حمیدرضا نعیمی در نشست رسانه‌ای نمایش «سقراط» مطرح کرد:
شهرداری برای درآمدزایی از فروش نمایش‌ها نمی‌گذرد
هشت سال سخت را از سر گذراندیم. فقر فرهنگی را پشت‌سر گذاشتیم. ادبیات مبتذل را شنیدیم و آنقدر پوست کلفت شده‌ایم که تحمل کردیم، درحالیکه دیگر ملت‌ها چنین روندی را یک سال هم تحمل نمی‌کردند.
ایلنا: نشست رسانه‌ای نمایش «سقراط» به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا نعیمی ظهر امروز سه‌شنبه(۱۹ آذرماه) با حضور عوامل این اثر نمایشی در سالن کنفرانس مجمموعه تئاترشهر برگزار شد. کارگردان نمایش سقراط در این نشست ضمن ابراز گلایه درخصوص بی‌توجهی مسئولان نسبت به تبلیغ و گسترش تئاتر بین مردم، دریافت ۵درصد عوارض از محل فروش گیشه اثر توسط شهرداری تهران را تاسف‌آور دانست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نعیمی با بیان اینکه در کشور هیچ تبلیغی برای گسترش تئاتر میان خانواده‌ها وجود ندارد و هیچ نهادی حتی خود را مسئول کمک به این هنر نمی‌بیند، در ارتباط با قرارداد گروه گفت: قرارداد تنظیم شده میان ما و مرکزهنرهای نمایشی طبق سند تیپ سال ۸۰ بسته شده و من برآورد گروه ۶۲ نفری عوامل نمایش را بر این اساس به مرکز ارائه کردم. به گفته مسئولان مرکز بودجه درنظر گرفته شده برای نمایش سقراط بالا‌ترین رقم درنظر گرفته شده برای یک اثر در سال ۹۲ بوده و این در حالی است که حتی نصف برآورد من به عنوان کارگردان را هم پوشش نمی‌دهد.
وی ضمن اشاره به اینکه باید بخش زیادی از دستمزد عوامل را با فروش گیشه تامین کنیم، ادامه داد: جالب‌تر اینکه ۱۵ درصد از مبلغ فروش گیشه را باید به بنیاد رودکی بدهیم، ۵ درصد به عنوان عوارض شهرداری پرداخت می‌شود و سپس ۲۰ درصد سهم مرکزهنرهای نمایشی خواهد شد که جمعا ۴۰ درصد از فروش گیشه را شامل می‌شود. به مبلغ تعیین شده اشاره نمی‌کنم چون اصلا در شان گروه نیست ولی امیدوارم مذاکرات با مرکزهنرهای نمایش به نتیجه برسد و آن‌ها این ۲۰ درصد را از ما کم نکنند.
این هنرمند با تاکید بر اینکه هیچ‌یک از این مبالغ به اندازه ۵ درصد باج عوارض شهرداری برای من غیرقابل پذیرش نبود، اظهار داشت: اصلا نمی‌دانم شهرداری تهران این مبلغ را به چه دلیل از من می‌گیرد و چه خدماتی در قبال آن به گروه ارائه می‌شود. برای کشوری با این پیشینه تاریخی و فرهنگی جای تاسف است که شهرداری برای کسب درآمد حتی از فروش گیشه آثار نمایشی در بنیاد رودکی نمی‌گذرد.
کارگردان نمایش «درخشش در ساعت مقرر» در ادامه به نگرانی‌های خود درخصوص به صحنه بردن نمایش «سقراط» اشاره کرد و گفت: برخلاف آثار گذشته که از مدتی قبل رسانه‌ها را در جریان می‌گذاشتم این بار به دلیل آینده مبهم کار جرات نکردم اطلاع‌رسانی کنم و در طول تمرین‌ها مدام به اعضای گروه می‌گفتم که اگر کار تعطیل شد اصلا نباید ناراحت نشوید. هیچ‌یک از عوامل و بازیگران نمایش سقراط با من توافق مالی نکرد و هنگامی که می‌خواستم نظر فرهاد آئیش برای ایفای نقش دراین نمایش را بدانم گفت همه باید تلاش کنیم اتفاق خوبی بیفتد.
او افزود: این افراد چه بسا ضرر هم کردند و فردی مثل آقای آئیش یک سریال و دو فیلم را بخاطر کار ما از دست داد، البته می‌دانم روح بزرگ او چنین اتفاقی را به عنوان ضرر درنظر نخواهد گرفت. ایوب آقاخانی گفت نباید نگران شکست مالی باشیم و تنها باید به کار فکر کنیم. البته مدیران هم پشت من را گرفتند و اعتقاد داشتند نمایش سقراط هرطور شده باید روی صحنه بیاید. حتی هنگامی که از اجرا در جشنواره تئاتر فجر انصراف دادم آقای دکتر عالی‌زاد، دبیر جشنواره تاکید داشت که نمایش سقراط باید در جشنواره اجرا شود.
نعیمی همچنین با بیان اینکه هنگام نگارش نمایش‌نامه بازیگر خاصی را درنظر نمی‌گیرد در خصوص ایفای نقش فرهاد آئیش در نقش سقراط و گروه بازیگران عنوان کرد: علاقه زیادی داشتم تا با فرهاد آئیش همکاری کنم و نمی‌دانم اگر او قبول نمی‌کرد باید چه‌کار می‌کردم. از طرفی شانس خود را چندبار امتحان کرده بودم و هر بار «نه» شنیده بودم و این مرتبه که نمایش‌نامه را به ایشان سپردم منتظر مواجه شدن با نه بزرگ دیگری بودم که خوشبختانه چنین نشد و بازی در نقش «سقراط» را پذیرفت.
وی درخصوص ویژگی حضور این هنرمند تصریح کرد: اهمیت ایفای نقش فرهاد آئیش در این نیست که یک بازیگر با تجربه روی صحنه قدم می‌گذارد و در نقش سقراط به ایفای نقش می‌پردازد. او بدون گریم خاصی بازی می‌کند و ابتدای امر همان فرهاد آئیش شکل گرفته در ذهن تماشاگر به نظر می‌رسد اما بعد از گذشت زمان تماشاگر بین شناخت خود از بازیگر و نقشی که ایفا می‌کند سردرگم می‌شود. دوست داشتم تماشاگر ابتدا با خود بگوید این فرهاد آئیش است اما بعد از ۱۰ دقیقه خواهد گفت سقراط است.
این نویسند و کارگردان تصریح کرد: لادن مستوفی دیر به جمع عوامل پیوست اما بسیار زود تمام آنچه در نظر داشتم و به آن اشاره می‌کردم را پیدا کرد و به نقش رسید. در خصوص افرادی مثل ایوب آقاخانی، سیاوش چراغی‌پور و دیگران هم صحبتی نمی‌کنم که اصولا اجرا بدون آن‌ها برای من قابل تصور نیست.
نعیمی همچنین در ارتباط با متن نوشته شده و دلیل اهمیت «سقراط» اظهار داشت: در تاریخ با فیلسوفان زیادی روبرو هستیم اما شاید هیچ‌یک اهمیت و جذابیت دراماتیک سقراط را ندارند. این فیلسوف تنها فردی است که به خاطر اندیشه خود به شهادت می‌رسد و شهید راه همت به حساب می‌آید. شخصیت سقراط برای بسیاری از هنرمندان، نویسندگان و شعرا در گوشه و کنار جهان محل الهام بوده و همواره در آثار خود به جام شوکران و سرنوشت او اشاره کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه در سطح جهان متون زیادی درباره این فیلسوف موجود نیست، اضافه کرد: نمی‌دانم چرا نویسنده‌ای مانندشکسپیر علاقه‌ای به نگارش نمایش‌نامه‌ای با این موضوع نشان نداده و آنچه در ایران ترجمه شده و موجود است، دهه پنجاه توسط اندرسن نوشته شده که بنابه شرایط آن روزگار آمریکا در دوره مک‌کارتیزم قصد دارد زمانه خود را انعکاس دهد و من فکر می‌کنم نمایش‌نامه‌ای که نوشته‌ام از آن بهتر است.
این کارگردان به منابع نگارش نمایش‌نامه سقراط اشاره کرد و ادامه داد: دو منبع اصلی در این زمینه وجود دارد، یکی آنچه از شرحیات افلاطون به یادگار مانده و دیگر آنچه از شاگرد او گزنفون به جای مانده است. من تلاش کردم راه میانه را در پیش بگیرم، بنابراین بخشی از آنچه نوشتم برگرفته از اثر افلاطون و بخش دیگر به کتاب گزنفون بازمی‌گردد. به نوعی می‌توان چنین گفت که سقراط ما خلق شده و سپس تاویل فرهاد آئیش از او را شاهد خواهیم بود که بعد از اجرا روی صحنه تماشاگر تاویل خود را از آن به دست خواهد داد.
نویسنده نمایش‌نامه «داستان‌های کارور» در ادامه تصریح کرد: یک اندیشمند غربی می‌گوید ما دوبار در تاریخ مرتکب اشتباه شدیم، نخست زمانی که سقراط را کشتیم، دمین وقتی که مسیح را به صلیب کشیدیم. نکته جالب این است که نه مسیح و نه سقراط کتاب نداشتند و تنها به صورت شفاهی مردم را در جریان نظر خود قرار می‌دادند. آراء سقراط توسط شاگران، که او دوستان خود می‌خواند مکتوب شده و گفته‌های مسیح توسط حواریون برای ما به یادگار مانده است. هر دو شخصیت هم به‌رغم بیان حقیقت در دادگاه به مرگ محکوم شدند.
نعیمی در پایان صحبت‌های خود با اشاره به عملکرد ۸ ساله در دولت گذشته گفت: هشت سال سخت را از سر گذراندیم. فقر فرهنگی را پشت‌سر گذاشتیم. ادبیات مبتذل را شنیدیم و آنقدر پوست کلفت شده‌ایم که تحمل کردیم، درحالیکه دیگر ملت‌ها چنین روندی را یک سال هم تحمل نمی‌کردند.
فرهاد آئیش بازیگر نقش سقراط در خصوص همکاری خود با حمیدرضا نعیمی و گروه تئاتر شایا اظهار داشت: وقتی همکاران حرفه‌ای روی صحنه و گروه پشت صحنه خوبی داشته باشید که من اعتقاد دارم عشق در آن جریان دارد حتما اثر خوبی راه شاهد هیم بود. من همواره تاکید دارم که تیم همکارارن بسیار اهمیت دارد و بهترین مثال آن موفقیت تیم فوتبال یونان در جام ملت‌های اروپاست که با همگرایی کاری کردند که هیچکس باور نمی‌کرد.
وی ادامه داد: سقراط یکی از چالش برانگیزترین نقش‌هایی بود که من تا به حال بازی کردم به طوری که ناچار شدم تحقیق و مطالعه زیادی برای شناخت او انجام بدهم. آنچه ما از سقراز می‌دانیم خیلی ذهنی است و از زبان افلاطون و شاگردانش به دست ما رسیده است. متن حمیدرضا نعیمی فضای سقراط چند روز پیش از مرگ را ترسیم کرده و همه چیزهای لازم برای رسیدن به شخصیت را در اختیار گذاشته اما در عین‌حال حرف خود را هم لابه‌لای آن گذاشته است.
این هنرمند توجه ریزبینانه نویسنده به زن در متن را یکی از ویژگی‌های آن دانست و گفت: یکی از نکات جالب توجه این بود که احساس کردم نویسنده بیش از هر متن نمایشی و فیلمنامه‌های موجود نگاه ظریف‌تری نسبت به زن داشته و با اینکه سقراط را در شرایط جامعه مردسالار امروز ما ترسیم می‌کند، زنانی کنار او حضور دارند که نعیمی به شینده‌ها درباره آن‌ها اعتماد نکرده است.
وی تصریح کرد: حتی در سینما هم اگر فردی نگاهی متفاوت از آنچه به تصویر می‌کشد داشته باشد جایی از اثر بیرون می‌زند و با توجه به همین موضوع فکر می‌کنم نعیمی یکی از فمینیستی‌ترین نمایش‌نامه‌های ایرانی را نوشته است.
ایوب آقاخانی که ایفای نقش افلاطون را در نمایش " سقراط " برعهده دارد ضمن تاکید بر اینکه سقراط نمایش‌نامه‌ای خواندنی دارد و بدون شک اثری دیدنی است عنوان کرد: این چهارمین هم‌دوشی گروه تئاتر شایا و پوشه به حساب می‌آید و همکاری با نعیمی در زمانه‌‌ی سوء مدیریت‌ها و منفعت طلبی‌ها با عناوین گوناگون و اشکال هندسی، برای من پیام ویژه‌ای دارد. اینکه فقط به بهانه تئاتر می‌توانیم کنار یکدیگر جمع شویم. آن هم در شرایطی که مدیران قد کوتاه با سوء مدیریت‌های خود طی سه دهه گذشته مکشلاتی زیادی را برای عرصه فرهنگ به وجود آوردند.
وی با تاکید بر اینکه سقراط با حجم مشکلات زیاد و رنج بزرگ از حمایت‌های اعلام شده و در حد حرف باقی‌مانده به نتیجه رسیده است ادامه داد: اینجاست که زاویه هوای یکدیگر را داشتن اهیمت پیدا می‌کند، چون جز ما هیچکس حامی نخواهد بود.
این هنرمند در خصوص ایفای نقش در نمایش اظهار داشت: حلقه مفقوده گفته‌های دوستان درباره نقش‌ها این است که هیچ یک از ما قرار نیست سقراط یا افلاطون تاریخ را به نمایش بگذاریم، که اصولا چینن کاری غیر ممکن است. بلکه مخاطب برداشت ما از این شخصیت‌ها با توجه به قرائت حمیدرضا نعیمی در دوران معاصر را تصویر می‌کند. تلاش داریم همه اجزا به درستی کنار یکدیگر قرار بگیرند و در یک بافت ارکسترال، فالش نزنیم.
لادن مستوفی دیگر بازیگر نمایش " سقراط " درباره همکاری در این اثر بیان کرد: پرداخت شخصیت‌های زن یکی از ویژگی‌های اثر محسوب می‌شود و به نوعی زن‌های مختلف را در دوره‌های متفاوت شاهد هستیم که مابه‌اضای امروزی هم دارند. یکی از نکات مثبت متن این است که اصلا درباره زن‌های نمایش قضاوت نمی‌کند و در حد اشارات کوتاه باقی می‌ماند.
وی افزود: در این اثر نقش زنی را بازی می‌کنم که به واسطه شغل مورد قضاوت قرار نگرفته و تنهابه واسطه انسان بودن معنا می‌شود. همچنین حضور او در کنار سقراط است که از آنچه در گذشته بوده و هست را به دست می‌دهد.
رضا مهدی‌زاده، طراح صحنه این اثر درباره چگونگی دست یافتن به نظر کارگردان اظهار کرد: برای دکور نمایش، بیش از ۲۰ طرح زدم و هر مرتبه نگران بودم نکند این طرح واقعا کم باشد. من همراه با کارگردان به کتابخانه‌های متعدد سر زدم و عکس‌ها و نمایش‌گاه‌های متعددی را دیدم تا در خصوص معماری یونان باستان اطلاعات بیشتری کسب کنم.
وی ادامه داد: برای رسیدن به فضای مورد نظر، کتاب نوشته شده توسط " ویتریوس " در نقد معماری یونان باستان را نیز مطالعه کردم که از رنسانس تا امروز، مرجع مهمی در زمینه شناخت سبک و سیاق معماری آن روزگار به حساب می‌آید. همچنین سعی کردیم به قالب اپرای تالار وحدت وفادار بمانیم.
سیاوش لطفی، آهنگساز نمایش سقراط درباره ساخت موسیقی این اثر اظهار کرد: ابتدا با این چالش مواجه بودیم که باید تصمیم می‌گرفتیم موسیقی کار از پیش ضبط شده باشد یا نه به صورت زنده اجرا شود. در نهایت اجرای زنده را درنظر گرفتیم و گروهی شامل ۱۲ نفر به این منظور کنار یکدیگر جمع شدند. تمرین‌ها نیز جدای از گروه بازیگران جریان داشت و حدود ۱۶ قطعه کرال برای نمایش سقراط نوشته شده است.
این هنرمند در پایان با بیان اینکه حجم موسیقی اثر چیزی بیش از شماره صفحه‌های نمایش‌نامه سقراط را دربر می‌گیرد توضیح داد: ابتدا فکر کردم بد نیست سازهای دوران یونان باستان را بار دیگر احیا کنیم، اما بعد تصمیم گرفتیم فراتر از جغرافیایی خاص فکر کنیم. شخصیت خیامی سقراط ایده‌هی خوبی برای پیدا کردن موسیقی در اختیار من قرار می‌داد و آهنگسازی این نمایش برای من مانند پرواز بود.
