نگاهی به نقش های مختلف صنعت بیمه در تسهیل و رونق فعالیت های اقتصادی

ایلنا:امروزه صنعت بیمه در تمام شئونات زندگی انسانها وارد شده است تا جایی که در کسب و کارها و حتی در حوزه مسایل مختلف خانواده و اجتماع نیز بدون بیمه حتی نمی توان یک گام برداشت. بی تردید، صنعت بیمه در تسهیل و رونق فعالیت های اقتصادی در جامعه نقش اساسی دارد و این صنعت در اقتصاد و بازار سرمایه یکی از بخش های پیشرو و مهم است. در شرایط فعلی بیمه و بانکداری از ملزومات اقتصاد مدرن است و هرگونه فعالیت اقتصادی بدون پشتوانه این دو ناموفق خواهد بود. با این وجود، ارتقای جایگاه صنعت بیمه در اقتصاد ملی ضروری است و با این رویکرد از یک سو می توان بعد حمایتی آن را در اقتصاد بهبود بخشید و از دیگر سو منابع بیشتری را برای سرمایه گذاری های این بخش ایجاد کرد. در سال های گذشته تلاش مجموعه دست اندرکاران صنعت بیمه و به ویژه نهاد نظارتی بیمه یعنی بیمه مرکزی ایران منجر به توفیق بزرگی در این صنعت و افزایش نرخ نفوذ بیمه ای به عنوان مهم ترین شاخص گسترش بیمه در اقتصاد شده است. توسعه صنعت بیمه برای شکوفایی اقتصاد کشور، از طریق ارائه پوشش های بیمه ای مختلف و مناسب برای رفع نگرانی سرمایه گذاران و افزایش رفاه خانواده ها ضروری است. وجود شرکت های بیمه خصوصی و رقابت آنها، تاثیر تعیین کننده ای بر تعمیم و توسعه بیمه داشته است و لازم است تنوع بخشی خدمات بیمه ای و عرضه پوشش های جدید بیمه ای منطبق با نیاز جامعه برای گسترش سرمایه گذاری و رشد اقتصادی کشور در برنامه توسعه صنعت بیمه دنبال شود. در همین حال، بیمه بعنوان یک مولفه اقتصادی، نقش مهمی در اقتصاد کشورها داشته و هرچه سهم صنعت بیمه در تولید ناخالص داخلی و ضریب نفوذ آن بیشتر باشد اقتصاد آن کشور پیشرفته‌تر خواهد بود. بر این اساس، کارشناسان حوزه اقتصادی، صنعت بیمه را یکی از عوامل افزایش تاب‌آوری جامعه در برابر مشکلات و بلایای طبیعی می‌دانند. کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند؛ بیمه برای کنترل و بی‌اثر کردن فشارهای حوزه‌های مختلف در اقتصاد مقاومتی، نقش حیاتی دارد و حتی می‌تواند چنین فشارهایی را به فرصت تبدیل کند. آن چه بدیهی است، برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی که تدبیرپردازان کشور بارها بر اجرای آن تاکید کرده اند، باید بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تاکید داشت که اگر درست بنگریم جایگاه بیمه برای دستیابی به این هدف بسیار کلیدی است. بر این مبنا، سرمایه‌گذاری در بخش بیمه علاوه بر حوزه اقتصادی در سایر جنبه‌های فرهنگی، روانشناختی و ... نیز نیاز اساسی جوامع امروزی است و عملکرد مثبت و رو به جلوی صنعت بیمه می‌تواند سطح زندگی جوامع را در همه جنبه‌ها افزایش دهد و عامل پیش برنده اقتصاد مقاومتی محسوب گردد. بی‌دلیل نیست که در کشورهای پیشرفته حضور بیمه در همه عرصه‌ها به صورت پررنگ دیده شده و جز جدایی ناپذیر زندگی آنها است.

نقش اصلی صنعت بیمه

به طور کلی، نقش اصلی بیمه کاهش ریسک است. هر چه احتمال ریسک بالاتر باشد، احتمال اینکه کسب و کار در آن زمینه سرمایه‌گذاری کند، کمتر است، اما شرکت‌های بیمه در اقتصاد و اقتصاد مقاومتی نقشی بیش از این دارند.

نقش بیمه در اشتغالزایی

در برهه کنونی، نقش بیمه چنان پررنگ است که بدون بیمه، کسب و کارها امکان گسترش ندارند و زمانی که کسب و کار نتواند گسترش پیدا کند، لاجرم اشتغال نیز ایجاد نمی‌شود. بیمه نقش مستقیمی در ایجاد اشتغال در جامعه داشته و شرکت‌های بیمه با استخدام نیروی انسانی، ایجاد اشتغال کرده و از این جنبه نیز بر اقتصاد کشور تاثیرگذار هستند. در حال حاضر، حدود ۱۱۰ هزار نفر شاغل در صنعت بیمه فعالیت می‌کنند که نشان دهنده پتانسیل بالای صنعت بیمه در حوزه اشتغال است و مطمئناً اگر بتوان از روش‌های جدید فروش بیمه همانند استارت‌آپ‌ها بهره برد،؛ شغل بیشتری در صنعت بیمه ایجاد می‌شود، چرا که در دنیا بخش‌های خدماتی حرف اول را در زمینه اشتغال می‌زنند و بیمه نیز از بخش‌های مثبت و مهم خدمات به شمار می‌آید که رفاه و آسایش مردم را تامین می‌کند.

بزرگترین بخش صنعت بیمه در دنیا

صنعت بیمه از بخش‌های اصلی در حوزه نهادهای مالی است و ضریب نفوذ آن یکی از شاخص‌های توسعه اقتصادی هر جامعه‌ای است. در این بین بیمه زندگی، علاوه بر داشتن وجوه توسعه مالی و اقتصادی، یکی از شاخص‌های توسعه رفاه نیز محسوب می‌گردد. بیمه زندگی بزرگترین بخش صنعت بیمه در دنیاست، زیرا از یک سو با هدایت سرمایه‌های کوچک خانوار به سوی ایجاد ظرفیت‌های اقتصادی و از سوی دیگر با رفع دغدغه‌های آتی نهادها خانواده به عنوان عرضه کننده نیروی کار، نقش انکارناپذیری در توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد.  

صنعت بیمه از عوامل افزایش تاب‌آوری

از جنبه اقتصادی بیمه که بگذریم، می‌توان با رویکردی متفاوت با تعریف مفهوم تاب‌آوری در جنبه‌های مختلف زندگی علاوه بر حوزه اقتصاد به نقش بیمه، تاثیر بیمه را در این جنبه‌ها تشریح نمود. بیمه و تاب‌آوری هر دو نقش مشابهی در بازگشت از شرایط دشوار به حالت عادی و با ثبات در همه جوانب زندگی اعم از اقتصادی، طبیعی، روانشناختی و … بر عهده دارند. در مدیریت ریسک، بیمه بعنوان آرامش ذهن، جبران هزینه‌های مالی و تسهلیلگر در ترمیم سیستم تحت فشار تعریف شده است و همانگونه که در تعریف تاب‌آوری آمده، تاب‌آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم سیستم است. با این رویکرد، بی تردید، صنعت بیمه یکی از عوامل افزایش تاب‌آوری جامعه در برابر مشکلات و بلایای طبیعی است. بیمه اماکن تجاری و مسکونی، در زمان بروز بحران بر همین مبنا ارزیابی می شود. در همین حال، بیمه‌های درمان نیز که با گسترده‌ای بسیار توسط شرکت‌های بیمه ارائه می‌شوند؛ این امکان را برای کسب و کارهای مختلف فراهم می‌آورند تا کارفرمایان با تحت پوشش قرار دادن پرسنل خود، بار روانی هزینه‌های سرسام آور درمان را از دوش آنها برداشته و در بخش بیمه‌های مسئولیت، بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی، خطرات ناشی از اتفاقات و حوادث حین کار را بیمه می‌نمایند و جبران خسارت از این دست را به شرکت‌ها بیمه محول کنند. اما نکته مهم آن است که در واقع بسط و گسترش بیمه، نیاز به یک کار فرهنگی طولانی مدت و فرهنگ سازی در جامعه دارد که مجموعه راهکارهای مناسبی در این راستا برای صنعت بیمه به منظور تعمیق بیشتر فرهنگ بیمه در جامعه از سوی متولیان و دست اندرکاران امر دنبال می شود.  

اهمیت و نقش بیمه در رونق صنعت حمل و نقل  

اما اهمیت و نقش بیمه در رونق صنعت حمل و نقل چگونه است و موانع تحریمی چه اثری بر آن دارد؟ در این باره، کارشناسان معتقدند؛ تحریم معاملات بیمه‌ای، یکی از ابزارهای مهم و راهبردی وارد کردن شوک به هر اقتصادی است. در دنیای امروز بیمه بعنوان یکی از مهمترین ابزارهای کاهش اصطکاک‌های متعدد، متنوع و پیچیده مالی در معاملات داخلی و بین‌المللی کشورها، نقشی بسیار کلیدی در روان‌سازی، مدیریت و کاهش ریسک و ایجاد ثبات در فعالیتهای اقتصادی و در نتیجه توسعه تجارت در سطح ملی و بین‌المللی دارد و در حال حاضر با حق بیمه‌ای بالغ بر ۴,۸ هزار میلیارد دلار، بالای ۶ درصد تولید ناخالص جهانی اختصاص به بیمه دارد.در همین حال، بخش حمل و نقل، نقشی حیاتی در ارتباطات بین‌المللی کشورها دارد. این بخش هم یکی دیگر از کانال‌های اصلی وارد کردن شوک به اقتصادها است و بی گمان بیمه‌ یکی از ابزارهایی است که بدون آن صنعت حمل و نقل زمین‌گیر خواهد شد بنابراین یکی از مهمترین روش‌های وارد کردن شوک به بخش حمل و نقل، تلاش برای متوقف کردن معاملات بیمه‌ای است.

وضعیت ضریب نفوذ بیمه

عبدالناصر همتی، رئیس کل بیمه مرکزی با اشاره به ضریب نفوذ بیمه می گوید: میانگین ضریب نفوذ بیمه در دنیا ۶ تا ۶.۵ درصد است، ضریب بیمه‌های غیرزندگی هم ۲.۷ درصد است که این عدد در ایران ۱.۸ درصد است که از این نظر تفاوت زیادی با میانگین جهانی نداریم. رئیس کل بیمه مرکزی در عین حال با اشاره به میانگین ضریب نفوذ بیمه‌های عمر در ایران می گوید: میانگین نفوذ بیمه‌های عمر در دنیا شش درصد است و این عدد در ایران نسبت به میانگین جهانی فاصله زیادی دارد. وی در همین رابطه ادامه می دهد: در بخش بیمه‌های زندگی که ضریب نفوذ آنها به طور میانگین در دنیا ۳.۵ درصد است کمی عقب هستیم. این رقم در ایران ۰.۲۵ درصد است که باعث می‌شود بیمه‌ها در بازار مالی نقش خوبی نداشته باشند. نقش بازار پولی در تامین مالی شرکت‌ها ۹۰ درصد، سهم بیمه کمتر از ۶ درصد و سهم بازار سرمایه کمتر از ۳ درصد است در حالی که نقش بیمه‌ای بیمه‌های آمریکا در بازار مالی این کشور ۳۳ درصد است!

نقش بیمه در اقتصاد خدماتی         

اقتصاد خدماتی به طور کل یکی از عوامل مهم در ایجاد ثروت و رفاه اجتماعی است، در واقع تئوری سنتی اقتصاد، که اقتصاد را شامل سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات می داند، پایان یافته و همه فعالیت های اقتصادی و تولیدی به صورت افقی در هم ادغام شده اند. صنعت بیمه یکی ازبخش های خدماتی است که علاوه بر اشتغال زایی،‌ تولید ناخالص ملی و ... به طرق مختلف از جمله موارد ذیل ایفای نقش می نماید.

1- ایجاد امنیت خاطر و آرامش روحی، نگرانی های ناشی از حوادث ناگهانی و پیش بینی نشده را از اذهان عمومی جامعه می زداید و از این طریق به گردش چرخ های اقتصادی و فعالیت های جامعه و مردم کمک می کند. بدون پشتوانه پوشش های بیمه ای فعالیت های اقتصادی همراه با بیم وامید خواهد بود وهیچ فعالیتی حتی فعالیت های کوچک با سرمایه اندک، بدون تامین خاطر ناشی از پوشش بیمه ای امکان پذیر نیست.

2- با پرداخت خسارت ناشی از خطرهای تحت پوشش، امکان تداوم تولید واستمرار فعالیت و زندگی عادی فراهم می شود و از بار مسئولیت دولت برای حمایت و تامین زیان دیدگان کاسته می شود.

3- از طریق سرمایه گذاری منابع و وجوهی که در اختیار شرکت بیمه قرار می گیرد و مشارکت دادن بیمه گذاران در سود حاصل از این سرمایه گذاریها، هم به رواج بازار بیمه واستقلال بیمه گذاران کمک می کند و هم در نقش یک نهاد سرمایه گذار در بازار سرمایه به گردش چرخه اقتصادی کشور یاری می رساند.  

در همین حال، حق بیمه های فراوانی که هر سال بیمه گذاران به شرکت های بیمه می پردازند، علاوه بر پرداخت خسارتها به چند روش مورد بهره برداری قرار می گیرد.  بخشی از آن برای پشتوانه پرداخت خسارتها به صورت نقدی و درحساب های بانکی  که عمدتاً حساب ها ی پس انداز کوتاه ویا بلند مدت هستند و سود سرمایه گذاری نیز به آن تعلق می گیرد، نگهداری می شود، بخشی صرف هزینه های اجرایی و اداری (حقوق، دستمزد، کارمزد، تبلیغات، ملزومات، آموزش و بازاریابی و .... ) می شود. قسمت عمده منابع حاصل نیز به صورتهای مختلف سرمایه گذاری می شود و ایجاد سود می کند. بخش اندک باقی مانده هم سود فعالیت بیمه ای است که نصیب سهامداران  شرکت های بیمه می شود.

نتیجه گیری

با رویکردهایی که در این مقاله ارایه شد، بیمه یکی از ابزارهای مهم مدیریتی است که می تواند موجب تداوم گردش چرخ های اقتصاد شده و ضریب موفقیت را بالا ببرد. بدیهی است رونق اقتصادی همواره رفاه اجتماعی را به دنبال داشته و موجب افزایش پس انداز و سطح امید به زندگی در بین افراد جامعه می شود. البته این امر نیازمند حمایت دولت در فرهنگ سازی، تمرکز زدایی و ایجاد فضای رقابتی سالم برای شرکتهای بیمه گر و ترغیب بخش های دولتی و خصوصی برای استفاده از بیمه به عنوان یک عامل حمایتی و اساسی در گردش مالی و سرمایه گذاری اقتصاد کشور است.  

بهمن سوری  

فعال اقتصادی و کارشناس صنعت بیمه

منابع:  

نشریه تخصصی Sigma

شبکه تحلیل گران اقتصاد مقاومتی  

خبرگزاری فارس

پایگاه خبری تحلیلی مقاومتی نیوز

پایگاه خبری اقتصاد تهران

خبرگزاری ایسنا

سایت خبری تحلیلی عصر ایران