ورود افراد غیر کارشناس به میراث فرهنگی ایذه/ از تخریب پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر تا انتشار اطلاعات غلط + تصاویر

به گزارش خبرنگار ایلنا از خوزستان، از آغاز اکتشاف تا معرفی هر بنایی در حوزه میراث فرهنگی، در هر نقطه از جهان که باشد، راه بسیار است. راهی که هیچ‌گاه خالی از حواشی و گفتگوهای کارشناسانه و غیر کارشناسانه نه بوده و نه خواهد بود. یکی از بناهایی که طی سالیان گذشته بارها درباره آن و موضوعات پیرامون آن شنیده‌ایم، عمارت موسوم به اتابکان در شهرستان ایذه است.

بنای تاریخی موسوم به عمارت اتابکان (تاق طویله) بنایی ترکیبی از آجر و قلوه است که مربوط به دوره ایلخانی و تیموری است. بنای مذکور در انتهای خیابان محمد رسول‌الله «ع» و در ابتدای جاده تاریخی پیان واقع شده است.

این بنا، اولین‌بار در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۷۷ توسط جعفر مهرکیان باستان‌شناس ایرانی شناسایی و معرفی شد تا به شماره ۲۱۴۰ به‌عنوان یک اثر ملی به ثبت برسد.

پس از ثبت این  اثر در فهرست آثار ملی کشور، کاوش‌های علمی طی  دو فصل توسط جعفر مهرکیان در این محوطه انجام گرفت. فصل نخست در تابستان ۷۸ و فصل دوم در تابستان ۷۹.

 فرامرز خوشاب دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه «تا ری شا» می‌گوید:  یکی از اسرارآمیزترین وجهه این بنا ، کاربری آن است که تا کنون هیچ اطلاع دقیقی از ماهیت آن به دست نیامده است. موضوعی که می‌تواند در ادامه کاوش‌ها و در آینده به شناخت بیشتر از این بنا منجر شود.  ازآنجاکه تعیین کاربری این بنای ویژه نیازمند ادامه کاوش توسط باستان‌شناسان خبره می‌باشد، در حال حاضر هرگونه اظهارنظر قطعی درباره کاربری آن غیرفنی و غیرتخصصی است.

این کارشناس خوزستانی ضمن اشاره به فعالیت‌هایی که طی فصول گذشته در این محوطه شده است، می‌گوید: با توجه به گستردگی و وسعت این بنا ، پس از دو فصل کاوش، نخاله‌های ساختمانی انبوهی در اطراف بنا تخلیه شده بود که با توجه به ساخت‌وسازهای مناطق نوساز در خیابان‌های منتهی به بنا برخی از افراد شبانه اقدام به تخلیه نخاله‌های ساختمانی تازه در این مکان نیز می‌کردند.

خوشاب افزود: به همین منظور، با همکاری انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه، پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان طی نشست‌های فنی و تخصصی و با حضور کارشناسان و ناظران این حوزه، حجم عظیمی از نخاله‌های ساختمانی که بالغ بر ۴ هزار تریلی می‌شد توسط واحدهای نقلیه شهرداری شهر ایذه از اطراف محوطه تخلیه و منتقل شد. موضوعی که بارها توسط اهالی منطقه مطرح شده بود و سرانجام با تشکیل کارگروه تخصصی این مهم  به مرحله اجرا در آمد.

این کارشناس خوزستانی تصریح کرد:  ازآنجاکه برای تخلیه و جابه‌جایی چنین حجم وسیعی از نخاله‌های ساختمانی نیازمند اعتباری چندین میلیاردی بود، اداره کل میراث فرهنگی خوزستان توان تامین چنین هزینه‌ای را نداشت که سرانجام با همکاری شهرداری شهر ایذه موضوع ساماندهی به محوطه به مرحله اجرا رسید، اما متأسفانه مدتی است در برخی از پیج‌های اینستاگرامی و فضای مجازی شاهد انتشار اخباری به‌قصد باج‌گیری و تخریب مراکز علمی و خدماتی چون پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر و شهرداری ایذه هستیم.

وی ادامه داد: با یک نگاه کارشناسانه می‌توان به ماهیت حقیقی اخبار و اطلاعات منتشر شده و جعلیات و شانتاژ رسانه‌ای که طی این مدت و پس از گذشت چندین ماه پس از اجرایی شدن پروژه مطرح شده است پی برد. با توجه به استفاده نادرست و توهین‌آمیز نام تاق تپوله به‌جای نام واقعی اثر به‌سادگی می‌توان به اصل موضوع رسید. موضوعی که با توجه به انتشار اخبار غلط و غیرتخصصی به دلخوری مردم فرهنگ دوست و کارشناسان این حوزه در شهر ایذه منجر شده است.

خوشاب در ادامه ضمن اشاره به وجود باندها  و گروه‌های مافیایی و ضد میراث فرهنگی که از موانع اصلی جلوگیری از توسعه و رشد این حوزه طی سالیان گذشته تا کنون در این شهر شده است، گفت: متأسفانه برخی از پیج‌های اینستاگرامی بدون شناخت از موضوعات تخصصی و به‌منظور جذب مخاطب «فالور»  دچار جو‌ رسانه‌ای شده و موضوعات را وارونه منعکس می کنند. بدتر اینکه در این تشتت رسانه‌ای، شاهد هستیم که یک دانش‌آموخته حوزه ادبیات نمایشی به خود اجازه می‌دهد به‌عنوان کارشناس باستان‌شناسی اظهارنظر تخصصی کند و اطلاعات نادرست به مردم منتقل نماید که همین اظهارنظرهای غیرتخصصی منجر به خسارت‌های جبران‌ناپذیری در آتی می‌شود. به‌گونه‌ای که اگر این روال ادامه‌دار باشد هر کس به خود اجازه می‌دهد در حوزه‌های  تخصصی و بسیار مهمی چون باستان‌شناسی ورود کرده و جعل تاریخ کند.

این کارشناس خوزستانی ادامه داد: باید پذیرفت که جعلیات بَزک شده که در اخبار افراد غیرتخصصی منتشر و به خورد مردم داده می‌شود، هیچ‌گونه سنخیتی با اصل وقایع تاریخی و حوزه باستان‌شناسی نداشته و باید این‌گونه نوشته‌ها را در قالب ادبیات تخیلی مورد بررسی قرار داد. تخیلاتی که با توجه به رنگ و لعاب آنها خواننده غیرتخصصی را دچار اشتباه می‌کند و همین موضوع است که امروزه باعث شده که شاهد ورود افراد متفرقه در حوزه‌ای تخصصی به نام میراث فرهنگی باشیم. اصلی مهم که می‌تواند در آینده سبب گمراهی پژوهشگران و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی شود.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه «تاری شا» ضمن اشاره موردی به موضوع عمارت موسوم به اتابکان، می‌گوید: شما در نظر بگیرید که برای مثال در نوشته‌ای که به‌تازگی توسط یک کانال اینستاگرامی و بدون نظرخواهی از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی منتشر شده چه حجم‌ عظیمی از اطلاعات غلط به مردم داده شده است. اول اینکه این مطلب  به سهو یا به‌عمد با عنوان «تاق تپوله» ذکر شده که این عنوان، نامی زشت و زننده است و در خور بنای تاریخی با این جایگاه نبوده و نیست. دوم اینکه تاریخ بنا به اشتباه و به غلط ۵۵۰ تا ۸۲۷ ه.ق ذکر شده است ،درحالی‌که دوره ایلخانان از تاریخ ۶۵۱ تا ۷۵۶ هجری قمری است و دوره تیموریان از تاریخ ۷۷۱ تا تاریخ ۹۱۲ بوده. سوم اینکه به غلط برای این بنای فوق‌العاده باشکوه کاربری عمومی ذکر شده که هیچ مستند علمی در این زمینه کشف نشده است. 

وی افزود: چهارم، تعداد مدخل‌هایی ورودی و خروجی ۳۳ عدد ذکر شده که از اساس چنین موضوعی در هیچ بنا و سازه‌ای وجود ندارد و کاملا غیرعلمی ، غیرمستند و زیر سؤال بردن علم معماری ایرانی است و بدتر اینکه به غلط کاشف این بنا، "هنری رایت" ذکر شده که این موضوع از اساس کذب است و آقای "هنری رایت" هرگز در این سایت کاوشی نداشته‌اند، بلکه در تپه سبزعلی و زبرجد که تپه‌های پیش از تاریخ هستند فعالیت داشته است. در نظر بگیرید خواننده حوزه میراث در یک مطلب تخصصی مثل مطلب فوق با چه حجمی از اطلاعات غلط مواجه می‌شود.

در ادامه یک کارشناس ارشد تاریخ نیز می‌گوید: عمارتی که امروز با نام عمارت اتابکان می‌شناسیم حاصل زحمات جعفر مهرکیان است و نمی‌شود منکر این موضوع شد. این بنا در ابتدا به شکل یک تپه بوده است، اطراف بنا را جعفر مهرکیان پی گردی کرد و خاک های حاصل از آن را به اطراف بنا منتقل نمود تا فاصله‌ای میان دیوارها اصلی و آوارها ایجاد شود. خاک های سمت شمال غربی ناشی از کاوش‌های پی گردی دیوارها است که به بیرون هدایت شده بود. در نتیجه ،طی سالیان متمادی این تَل خاکی به دالانی تبدیل شد تا معتادان آن جا را محل تجمع خود کرده بودند و همین موضوع باعث ایجاد شکایاتی توسط اهالی منطقه می‌گردید.

وی با توجه به تصاویری که این روزها به دنبال خاک‌برداری در محوطه عمارت با عنوان تخریب بنا منتشر شده است ، می‌گوید: باید منصف بود و نباید اهالی منطقه و مردم حاشیه بنا قربانی افراد سودجو قرار گیرند. بدتر اینکه باید پرسید چه سودی در تلانباری انبوهی از خاک در مسیر رفت و آمد مردم به این افراد می‌رسد که این‌گونه نگران‌اند!

این کارشناس ارشد تاریخ افزود: سؤال اینجاست که چرا منتشرکنندگان فیلم مذکور از قسمت‌های دیگر بنا تصویر نگرفته و تنها به بخش غربی و شمال غربی اکتفا کرده‌اند؟ چرا که بیشتر تجمع آوارها و نخاله‌های ساختمانی که طی ۲۵ سال در آنجا دپو شده بود بسیار حجیم و از عهده کارگران نیز برنمی‌آمد. دوم اینکه  کدام قسمت الحاقی بنا تخریب و از بین رفته است؟!! سوم اینکه اسناد و شواهد می‌گویند،  عملیات اجرایی در محوطه با نظارت شدید کارشناس میراث فرهنگی در آذرماه و دی‌ماه ۱۴۰۰ انجام شده است! چرا بعد از گذشت ۴ ماه این فیلم باید منتشر شود؟ چهارم اینکه چرا در فیلم منتشر شده از اهالی منطقه به‌عنوان شاهدان ماجرا گفتگویی وجود ندارد. مردمی که طی ۲۵ سال زیر هجوم حیوانات موذی، مار و عقرب قرار داشتند.

این کارشناس حوزه تاریخ می‌گوید: این حقیقت را باید پذیرفت که سال‌هاست به دلیل دخالت افراد نابلد و غیر کارشناس، حوزه میراث فرهنگی در شهری مثل ایذه آسیب دیده است و پایگاه میراث فرهنگی به‌تنهایی توان مقابله با این افراد را ندارد. افرادی که خود را کارشناس معرفی می کنند ولی متأسفانه در زمین سودجویان و مافیای ضد توسعه شهری قدم می‌زنند. اینکه اجازه فعالیت به متخصصین ندهیم و جلوی فعالیت آنها را با تخریب و تهدید بگیریم نشان می‌دهد عمدی در کار است تا این شهر همچنان راکد بماند.

وی در پایان گفت: شخصی که در گروه‌ها ادعا می‌کند خود را جلوی لودر انداخته است تا از خاک‌برداری جلوگیری کند، بیشتر از هر چیز به دنبال دیده شدن و معرفی خود به‌عنوان یک قهرمان است تا یک کارشناس حوزه میراث. این موضوع بیشتر به یک فیلم هندی می‌ماند تا یک موضوع علمی. به همین خاطر کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی معتقدند که باید به‌سرعت جلوی افراد سودجو در حوزه میراث فرهنگی گرفته شود، چرا که اگر این روال ادامه یابد، این حوزه به محلی برای باج‌خواهی از ادارات دولتی با اسم رمز میراث در خطر تبدیل خواهد شد.

گفت وگو: ذوالفقار شریعت