نگاهی به تحولات شمال آفریقا در سالی که گذشت؛
تحلیلگر اردنی: پرونده سیاست خارجی مصر بحران‌زده است/ لیبرال‌ها و سکولارها انقلاب سودان را مصادره کردند/ وضعیت لیبی فاقد اراده سیاسی است
نویسنده اردنی و تحلیلگر مسائل خاور میانه در تحلیلی اجمالی از وضعیت کشورهای شمال آفریقا پرونده سیاست خارجی مصر را بحران زده، انقلاب سودان را زخمی و وضعیت موجود لیبی را فاقد اراده سیاسی توصیف کرد.
«مروان شحاده» نویسنده اردنی و تحلیلگر مسائل خاورمیانه درباره تحولات شمال آفریقا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: در ارتباط با صحنه سیاسی مصر کمی به عقب برمی‌گردیم و به پرونده سیاسی از دریچه انقلاب بهار عربی ۲۰۱۱ می‌نگریم؛ جایی که مطالبات مردمی طی آن منتهی به برکناری «حسنی مبارک» رئیس‌جمهوری پیشین شد و پس از آن مؤسسه‌های نظامی و امنیتی وارد عمل شدند و زمام امور را در مرحله انتقالی به دست گرفتند.
شحاده در ادامه افزود: مرحله بعد شاهد تعیین رئیس‌جمهوری توسط شورای نظامی بر اساس قانون اساسی مصر بود. پس از آن هم در سال ۲۰۱۲ از طریق فرایند دموکراسی و برگزاری انتخابات «محمد مرسی»، به عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب شد اما او وابسته به گروه «اخوان المسلمین» بود و تجربه کافی برای اداره دولت را نداشت، چرا که اخوان المسلمین بر اساس دیدگاه مختص این گروه با دیگران تعامل داشت نه بر اساس رویکرد یک دولت واقعی مردم‌نهاد.
وی تاکید کرد: اشتباهی که گروه اخوان المسلیمین پس از سیطره بر بسیاری از نهادهای ریاستی در مصر مرتکب شد، این بود که تا حد بسیار زیادی برای به حاشیه راندن دیگران تلاش کرد و همین امر موجب شد تا نهادهای نظامی و امنیتی به مخالفت با دولتی به پا خیزند که منتسب به اخوان المسلمین بود. بر این اساس بود که در مسیر موفقیت مرسی مانع‌تراشی کردند.
این تحلیلگر اردنی در ادامه افزود: سرانجام نیز دستگاه نظامی در یک نمایش دراماتیک بر حکومت سیطره پیدا کرد و مرسی و رهبران اخوان المسلمین دستگیر شدند. انتخاباتی نیز برگزار شد و به اعتقاد من شفاف و سالم و بر مبنای دموکراسی نبود. نتیجه آن هم قدرت گرفتن «عبدالفتاح السیسسی» با توسل به زور بود.
وی تاکید کرد: در حال حاضر بیش از ۶۰ هزار نفر در زندان‌های مصر در حبس هستند که اکثریت آنها از اخوان‌المسلمین هستند. افراد بسیاری منتسب به این گروه یا دیگر گروه‌های اسلامی اعدام شدند.
شحاده گفت: صحنه سیاسی مصر در حال حاضر مخالفی ندارد زیرا بیشتر معارضان این دولت در کشورهایی چون قطر، ترکیه و کشورهای اروپایی پراکنده شده‌اند و مخالفت آنها فقط محدود به رسانه‌هاست.
وی افزود: نظام کنونی مصر به ریاست السیسی توانسته بر تمام امور سیطره پیدا کند، نهادهای نظامی و امنیتی نیز با او همراه هستند. این نظام همچنین روابط با کشورهای حوزه خلیج‌فارس را که به وی در انجام کودتای نظامی کمک کردند، آغاز کرده است.
این تحلیلگر در ادامه اردنی گفت: چنانکه به نظر می‌رسد، دولت السیسی در آغاز با برهه‌ای از رکود مواجه بود اما به تدریج توانست سرمایه‌گذاری‌هایی را از کشورهای حوزه خلیج‌فارس و دیگر کشورهای خارجی جذب و پروژه‌های اقتصادی را در کشور با هدف احیای اقتصاد مصر آغاز کند.
وی در ادامه گفت: اکتشاف گاز و فرایند فروش آن به کشورهای جهان، به تقویت مالی مصر کمک کرد.
شحاده همچنین گفت: به نظر من بحران کنونی مصر، وجود برخی گروهک‌های افراطی و مسلح است که در صحرای سینا و لیبی فعالیت می‌کنند. برخی از آنها گروه‌های تروریستی مانند داعش هستند و برخی نیز گروه‌هایی هستند که تمایلی به همکاری با نظام مصر ندارند.
وی تاکید کرد: همه این داده‌ها دال بر آن است که مصر در پرونده سیاست خارجی به ویژه در پرونده لیبی، سودان و سد النهضه با بحران‌هایی مواجه است که چالش‌های سیاسی و اقتصادی و امنیتی این کشور به شمار می‌روند.
شحاده ادامه داد: اما در صدر همه این تهدیدها پرونده صحرای سینا و در بُعد دیگر، تغییر موضع مصر در قبال مسئله فلسطین و تعامل با جنبش حماس است.
این تحلیلگر اردنی در ادامه افزود: در پرونده سودان همان طور که می‌دانید انقلاب مردمی و تظاهرات مسالمت‌آمیز شکل گرفت اما به نظر می‌رسد لیبرال‌ها و سکولارها با حمایت برخی کشورهای منطقه زمام امور را به دست گرفتند و در حال حاضر افرادی در راس قدرت هستند که دیگران به ویژه اسلام‌گراها را به حاشیه رانده‌اند.
وی تصریح کرد: اوضاع سیاسی سودان پیچیده است و من معتقد هستم تا زمانی که نظامیان در راس قدرت هستند، این کشور به ثبات نخواهد رسید هر چند آنها توانستند مردم سودان را با وارد کردن برخی افراد سکولار به شاکله حکومت گمراه کنند اما قطعا این روند پایدار نخواهد بود چرا که مردم از حکومت نظامی خسته شده‌اند به ویژه اینکه مردم این کشور فقیر هستند و از مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی رنج می‌برند.
شحاده در ادامه گفت: لیبی نیز از سال ۲۰۱۱ زمانی که حکومت «معمر قذافی» سرنگون شد، دوره‌های متعددی را پشت سر گذاشته است. در یک مرحله اسلام‌گراها به حکومت رسیدند اما خیلی زود قدرت را از دست دادند، چرا که مرتکب اشتباهات زیادی مرتکب شده و تلاش کردند دیگران را به حاشیه برانند و همین موضوع باعث تشکیل ائتلاف‌های داخلی و دخالت‌های خارجی شد.
وی تاکید کرد: اکنون شرایط لیبی مشابه شرایط سوریه است و بازیگران بسیاری در صحنه سیاسی لیبی دخالت دارند.
این تحلیلگر اردنی در پایان گفت: به اعتقاد من حمایت مطلق از «خلیفه حفتر»، فرمانده نیروهای موسوم به ارتش ملی لیبی ممکن است برای سال‌ها بر صحنه سیاسی این کشور تاثیر گذار باشد، زیرا چنانکه به نظر می‌رسد، اراده‌ای برای حل سیاسی بحران این کشور نه در سطح داخلی و نه در سطح خارجی وجود ندارد، چرا که راهکار سیاسی با منافع و اهداف کشورهای مداخله‌گر در امور لیبی در منطقه و جهان تعارض دارد.
