به مناسبت هفتادوسومین سالروز تولد شاعر خوزستانی؛
بیش از نیم قرن شاعری در میان نخل‌های سرفراز/صالح عطارزاده پیشگام در شعر دفاع مقدس
به مناسبت ۱۴ بهمن ۱۴۰۰، مصادف با هفتادوسومین سالروز تولد صالح عطارزاده، خبرنگار ایلنا به بیش از نیم قرن فعالیت ادبی این شاعر خوزستانی پرداخته است.
به گزارش ایلنا از خوزستان، سخن گفتن در خصوص شاعران سخت است. چرا که این جماعت شیرین‌سخن، دردی دارند که فهم آن برای عموم مشکل است.
در این گزارش به معرفی و خلاصه‌ای از زندگی شاعری از دیار جنوب و خوزستان خواهیم پرداخت که شعر دفاع مقدس با نام او عجین گشته است.
صالح عطارزاده متخلص به "نغمه"، "مرد شاعرانه‌های جنوب" ۱۴ بهمن ۱۳۲۸ در خرمشهر دیده به جهان گشود و در رشته ادبی دیپلم گرفت و سال ۱۳۵۵ موفق به اخذ مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه جندی شاپور اهواز شد.
عطارزاده فعالیت خود را در زمینه شعر از سال ۱۳۴۵ آغاز کرد و با کتاب "تصویر‌های وحشت و درد" در سال ۱۳۴۹ خود را به دنیای شعر و ادب معرفی نمود و در همان سال نامزد کتاب شعر سال شد تا خیلی زود خود را به عنوان یک شاعر برجسته به دنیای شعر معرفی کند و شاهد حضور یک جوان خوزستانی در سطح بالای شعر معاصر ایران باشیم.
وی مجموعه شعرهای"در کوچه های اسارت"، "عاشقی از خرمشهر"، "طلوع صبح رهایی" و "با بادبان(جُنگ ادبیات جنوب)" در سال ۱۳۵۷ و دفتر دوم "بادبان" را در سال پنجاه و هشت به چاپ رسانید.
پیشگام در شعر دفاع مقدس
ذوالفقار شریعت، شاعر و منتقد ادبی اهل خوزستان در این خصوص می‌گوید: استاد صالح عطّارزاده، از جمله شاعرانی است که به جرات می‌توان گفت دو عنصر اساسی، مجموعه اشعار او را شکل داده است، یکی «درد جامعه» و دیگری «محبت اهل‌بیت(ع) و شهیدان» که در اشعارِ سروده شده وی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی با رنگ و بوی سیاسی، مشهود است و با طلوع انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی، حس میهن‌دوستی، با این دو عنصر عجین گشت تا وی به یکی از اولین شاعران دفاع مقدس تبدیل گردد.
شریعت ادامه داد: اشعار حماسی استاد صالح عطّارزاده در زمان جنگ و بعد از آن با موضوعیتِ ارج نهادن به دلاوری‌ها، رشادت‌ها و تجلیل از شهیدان و جانبازان، آغاز شد و کماکان ادامه دارد.
معلم نمونه کشوری
این شاعر شعر دفاع مقدس و آشنا با دردهای مردم که شعرهایی متأثر از جریانات اجتماعی روزگار در کارنامه خود دارد، از سنین جوانی کار معلمی را آغاز کرد و از معلمانی بود که همواره شاگردان وی از او به نیکی یاد می‌کنند و از آموز‌ه‌های این معلم فرهیخته که فراتر از کتاب و درس بود سخن می‌گویند.
وی در زمان فعالیت خود معاونت اداره آموزش و پرورش بندر امام خمینی(ره) و مدیریت یک دبیرستان را نیز برعهده داشته و همواره یکی از معلمان نمونه بود به طوری که در سال ۱۳۷۱ به عنوان معلم نمونه کشوری انتخاب شد.
مرد شاعرانه‌های جنوب در سال ۱۳۶۱ به بندر امام خمینی(ره) مهاجرت کرد و به مدت ۲۰ سال و تا زمان بازنشستگی در این شهر ماند و اشعارش را در این شهر به اوج و کمال رساند.
اخلاق معلمی و اشعار دفاع مقدس عطارزاده چنان بر دل و جان مردم اثر می‌گذاشت که محمد نوبخت از شاگردان وی که پزشک متخصص قلب اطفال است، می‌گوید: به حقیقت برای فرزندان بندر امام خمینی(ره) هیچ نعمتی بالاتر از برخورداری از اساتید گرامی همچون استاد گرانقدر صالح عطارزاده نبوده است. معلم ارزشمند و پاک نهادی که نقش بسیار ارزنده‌ای در اعتلای فرهنگ و هنر و ادب شهر بندر امام خمینی ایفا کرد.
شخصیت شاعر و رفتار و گفتار عطارزاده چه در محیط مدرسه به عنوان معلم و چه در جامعه به عنوان یک شهروندِ مسئول، همخوانی عجیبی با اشعارش دارد. ادب، متانت، پرهیز از تکبر، ازجمله خصوصیاتی است که از او، چهره‌ای دوست‌داشتنی و قابل‌احترام ساخته است.
عطارزاده در ادامه فعالیت هنری خود مجموعه شعر "گل‌های فریاد" را در سال ۱۳۶۷، "رنگین کمان عشق" سال ۱۳۷۲، "ظهر عطش" سال ۱۳۸۲، "با شاعران آفتاب" در سال ۱۳۸۳ و "طلیعه ظهور" (شامل ۳ کتاب: "کوثر و خاتم در آینه‌ی عشق"، "مهدی موعود، طاووس بهشتیان"، "خورشیدواره های عشق") در سال ۱۳۸۵ را روانه بازار کتاب کرد.
معلم خوش اخلاق جنوبی که بار‌ها مورد تقدیر قرار گرفت در زمان جنگ نماینده آموزش و پرورش خرمشهر در اصفهان نیز بود. وی در سال ۱۳۸۱ از شغل خود بازنشسته شد و در سال ۱۳۸۳ به مشهد مهاجرت کرد و فعالیت خود را در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) ادامه می‌دهد.
شاعر شعر دفاع مقدس، محبوبیت خاصی در بین مردم و اقشار مختلف داشت و همین موضوع سبب شد که در اولین دوره شورای اسلامی شهر‌ها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی تعدادی از بزرگان و جوانان انقلابی، به حضور در این انتخابات تشویق شد که با پشتوانه همین مردم توانست عضو اولین دوره شورای شهر خرمشهر شده و ریاست این شورا را نیز برعهده بگیرد.
در سال ۱۳۸۵ سازمان تبلیغات اسلامی استان خوزستان در آئین تقدیر از پیرغلامان شعر آئینی از استاد صالح عطارزاده تجلیل نمود.
عطارزاده نماد شعر مقاومت
پرویز حسینی، شاعر، نویسنده، مترجم و منتقد ادبی اهل خوزستان در باره این شاعر می‌گوید: غزل داستان‌های عطارزاده تکان دهنده و شعر‌هایش به فاز جدیدی ورود کرده‌اند. عطارزاده نماد شعر مقاومت است که اشعارش شباهت زیادی به اشعار گلسرخی دارد.
حسینی در ادامه درخصوص این شاعر می‌گوید: شعرهای عطارزاده بوی اعتراض می‌دهد و در شعر‌هایش از سال‌ها قبل، انقلاب را پیش‌بینی کرده بود. روحیه مبارزه طلبی و ستیز با ظلم او در تهییج روحیه انقلابی ملت بی‌تأثیر نبوده است.
"خورشید‌های بی‌غروب قبیله عشق" در سال ۱۳۸۶، "دو دریا عشق" (۲ کتاب در یک جلد شامل "علی بیت الغزل آفرینش" و "حسین(ع) اسطوره جاودانه") در سال ۱۳۸۸، "معلم، کاروان سالار عشق و خرد" سال ۱۳۸۸، "دیدار با خدا" ( ۳ مثنوی بلند شامل: "روزه، معراج شقایق تا خداست"، "پرواز به باغ سبز عرفان" و "بر کرانه‌ی فطر")، "گریه‌های خاموش" و "خرمشهر شهر عشق" در سال ۱۳۸۹ از دیگر آثار منتشر شده این شاعر فرهیخته است.
وی سال ۱۳۵۰ به شب شعری در باشگاه شهربانی اهواز دعوت می‌شود و با خواندن چندین شعر از جمله "کاش شعر من مسلسل بود"، جمعیت را با اشعار انقلابی خود به وجد می‌آورد و مورد استقبال حاضرین قرار می‌گیرد و همه از آن شب به نیکی یاد می‌کنند. حضور عطارزاده در شب شعر‌ها در تزریق روحیه انقلابی به جوانان بی‌تأثیر نبود و شاید به دلیل همین روحیه بود که بعد از انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی رشادت‌ها و دلاوری‌های رزمندگان در شعر‌هایش تبلور پیدا می‌کرد و وی را شاعر شعر دفاع مقدس می‌خواندند.
استاد صالح عطارزاده از دیدگاه دیگران:
* پرویز مسجدی، نویسنده: شعرهای عطارزاده مرا به روز‌ها و شب‌های گرم و پر خاطره خرمشهر می‌برد. به عصر تابستان که سبکبال کنار شط خرمشهر قدم می زدیم و از دوستی می‌خواستیم که از ما عکس یادگاری بگیرد.
* محمدرضا لطفی، شاعر، نویسنده و پژوهشگر: از ۹ سالگی که شروع به نوشتن کردم، همیشه از آثار و راهنمایی‌های استاد عطارزاده بهره بردم.
* گودرز عباسی، شاعر: استاد صالح عطارزاده هم شاعر است و هم شعری که هر روز سروده می‌شود. انسانی متعهد، مسئولیت‌پذیر، مردم دار و دوست داشتنی. او به تمام قالب‌های شعری آشناست و با خوش سلیقگی می‌داند که چه محتوایی را در چه قالبی بسراید.
* ژیلا آذرپی، شاعر و کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی: استاد ادب و فروتنی، شاعر خون واژه های گمنانم خرمشهر، دریای دانایی، راستی و متانت استاد صالح عطارزاده نخستین و ماندگارترین استاد من در ادبیات می باشند.
* سیده زهره موسوی‌امیر آباد، دارای مدرک دکتری مشاوره و برنامه‌ریزی تربیتی و از شاگردان استاد عطارزاده نیز در وصف او چنین سروده:
راه مرا
کلاس تو
تا کهکشان کشید
با نغمه‌ی بهشتی و
با بانگ آسمانی‌ات.
نمونه اشعار استاد صالح عطارزاده:
در وصف سید و سالار شهیدان:
دیگر شد و دیگر شد و دیگر شد عشق
پرپر شد و پرپر شد و پرپر شد عشق
با تیغ عطشناک و به خون آغشته
بی سر شد و بی سر شد و بی سر شد عشق
***
در وصف شهیدان:
صد خرمنِ گُل لباسِ عریانی‌تان
پُر باده‌ی نور جام عرفانی‌تان
آزادی و عشق، ارمغان آوردید
گلگون‌کفنان! بهشت، ارزانی‌تان
***
شقایق، مظهر خونِ شهید است
نگارِ سرخ و گلگونِ شهید است
شقایق، جلوه‌ی شیرینِ اندوه
شقایق، شعرِ محزونِ شهید است
***
ما بچه‌ی خاک داغ خوزستانیم
بی باک‌تر از پلنگ کوهستانیم
صد قافله ترس را به مسلخ رانیم
حق را ز دهان شیر نر بستانیم
خبرگزاری ایلنا در استان خوزستان، برای این شاعر، معلم و ادیب فرهیخته آرزوی سلامتی و طول عمر با عزت می نماید.
گزارش: سروش یوسفی
