حال مردم خوش نیست؛ رسانه‌ها اندازه نگه دارند

ایلنا؛ قادر باستانی(مدرس علوم ارتباطات اجتماعی و کارشناس رسانه) در واکنش به انعکاس برخی اخبار که اتفاقات سیاسی در حوزه‌ی روابط خارجه را شامل می‌شوند، یادداشتی را تنظیم و در اختیار این خبرگزاری قرار داده‌است.

به گزاش خبرگزاری ایلنا؛ متن این یادداشت به شرح زیر است:

حال مردم خوش نیست؛ رسانه‌ها اندازه نگه دارند

پیروزی‌های اخیر در صحنه سیاست خارجی، امیدهای فراوانی در مردم آفریده است. مردمی که در شرایط ناگوار اقتصادی، چشم به گشایش‌های دولت جدید دوخته‌اند، با هر خبر امیدبخش، خوشحال می‌شوند و با خیال روزهای خوشِ آینده، دمی از مشکلات معیشتی و اقتصادی خود فاصله می‌گیرند. در این میان رسانه‌های ارتباط جمعی، نقش موثری در تعمیق این امیدواری دارند. تیترهای مثبت روزنامه‌ها، مانند پیک شادی بخش، مرهم دل مردم می‌شود و اخباری که مقاومت دربرابر تغییرات و زیر سوال بردن موفقیت‌های ملی را تداعی می‌کند، حال آنها را ناخوش می‌سازد. گویی برخی رسانه‌ها، با آرامش و آسایش ملت سر ناسازگاری دارند و بحران و نگرانی ملت، برایشان مطلوب‌تر است.

طبق نظریه «مسئولیت اجتماعی» در علم ارتباطات، فعالیت‌های روزنامه‌نگاران باید در راستای منافع عمومی یا مصلحت مردم باشد. منافع عمومی یکی از مبهم‌ترین مفاهیم ناظر بر کار روزنامه‌نگاری است، ولی با این حال نقش محوری دارد. وظیفه روزنامه‌نگار در یک کشور در حال توسعه، ایجاد فضای امید و نشاط از طریق فراهم نمودن اخبار و اطلاعاتی است که عموم مردم برای پیشبرد زندگی خود به آن نیاز دارند.

آنچه مردم یا عموم نامیده می‌شود، مفهومی یکدست نیست. در هر مقطع از حیات یک جامعه، عموم دارای بخش‌های گوناگونی است که معمولاً منافع متفاوت و حتی متضادی دارند. بنابراین هر روزنامه‌نگار در هر شرایط مشخصی، نماینده یکی از این بخش‌های جامعه و بنابراین بیانگر منافع متفاوتی است، اما آنچه در کشور در حال توسعه اهمیت دارد، رویکرد کلی رسانه‌هاست که باید معطوف به پیشرفت و ایجاد انسجام ملی برای رسیدن به قله‌های ترقی باشد.

در مورد منافع ملی، ممکن است گاهی مردم به آنچه که منافع و مصلحت آن‌ها است، علاقه و توجهی نشان ندهند و یا شاید در شرایطی که امکان اقدام در راستای منافع عمومی وجود دارد، خود مردم علاقه‌ای به اقدام نداشته باشند، در اینجاست که روزنامه‌نگار باید نقش تاریخی خود را ایفا کند و با درک اجتماعی و حس مسئولیت، با مثبت‌نگری در راستای رسیدن به منافع عمومی تلاش کند. رویکرد برخی رسانه‌های حرفه‌ای، در هشت سال گذشته که مصلحت همگانی را درست تشخیص داده بودند و با رویکرد انتقادی، سعی در آگاه سازی مردم از مضرات سیاست‌های مخرب دولت گذشته داشتند، در این راستا قابل تحلیل است.

ممکن است مردم از روزنامه نگاران بپرسند: «چرا به ما نگفتید که چه اتفاقی داشت می‌افتاد؟» همین سوال را مردم از رسانه‌هایی که امروز نه در نقد عملکرد دولت، بلکه تلاش برای براندازی دولت نوپا انجام می‌دهند، خواهند پرسید. بنابراین وظیفه روزنامه‌نگاران به ویژه در روزنامه‌ها و رسانه‌هایی که مدیریت آن در دست سیاست‌پیشگانی است که کارنامه خوبی در حفظ و حراست از منافع ملی نداشته اند، سنگین است.

این روزنامه نگاران در این رسانه‌ها، سعی کنند سمت و سوی سیاست تخریب و براندازی را به سمت نقد مشفقانه و کمک به دولت معطوف کنند. آنها با انتخاب کلمات و تیترهای مناسب، این توان را دارند که در عین نقد عملکرد دولت، شعله امید را در دل مردم خاموش نکنند و مانع جدی در مسیر حرکت اصلاحی ملت نگذارند.

روزنامه‌نگاران با ترویج و توسعه شفافیت و اصل پاسخگویی، که به معنای جمع‌آوری و عرضه اطلاعات و اخباری است که مخاطبان برای نظارت بر اقدامات حکومت به آن نیاز دارند، کمک بزرگی به پیشرفت کشور می‌کنند. آگاهی بخشی به مردم با طرح مباحثعمومی مهم و کلیدی، می‌تواند به دولت در پیشبرد اهداف ملی کمک کند و با این کار، مردم هم می‌توانند درک بهتری از این مباحثداشته باشند؛ مسایل را به خوبی مورد تحلیل و بررسی قرار دهند و هوشمندانه‌تر از گذشته، از تحولات کشور پشتیبانی کنند.

روزنامه‌نگاران با حس مسئولیت اجتماعی، می‌توانند از طریق تهیه و انتشار اخبار و گزارش‌های موثر، از فریبکاری، فساد مالی و تقلب جلوگیری کنند، تا به این وسیله از انحراف افکار عمومی و یا فریب دادن مردم به خصوص در مواردی که اموال عمومی مطرح است، پیشگیری شود.

هر روزنامه‌نگاری، در راستای حفظ منافع ملی، باید بر حق خود برای عبور از مرزهایی که توسط نهادهای قدرتمند تعیین شده‌اند تاکید کند. البته تحت تاثیر این تلاش‌ها، بسیاری از خطوط قرمز که سابقاً غیرقابل عبور بودند، به مرور زمان کمتر شده، ‌ یا برچیده شده و یا فروریخته است. البته رعایت تعادل بین منافع عموم و منافع تک تک افراد، همیشه برای روزنامه‌نگاران موضوع مهمی است که باید به درستی در مورد آن قضاوت کنند.

روزنامه نگاران، برای حفظ منافع ملی و کمک به پیشرفت کشور، گاهی ناگزیر می‌شوند حریم خصوصی افراد را زیر پا بگذارند. در اینجا لازم است به تاسی از رهنمودهای دین مبین اسلام، در مورد حفظ آبروی انسان‌ها و تاکید بر حفظ شان و منزلت افراد، از ایراد افترا و بهتان پرهیز کنند و نباید با مطرح کردن ادعاهای نادرست به آبروی اشخاص لطمه وارد ‌سازند؛ ادعاهایی که باعثتنزل جایگاه آن‌ها در نظر افراد فرهیخته جامعه شود و یا باعثاجتناب دیگران از افراد و گروه‌ها و منزوی شدن آنها شود و یا باعثبی‌اعتباری‌شان در شغل، حرفه و جایگاه حقوقی شود؛ و یاآنان را در معرض تمسخر، تحقیر یا تنفر دیگران قرار دهد.

کلماتی که روزنامه نگاران استفاده می‌کنند، مانند تیری است که رها می‌شود و بار معنای بسیار موثری می‌تواند داشته باشد. بنابراین باید همیشه از واژگان مناسب استفاده کنند و قبل از انتشار، دل خود را از هر بغض و کینه‌ای خالی نمایند و مانند یک مصلح اجتماعی، بهترین واژه‌ها را برگزینند.

ارزش‌های اصلی در کار رسانه، صحت و دقت، در نظر گرفتن مصلحت جامعه و منافع ملی، رعایت بی‌طرفی، استقلال و پاسخگو بودن به مخاطب است. البته باید برای یک خبرنگار، دقت و درستی، مهمتر از سرعت باشد. انتشار خبر براساس اطلاعات یک منبع خبری غیرموثق و یا شبکه‌های اجتماعی در اینترنت، از نظر حرفه‌ای نمی‌تواند قابل قبول باشد. البته ممکن است گاهی اطلاعاتی که باید در اختیارِ مردم قرار گیرد، فقط از طریق منابعی به دست می‌آید که نمی‌خواهند نام‌شان فاش شود. گرفتن اطلاعات از این منابع، باید آخرین راه حل باشد و نباید به یک عادت تبدیل شود.

آنچه امروز با شرایط خاص کشور، به آن نیاز داریم، ایجاد فضای آرام، آزاد، به دور از تنش‌های بیهوده و درگیری‌های مضر و خسته‌کننده است. روزنامه‌نگاران، مهم‌ترین نقش را در فراهم نمودن چنین فضایی دارند. برای اعتلای کشور و موفقیت نظام اسلامی، وظیفه همگان است که در این راستا حرکت کنند. دو دوزه بازی کردن هم صلاح امروز کشور نیست. افراد و نهادهایی که جامعه آرام و متین می‌خواهند، درست نیست رسانه‌های وابسته به خود را به دست افرادی بسپارند که عناد و کینه‌ورزی از کلمه کلمه مطالب‌شان می‌بارد. مردم چنین سیاسیونی که فرصت‌های بزرگ ملی را بر باد می دهند، هرگز نخواهند بخشید.