی بوده است

اگر همت کردید و تا ارتفاع بالای این قلعه رفتید، می توانید دره های بیشمار، اشکفت های عجیبی چون کلاوه، برگه مو، اسفندیاری، چویل سون (متعلق به طایفه تختایی و چمایی)، برگ چوک ( نرکی ها)، برگ فردی (کاید گپ)، گرمحل (پاپی و کاید خورده) و... را مشاهده کنید.

 گهستونی ضمن اشاره به این نکته که می توانید از زبان مردم بومی این منطقه رازهای این قلعه و اشکفت های آن را بشنوید، عنوان کرد: قبرستان قدیمی قلعه شاداب با سنگ های ایستاده و نقوش متفاوتش هر کدام قصه ای شنیدنی دارند سفر به دزفول یکی از به یادماندنی ترین سفرهای نوروزی شما خواهد شد.

جنگل بلوط سالند

کوه سالند با ارتفاع حدود ۲۲۰۰ متر یکی از زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های غنی و ارزشمند زاگرس میانی محسوب می‌شود که در شمال شهرستان دزفول واقع شده است.

 سالند کوهی با پوشش جنگلی زاگرس و رویشگاه درختانی چون بلوط ایرانی، کیکم، بنه، بادام، زالزالک وحشی، نارون، انجیر کوهی، گردوی وحشی و انار است.

گهستونی در خصوص جاذبه های  این کوه تصریح کرد: زیستگاه حیواناتی چون پلنگ، خرس، گرگ، سنجاب ایرانی، روباه، کبک، تیهو و دارکوب و همچنین پوشش انبوه جنگلی زاگرس، وجود چشمه‌ها و رودخانه‌ها، سالند را به یکی از ارزشمندترین و غنی‌ترین زیستگاه‌های جانوری بدل کرده است.

وی افزود: سالند با آب و هوای اقلیم زاگرس دارای تابستان‌های معتدل و زمستان سرد و برف‌گیر از کوهستان‌های ییلاق عشایر بختیاری محسوب می‌شود که سالانه پذیرای عشایر و مسیرکوچ آنها است.

کپو بافی میراثی از دوران کهن

گهستونی در خصوص اهمیت گردشگری و نقش کاربردی صنایع دستی و تاثیر آن بر معیشت  مردم هر منطقه، تصریح کرد: هرگاه گردشگران برای دیدار با ملل گوناگون به چهار گوشه جهان سفر می کنند، برای یادگار، سوغات و یا حتی تأمین نیاز های سفر خود، از صنایع دستی آن مناطق استفاده کرده و آنها را همراه خود به کشور و یا شهر مخل زندگی خود می برند. امروزه به دلیل همین ویژگی گردشگری، موجب شده تا جوامع محلی، تولیدات خود را به گردشگران عرضه کرده و با ایجاد ممر درآمد برای خود موجب رشد اقتصادی و بهبود شرایط معیشت مردم آن منطقه شوند.

وی افزود: به همین دلیل، فروش صنایع دستی فرصتی است تا دست اندرکاران گردشگری، بخشی از ویژگی‌های فرهنگی دیار خود را در قالب عرضه صنایع دستی به نمایش بگذارند و گردشگری نیز این امکان را فراهم کرده تا گردشگران از طریق صنایع دستی به گوناگونی سلیقه، مهارت و حتی سطح معیشت جوامع پی ببرند به همین دلیل صنایع دستی همواره دارای نقش کاربردی بوده و به مرور به ارزش‌های فرهنگی آن افزوده می‌شود.

این فعال میراث فرهنگی در خصوص خاستگاه هنر کپوبافی در دزفول خاطرنشان کرد: کپوبافی برای مردم این منطقه نه تنها هنر و ذوق به شمار می‌رود، بلکه خودِ زندگی و شیوه مناسبی برای امرار معاش زنان زحمتکشی است که ‌در کنار کار طاقت‌فرسای روزانه، به آن می‌پردازند و همواره به عنوان میراثی گرانبها، آن را حفظ کرده‌اند.

 کپوبافی از بافته‌های حصیری و مواد اولیه آن کَرتک و برگ نخل‌های خرما است که‌ از سالیان متمادی رواج داشته است؛ کرتک نوعی گیاه خودرو است که در حاشیه نهرها، رودخانه‌ها و دشت‌های منطقه شهیون به وفور یافت می‌شود.

 گهستونی در توضیح چگونگی کپوبافی اظهار کرد: کپو بافی بافت اشکال مسطح بیضی‌شکل و دایره‌ای‌شکل با کاربردهای مختلف و بافت مصنوعات صنعتی از جمله گلدان، جای دستمال کاغذی، زیرکتری، زیرقوری، میوه‌خوری و انواع دیگر محصولات حصیری را شامل می شود.

 وی نوع تولیدات کپو در شهرستان دزفول، از نظر کمی و کیفی را در سطح بسیار خوبی ارزیابی کرد و گفت: تاکنون، نمایشگاه کپوبافی نیز در روستای پامنار با هدف ارائه توانمندی‌های زنان و دختران این منطقه در امرکپوبافی و بافته‌های حصیری برگزار شده که مورد توجه گردشگران بسیاری قرار گرفته است محصولات تولیدی کپو در این روستا و روستاهای شهرستان دزفول، به سایر نقاط کشور ‌ارسال می‌شوند.

آرامگاه یعقوب لیث، نخستین شهریار ایرانی در دزفول

گهستونی در خصوص آرامگاه یعقوب لیث در دزفول به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی گردشگری، عنوان کرد: این آرامگاه با گنبد بلند مضرس (دندانه دار) سفید رنگ در قسمت شمال شرقی روستای شاه‌آباد در 5 کیلومتری جاده دزفول – شوشتر، در میان یکی از مهم ترین محوطه های تاریخی ایران یعنی خرابه های شهر ساسانی و دانشگاهی گندی شاپور قرار دارد.

وی افزود: گنبد آرامگاه یعقوب لیث صفاری از بهترین نوع گنبد های مخروطی واقع در خوزستان است.

گهستونی ادامه داد: بنای آرامگاه از یک ورودی برخوردار است که سطح داخلی آرامگاه را از سطح بیرونی آن جدا می کند سازه اصلی بنا خشت خام است و نقوش برجسته و ملات گچ و خاک دارد.

 به گفته گهستونی و به نقل از مردم محلی چون در حدود چند دهه پیش کتیبه ای بر روی دیوار گنبد قرار داشته که به خط عربی نام یقعوب لیث سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی نوشته شده بود این فرض که مقبره یعقوب لیث در این مکان قرار دارد را بسیار کرد؛ اما اکنون با اسپری مشکی نام یعقوب لیث را پاک کرده اند. تابلوی میراث فرهنگی نیز با همان رنگ سیاه مخدوش شده است.

نیستان

شهرت قلم نی دزفول از زحمتی است که مردم به پای آن می کشند. از حرکت نی بر کاغذ نجوایی به گوش می‌رسد که تأثیر آن با شکل گرفتن کلمات، دوچندان می‌شود و خوشنویسان می‌دانند که بهترین نجوا را می‌توان از قلم نی دزفول شنید.

گهستونی دزفول را به واسطه نیستان های متعددش مرکز تولید قلم نی برای خوشنویسی می داند و  بر این باور است که قلم نی دزفول از زمان اسلام معروف شد در آن زمان به دلیل  افزایش کاتبان نگارش به حد اعلا رسید و استفاده از قلم نی نیز افزایش یافت.

این فعال میراث فرهنگی یکی از دلایل شهرت قلم نی دزفول را انعطاف‌پذیریش خواند و گفت:  این قلم نی از شرق، به ایران آمد وبه دلیل علاقه مردم و نوع آب و هوا و ‌زمین سبب شده تا رشد خوبی پیدا کند.

وی در خصوص انواع مختلف نی توضیح  داد: خیزران، نی معمولی،‌ نی بامبو و نی ایی که قلم نی را از آن می گیرند، یکی از آنهاست که تنها محصول آن قلم نیست بلکه چندین محصول صنایع دستی اعم از جارو، سایه‌بان و حصیر از آن درست می شود، حصیرهایی که در زمان قدیم کف مساجد را می‌پوشاند از این گیاه بود و تولید به حدی بود که در شهر منطقه‌ای معروف به "حصیربافان" وجود داشت، اما الان این صنایع از بین رفته و مردم دیگر رغبتی به این کارها نشان نمی دهند و حاضر نیستند زحمت آن را متحمل شوند.

چال کندی

چال کندی منطقه ای پیرامون رودخانهٔ دز و در ۱۸ کیلومتری شمال دزفول، ۷ کیلومتر بعد از پادگان قدس این شهرستان واقع شده‌است. برای رفتن به چال کندی دو مسیر وجود دارد، یکی از سمت پارک دولت با قایق و دیگری از سمت شهیون با اتومبیل که زمان پیاده‌روی بعد از آخرین مسیر ماشین رو حدود ۴۰ دقیقه است.

چال کندی از مناطق نسبتا بکر و کمتر دست خورده رود زلال دز است که یکی از تفریحگاه‌های ماه‌های گرم سال (ابتدای خرداد تا اواسط مهرماه) محسوب می شود شنا، قایق سوای و ماهی گیری از تفریحات منطقه چال کندی هستند، همچنین جنس خاص زمین و دیواره‌های منطقه امکان سنگ نوردی را برای گروه‌های کوهنوردی فراهم آورده است.

گهستونی در پایان با اشاره به تحول بخشی با رویداد هایی از جمله "دزفول گرام" تاکید کرد: رویداد هایی مانند دزفول گرام باعث می شود تا این شهر از جنبه های مختلف دیده شود و سفرنگاران اقدام به تولید صدها یادداشت، گزارش، هزاران عکس و صدها دقیقه فیلم کنند و به نشر آن بپردازند. حضور ۴۰ نفر برگزیده به مدت 4 روز در شهرستان دزفول و هم‌چنین 10 نفر خبرنگار آشنا به مقوله گردشگری و میراث فرهنگی می تواند موجبات تحول بخشی به دزفول را به صورت تدریجی فعال کنند.

امید است که چنین رویداد هایی به صورت تخصصی به دیگر شهر های تاریخی و باستانی با جاذبه های گردشگری شگرف خوزستان نیز بپردازد و موجب باز شناساندن ظرفیت های آن مناطق و نشر آداب و رسوم و فرهنگ و رونق اقتصادی مردم محروم آن شود.

گزارش/ مریم جم