سفرای آذربایجان و ارمنستان در گفت‌وگو با ایلنا:
حسین‌اف: هیچ امیدی به گروه مینسک نداریم/ تجزیه‌طلبی را به شدت محکوم می‌کنیم/ تومانیان:باکو از مذاکرات سر باز زد/ آمادگی تهران برای از سرگیری مذاکرات قابل تقدیر است
سفرای جمهوری ارمنستان و آذربایجان در ایران به صورت جداگانه مواضع خود در مورد بحران قره‌باغ را اعلام کردند.
چند روزی است که شاهد شروع مجدد درگیری میان ارمنستان و جمهوری‌آذربایجان هستیم. باز هم قره‌باغ محور این تنش است اما با نگاهی به میزان تبادل آتش میان دو طرف به این مفهوم دست پیدا می‌کنیم که باکو و ایروان بیش از گذشته دایره درگیری‌های خود را گسترش داده‌اند. در این راستا برای روشن شدن ابعاد این مناقشه و پاسخ به برخی از سوال‌ها، به گفت‌وگو با «بنیاد حسین‌اف» سفیر جمهوری آذربایجان و «آرتاشیس تومانیان» سفیر جمهوری ارمنستان پرداختیم که به شرح ذیل از نظر می‌گذرد:
جمهوری آذربایجان هرگونه تجزیه طلبی را محکوم می‌کند
از مذاکرات به نتیجه نرسیدیم
ریشه و دلایل تاریخی مناقشه قره‌باغ چیست؟
بنیاد حسین‌اف: همانگونه که به درستی اشاره کردید، مناقشه ارمنستان آذربایجان دارای ریشه‌های تاریخی است و بنده هم یکی از قربانیان همین مناقشه هستم. من در شهر ایروان متولد شدم ولی حالا 32 سال است که نمی‌توانم قبر اجدا خودم را زیارت کنم. در سال 1988 ارمنی‌ها این مناقشه را شروع کردند حدودا 230هزار نفر آذربایجانی از ارمنستان رانده شدند.
شهر ایروان که یک شهر مسلمان‌نشین بوده و 32 مسجد در آن وجود داشت. ارمنی ها مناقشه قره باغ را با بحث تجزیه‌طلبی شروع کردند. الان آذربایجان به عنوان سمبل قربانی تجزیه طلبی در سرتاسر جهان تجزیه طلبی را محکوم می کند. مساله ای که با تجزیه طلبی شروع شده حالا به یک جنگ تمام عیار تبدیل گشته و ما حدود 30 هزار شهید داده‌ایم. در راستای این مناقشه، گروه مینسک تشکیل شد.
متاسفانه مردم آذربایجان از این میانجیگری هیچ نتیجه ای لمس نکردند. 800 هزار نفر هم از قره‌باغ و هفت شهرستان اطراف که از طرف نیروهای مسلح ارمنستان اشغال شده پناهنده و آواره شدند. امروز جمعیت آذربایجان 10 میلیون نفر است، حدود یک میلیون نفر از آنها آواره و پناهنده هستند؛ یعنی در آذربایجان از هر 10 نفر، یک نفرشان پناهنده هستند.
این مردم می‌خواهند به زادگاه خودشان برگردند. چنانچه اشاره کردم میانجیگری‌ها به نتیجه نرسید. پس از اینکه نیکول پاشینیان، به عنوان نخست‌وزیر ارمنستان انتخاب شد، از گذشته مطبوعاتی خود استفاده کرد و با شعارهای تند، سعی در تشدید تنش‌ها داشت. شعار اصلی ایشان " قره باغ ارمنستان است. " بود.
در مقابل این شعار رئیس جمهور محترم آذربایجان در جلسه والدای کلاب به وضوح اعلام کرد که "قره باغ آذربایجان است!" هدف اصلی آذربایجان آزادی سرزمین های اشغالی خود است. هیچ قصد و نیتی در خاک ارمنستان نداریم، این ارمنستان بود که تنش آخر را تشدید کرد.
غیر از ارمنستان با کل دنیا ارتباط داریم
از نظر شما چگونه این تنش تشدید شد؟
بنیاد حسین‌اف: آنها چندین مانور نظامی برگزار کردند و همسر آقای پاشینیان هم در این مانورها شرکت کردند و به جز این، اقدامت متعددی که انجام دادند قدم‌هایی بود به سمت تشدید جنگ. بارها ارتش ارمنستان مناطق غیرنظامی را مورد هدف قرار داده و این باعث شد تا مقامات آذربایجان تصمیم بگیرند نقاط آتشی که در خاک کشورمان است و مناطق غیر نظامی ما را هدف قرار می دهند را نابود کنیم.
در مقابل ارمنستان اقدام به سمپاشی علیه ما در سطح بین‌المللی کرده است و به همه اعلام کرده‌اند که کشورهای ثالث از آذربایجان حمایت می‌کنند که باید بگویم ما به غیر از ارمنستان با کل دنیا ارتباطات سودمند متقابل داریم و کشورهای زیادی از ما حمایت می‌کنند. نه تنها ارتش بلکه ملت آذربایجان هم مصمم هستند تا اشغال پایان پیدا کند.
تنها راه حل مناقشه، خارج شدن نظامیان ارمنستان از خاک قره‌باغ است
بیش از 30 سال است که این مناقشه ادامه دارد. چرا واسطه‌ها و میانجیگری‌ها نتوانسته به مناقشه قره‌باغ پایان دهد؟
بنیاد حسین‌اف: از نظر باکو این مناقشه یک راه‌حل دارد که آن هم خارج شدن نظامیان ارمنستان از قره‌باغ و آذریایجان است.
مساله قره‌باغ به یک اهرم در سیاست داخلی ارمنستان تبدیل شده و هر حزب و یا شخص برای پیروزی در انتخابات از این اهرم استفاده می کند. بیانات و سخنان مقامات ارمنستان در پشت درهای بسته در مذاکرات متفاوت با بیانات در عموم بوده است.
اولویت آذربایجان همیشه بر این بوده که مناقشه قره‌باغ از طریق گفت‌وگو و صلح حل و فصل شود اما صبر مردم و ارتش آذربایجان هم حدی دارد. بارها به ارمنستان گفته‌ایم که باید از مناطقی که اشغال کرده‌اند، خارج شوند. تاکنون هم این اخطارها را در مذاکرات به آنها صریح و واضح گفتیم.
قدم‌های آخر مقامات ارمنستان مذاکرات را بی‌معنی می‌کرد. حالا هم در حال چشیدن طعم قدرت نیروهای مسلح آذربایجان هستند. طی روزهای اخیر هم شهدایی در راه دفاع کشورمان دادیم اما سوال این است که چرا حملات ارمنستان حالا شروع شده است.
واقعیت این است که آقای پاشینیان با استفاده از شعارهای پوپولیستی خود، فرزندشان را برای طی دوره سربازی به خاک آذربایجان که توسط ارتش ارمنستان اشغالی شده، فرستادند اما طی این مدت او هیچ حرفی در مورد قره‌باغ نزد که منجر به درگیری شود. سوال ما این است که چرا همسر ایشان طی مدتی که فرزندشان مشغول طی کردن دوره خدمت سربازی بود، برای شرکت مانورهای نظامی وارد این منطقه نشد و چرا پاشینیان طی این مدت هیچ حرف تحریک‌آمیزی نزد؟ اینها دقیقاً همان مواضع پوپولیستی است که پاشینیان اتخاذ کرده است.
برای مذاکرات آماده هستیم
شما معتقد هستید که در ابتدا ارتش ارمنستان باید از قره‌باغ بیرون برود و سپس مذاکره شروع شود. آیا واسطه‌هایی در زمان کنونی پیشنهاد شروع مذاکره داده‌اند؟ چرا درگیری‌های باکو و ایروان بارها قطع و وصل شده و مذاکرات هم جوابگو نبوده است؟
بنیاد حسین‌اف: همه به یاد دارند که در اوایل جنگ، کشتار خوجالی از سوی ارمنستان اتفاق افتاد اما هیچ‌کدام از همین میانجی‌گر‌ها که امروز مدعی صلح هستند، در این مورد کاری نکردند. ما برای مذاکرات آماده هستیم اما متاسفانه محتوی این مذاکرات و خروجی آن، اصلاً مشخص نیست.
آیا دستور کار مشخص برای مذاکرات وجود دارد؟
بنیاد حسین‌اف: با بیانات و اقدامات ارمنستان تمام دستورکارها کنار گذاشته شد. ما اعلام کردیم که اگر مذاکرات برای ارمنستان بی‌معنی است، برای ما از دیروز بی معنی بود.
هیچ امیدی به گروه مینسک نداریم
عملکرد گروه مینسک را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بنیاد حسین‌اف: در سال های گذشته گروه مینسک نیز کاری انجام نداد که ما به آن امیدی داشته باشیم.
اخباری منتشر شده که نشان می‌دهد تروریست‌های ارتش آزاد سوریه و عناصری از جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه) توسط ترکیه برای نبرد با ارمنستان به خاک آذربایجان انتقال داده شده‌اند. دلیل اصلی حضور این عناصر چیست؟
بنیاد حسین‌اف: این خبر هم صحت ندارد. می‌خواهم به یک آمار اشاره کنم. در زمان فروپاشی شوروی جمعیت ارمنستان حدود 3/5 ملیون نفر بودند که حدود 230 هزار نفر از آنها به آذربایجان پناه آوردند و حالا جمعیت ارمنستان حدود دو میلیون نفر است و این نشان می‌دهد که بخشی از جمعیت این کشور فرار کرده‌اند. در مقابل جمعیت آذربایجان در آن زمان 6/5 ملیون نفر بود و حالا این رقم به 10 ملیون نفر رسیده است. جمعیت ما جوان و تحصیلکرده هستند و به همین دلیل ارتش آذربایجان نیاز ندارد که از یک جغرافیا و سرزمین دیگر اقدام به وارد کردن نیرو کند. این ارمنستان است که در حال استفاده از مزدوران وارداتی هست.
به نظر شما ترکیب ۳+۳ (متشکل از ایران، ترکیه و روسیه بعلاوه آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) می‌تواند به عنوان ساز و کار جدید میانجیگری و حل اختلاف، مناقشه قره‌باغ را پایان دهد؟
بنیاد حسین‌اف: من برای اولین بار است که در مورد این آرایش می‌شنوم اما معتقدم که دراین میان باید حق را از باطل جدا کنیم. باید قبول کنیم که سرزمین‌های آذربایجان از سوی ارمنستان اشغال شده و به این باور برسیم که باکو خواهان صلح است، نه جنگ و خونریزی.
ما طی سال های گذشته به اقتصاد آذربایجان حدود 280 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌ایم که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران به باکو اعتماد دارند. این جذب سرمایه نشان می‌دهد که ما خواهان صلح و پیشرفت هستیم و به دنبال آن هستیم که منطقه ما که اتفاقاً کشورهایی که نام بردید هم در آن قرار دارند، به یک جغرافیای پیشرفته تبدیل شود.
پروژه‌های ما با ایران و سایر کشورها به خوبی نشان می‌دهد که ما به دنبال همکاری و پیشرفت هستیم اما ارمنستان با سیاست‌های اشغالگری خود، از تمام پروژه‌های منطقه‌ای کنار مانده و به بن بست تبدیل شده است. ما بزرگترین سرمایه‌گذار در اقتصاد گرجستان هستیم و همینطور در اقتصاد روسیه بیش از هفت میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و روسیه هم چندین میلیارد دلار در اقتصاد ما سرمایه‌گذاری کرده است.
ایران هم حدود سه میلیارد دلار در اقتصاد آذربایجان سرمایه‌گذاری کرده است و حالا در حال کار کردن با ایران برای تکمیل پروژه شمال - جنوب بر روی راه‌آهن رشت – آستارا هستیم. این اعداد و ارقام را به این منظور گفتم که شما بدانید ما به دنبال توسعه در منطقه هستیم و متاسفانه ارمنستان خارج از این دایره قرار دارد.
مرزهای ترکیه با ارمنستان بسته شده و صرفاً 42 کیلومتر مرز مشترک میان ارمنستان و ایران باز است که حتی می‌تواند در آینده، به تهدید برای ایران تبدیل شود.
مردم آذربایجان از مواضع ترکیه خوشحال هستند
سخنان آقای اردوغان در مورد قیام مردم ارمنستان علیه دولتشان بازتاب‌های زیادی داشت و به موازات آن، اعلام حمایت آنکارا از باکو صورت گرفت. به نظرتان این مواضع به آذربایجان ضربه نمی‌زند؟
بنیاد حسین‌اف: ترکیه و آذربایجان به تعبیر مرحوم «حیدر علی‌اف»، یک ملت و دو دولت هستند. مردم آذربایجان از مواضع ترکیه و حمایت‌های این کشور خوشحال هستند و استقبال می‌کنند؛ چراکه 30 سال این مردم در رنج و آوارگی هستند. ارمنستان باید به این درک برسد که قره‌باغ، خط قرمز آذربایجان است.
به شدت هرگونه تجزیه‌طلبی را محکوم می‌کنیم
چند وقتی است که رسانه‌های آذربایجان، اقدام به ترسیم یک خط ایران‌‌ستیزی کرده‌اند و اخبار جهت‌دار علیه تهران منتشر می‌کنند که گفته می‌شود این پروژه تحت نظر سرویس اطلاعاتی جمهوری آذربایجان (MTN) طراحی و اجرا می‌شود. به عنوان مثال طی روزهای گذشته، اخبار جعلی و هدفمند با موضوع انتقال تجهیزات نظامی روسیه از خاک ایران به ارمنستان منتشر شده که این مساله توسط مسئولین ایرانی تکذیب شد. حتی در دورانی که جنگ میان ارمنستان و آذربایجان اتفاق نیفتاده بود هم این ضدیت مشخص بود. چرا فضاسازی‌های ضد ایرانی در برخی از رسانه‌های شما همچنان ادامه دارد و حتی بحث تحریک آذری‌زبان‌ها را پیگیری می‌کنند؟
بنیاد حسین‌اف: همانگونه که گفتم آذربایجان قربانی تجزیه‌طلبی است و ما به شدت هرگونه تجزیه‌طلبی را محکوم می‌کنیم. کشور ما و ایران دارای اشتراکات فرهنگی، تاریخی، زبانی و دینی بیشماری است و در طول هفت سال گذشته روسای جمهوری دو طرف 13 بار با یکدیگر ملاقات کردند و بنده مرتباً در این دیدارها حضور داشته‌ام و بارها ابراز همگرایی میان دو طرف به صورت رسمی اعلام شده است.
در سال‌های گذشته هم هشت بار کمیسیون مشترک میان دو طرف برگزار شده و پارلمان های دو طرف مرتباً با هم در ارتباط هستند و گروه دوستی فعالی داریم. من نمی‌دانم که چه کسانی دست به این اقدام‌ها می‌زنند ولی معتقدم که نباید هیچ تبلیغاتی از سوی دو طرف علیه یکدیگر انجام شود.
همکاری آذربایجان و اسرائیل پنهانی نیست
اخیراً اخباری منتشر شده مبنی بر اینکه شماری از اسرار و اسناد نظامی جمهوری آذربایجان توسط برخی از عناصر اسرائیل به ارمنستان داده شده بود. این قضیه تا چه حد صحت دارد؟ ضمن اینکه تحلیل‌ها حاکی از آن است که اسرائیل به‌عنوان وزنه تعادل میان آذربایجان و ارمنستان، به صورت پنهان باکو و ایروان را تحریک کرده است. به نظر شما امکان این وجود ندارد که تحرکی از سمت اسرائیل در قضیه به هم زدن تعادل میان ارمنستان و آذربایجان صورت گرفته باشد؟
بنیاد حسین‌اف: جمهوری آذربایجان با تمامی کشورهای جهان ارتباط و همکاری دارد، از جمله با اسرائیل. %20 خاک آذربایجان از طرف ارمنستان اشغال شده و برای آزادی خاک کشورمان با تمام جهان همکاری می‌کنیم.
نتیجه همکاری فوق الذکر را ارمنستان در جنگ چهار روزه 2016 چشید و پس از آن، لابی ارمنی در خارج، به اسرائیل پیشنهاد همکاری دادند. همکاری آذربایجان و اسرائیل پنهانی نیست. همه از آن خبر دارند. این ارمنستان است که برای همکاری دست به دامن تل‌آویو شده و می‌خواهد از آنها امتیاز بگیرد.
مسئله ارتباط نظامی میان ارمنستان و اسرائیل و ارائه اسناد و اسرار را اولین‌بار است که می‌شنوم. چنین چیزی صحت ندارد. اگر صحت داشته باشد هم باید به منابع رسمی استناد کرد اما همانطور که گفتم همکاری اسرائیل و آذربایجان چیز جدیدی نیست.
مواضع آذربایجان در جهان اسلام مشخص است. آذربایجان همیشه از تاسیس دولت فلسطین به پایتختی قدس شرقی حمایت کرده است. سفارت فلسطین در آذربایجان دایر است و ما به آنها و فعالیت‌شان کمک می‌کنیم. در سیاست خارجی آذربایجان، همکاری با کشورهای اسلامی در اولویت قرار دارد. تبلیغات‌هایی علیه ما صورت می‌گیرد و منابع ارمنی از آنها بیشترین استفاده را می‌برند و من از دوستان و برادران ایرانی می‌خواهم که تحت تاثیر این نوع تبلیغات ارمنی ها قرار نگیرند.
آیا درگیری‌های جدید می‌تواند ترانزیت میان تهران و باکو را به خطر بیاندازد؟ این خط هنوز امن است؟
بنیاد حسین‌اف: از دوران پاندمی در ایران (22 فوریه) تمامی کشورها مرز خود با ایران را بستند، اما مرز آذریایجان برای ترانزیت و تجارت باز بوده، هست و خواهد بود.
در وضعیت فعلی، چه پروژه‌هایی در حوزه تجاری میان ایران و آذربایجان در جریان است؟ سطح تبادلات تجاری میان دو کشور به چه اندازه است؟
بنیاد حسین‌اف: زمانی که در سال 2016 به عنوان سفیر وارد ایران شدم، مبادله تجاری میان دو طرف 175 میلیون دلار بود. سال 2019 این رقم به 970 میلیون دلار رسید. امسال به خاطر پاندمی کرونا مبادله تجاری کم و کاستی‌هایی داشت اما مبادله ترانزیتی ما در دوران پاندمی سه برابر افزایش یافت. ما با ایران در حوزه‌های گوناگون همکاری کرده و این امر نتایج مثبتی هم به دنبال داشته است.
با سرمایه‌گذاری مشترک در آذربایجان، کارخانه خودروسازی تاسیس شده و تولید مشترک ما به بازارهای ثالث نیز صادر می‌شود. در حوزه حمل‌ونقل برای تکمیل کوریدور شمال-جنوب کارهای بسیاری صورت گرفته است. شرکت راه‌آهن آذربایجان در خاک ایران (در آستارا) زمین اجاره کرده و در حال ساخت بارانداز خشک است. در این دوران پاندمی، این بارانداز نیمه‌تمام کمک شایانی به ترانزیت کالا کرد و البته همکاری‌ها و پروژه‌های خوبی برای تولید مشترک و صاردات به بازارهای ثالث در دست اجرا است.
آیا ایران به عنوان میانجی می‌تواند پایان دهنده این مناقشه باشد؟
بنیاد حسین‌اف: ایران اشتراکات زیادی با ما دارد. ایران هم به نوعی در این جنگ درگیر شده است. در اوایل جنگ قره‌باغ، هواپیمای ایران بر روی آسمان شهر خانکندی از سوی ارمنستان هدف قرار گرفت و دیپلمات‌ها و خانواده‌هایشان شهید شدند و تاکنون هم ما از نتیجه‌ی این بررسی‌ها مطلع نیستیم. این روزی است که باید حق را از باطل جدا کرد. ارمنستان اشغالگر است و نباید ترسید که چنین خطابش کنیم. تا به حال دولت ترکیه، وزارت خارجه پاکستان، افغانستان و دیگر کشورها بیانیه صادر کرده‌اند و از مواضع ما دفاع کردند.
راه حل نهایی برای این بحران چیست؟
بنیاد حسین‌اف: اشغالگر باید از خاک آذربایجان خارج شود.
هیچ چشمداشتی به خاک ارمنستان نداریم
از جامعه جهانی و قدرت‌های جهان چه انتظاری دارید؟
بنیاد حسین‌اف: انتظارمان این است که با اشغالگر مواجه شوند. این جنگ در خاک آذربایجان است. ما هیچ چشمداشتی به خاک ارمنستان نداریم اما از حق خود برای دفاع بهره می‌بریم و جامعه جهانی باید با این اقدام‌های اشغالگر مقابله کند. اگر ارمنستان به دنبال صلح و ثبات در منطقه است باید از سیاست اشغالگری خود دست بردارد.
آیا آذربایجان از منظر حقوقی علیه ارمنستان شکایت کرده است؟ تیم حقوقی باکو در این زمینه چه کارهایی انجام داده‌اند؟
بنیاد حسین‌اف: بله. اخیراً کارهایی در این مورد شروع شده است. زمانی که ارمنستان مشغول بمباران مواضع ما در شهر نافتالان بود، پنج اعضای یک خانواده کشته شده که دو تن از آنها کودک بودند. اتباع آذربایجان از زادگاه خودشان بیرون رانده شده‌اند و میلیاردها دلار صدمه دیده‌اند. در این رابطه پرونده جنایی باز شده و در حال پیگیری هستیم.
«آرتاشیس تومانیان»، سفیر جمهوری ارمنستان نیز به سوال‌های ایلنا اینگونه پاسخ داد:
آذربایجان از مذاکرات سر باز زد
علت شروع دور جدید درگیری نظامی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان چیست؟
تومانیان: عملیات جنگی که هم اکنون در جریان است، پدیده‌ای نیست که به طور ناگهانی رخ داده باشد، بلکه تهاجمی است که از قبل از سوی آذربایجان طرح‌ریزی شده بود. این گامی است برنامه‌ریزی شده در جهت سرکوب روند مذاکرات صلح آمیز و حل و فصل این مناقشه از طریق نظامی. برخلاف تهاجمی که آذربایجان در جولای امسال (تیرماه) علیه جمهوری ارمنستان انجام داد، اینبار علیه آرتساخ (قره‌باغ) دست به تهاجم زده و به طور مغرضانه مردم بی‌دفاع و تاسیسات زیربنایی غیر نظامی را هدف قرار داده است. قره‌باغ از امنیت و وجب به وجب خاک خود دفاع کرده و ارمنستان نیز تضمین کننده امنیت آرتساخ است.
در این بین باید توجه داشته باشید که حمله اخیر آذربایجان علیه آرتساخ از دو ویژگی مهم برخوردار است:
اول اینکه آذربایجان، در سطح رئیس جمهور علی‌اف علناً از روند صلح‌آمیز سر باز زده و حل مسئله قره‌باغ از طریق تهاجم گسترده را به میان کشیده است. دوم اینکه، آذربایجان در راه دستیابی به این هدف، از همکاری گسترده نظامی- سیاسی ترکیه برخوردار است. به گونه‌ای که کارشناسان نظامی ترکیه دوش به دوش آذربایجان در حال مبارزه هستند و نیروهای آنها تسلیحات و جنگ افزارهای ساخت ترکیه از قبیل پهباد و موشکهای نظامی را به کار می‌برند. بر اساس اطلاعات منابع موثق، ترکیه همزمان مشغول جمع‌آوری تروریست‌های مسلح بیگانه و اعزام آنها به آذربایجان است و به صورت کلی در طی تمامی عملیات نظامی اخیر، ترکیه در حال ارائه حمایت و همکاری وسیع سیاسی و تبلیغاتی به آذربایجان است.
آیا احتمال دارد که پای کشورهای منطقه به این درگیری‌های نظامی کشیده شود؟ در این صورت آرایش قوا به چه نحو خواهد بود؟
تومانیان: عملیات تهاجمی رهبران نظامی- سیاسی آذربایجان در جهت به خطر انداختن ثبات و امنیت منطقه است و تمامی مسئولیتِ عواقب این امر را به عهده دارند. در حال حاضر تنها کشوری که به طور مستقیم در این عملیات نظامی ورود پیدا کرده، کشور ترکیه است. این کشور مطلقاً در صدد پنهان نمودن جانبداری یک طرفة افراطی و موضع تهاجمی خود در قبال جمهوری ارمنستان نیست.
آیا سازمان ملل متحد به منظور فائق آمدن بر این بحران می‌تواند مداخله کرده و کمکی در این زمینه باشد؟
تومانیان: دبیرکل سازمان ملل در این رابطه اظهاراتی داشته است و محور اصلی بیانات ایشان پیشنهاد همکاری و مساعدت برای حل مسالمت‌آمیز بحران بوده است.
آمادگی تهران برای از سرگیری مذاکرات قابل تقدیر است
ایران، ترکیه و روسیه چه نقشی می توانند در حل این مناقشه داشته باشند؟
تومانیان: فدراسیون روسیه، متحد استراتژیک ارمنستان است و در این رابطه نقش بی‌نهایت مهمی را ایفا می‌کند. مضاف بر اینکه روسیه، عضو روسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز هست.
در رابطه با ترکیه قبلاً اشاره کردم؛ این کشور نه می‌تواند و نه تلاشی برای ایفای نقش سازنده دارد. بعلاوه اینکه موضع آنها حمایت آشکار از منافع یکی از طرفین درگیری است و در عمل به این عملیات نظامی هم ورود پیدا کرده است.
اما در رابطه با ایران باید بگویم که این کشور همواره در جهت حل و فصل مسالمت‌آمیز مناقشه قره‌باغ اقدام کرده است. این مسئله را هم متذکر می‌شوم که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، جناب آقای محمد جواد ظریف، آمادگی تهران در زمینه همکاری برای از سرگیری مذاکرات را اعلام کردند و این امر از سوی ارمنستان قابل تقدیر است.
برگزاری رزمایش مشترک ترکیه و آذربایجان تا چه حد در شعله ور شدن این درگیری نقش داشته است؟
تومانیان: موضع تهاجمی و یک سویه ترکیه کاملاً مشهود است. موضعی که در طی درگیری‌های نظامی اخیر به طور کامل «عینیت» یافت. اما در مورد رزمایش مشترک آنکارا و باکو که در آذربایجان صورت گرفت و باقی ماندن نیروها، ادوات و تجهیزات نظامی این رزمایش در آذربایجان، می‌توان این امر را به عنوان اقدام تدارکاتی برای یک تهاجم نظامی به حساب آورد. در ضمن، حضور نظامی ترکیه در آذربایجان و مخصوصاً در نخجوان از نظر ما می‌تواند مسئله‌ای نگران کننده حتی برای ایران نیز باشد.
با مینسک در ارتباط هستیم
گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و سه کشوری که ریاست مشترک این گروه را به عهده دارند در حل این مناقشه چه نقشی می توانند داشته باشند؟
تومانیان: گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا تنها ساز و کار شناخته شده بین‌المللی برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ به حساب می‌آید.
سه کشور فدراسیون روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه به عنوان میانجی در این گروه عضویت دارند. در حال حاضر رهبران جمهوری ارمنستان به منظور مدیریت اوضاع مخاطره‌آمیز موجود و بازگشت به روند عادی مذاکرات در ارتباط دایمی با کشورهایی است که ریاست مشترک این گروه را به عهده دارند.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
