فرمانده پیشین طالبان در گفت‌وگو با ایلنا:
دستور آزادی زندانی‌ها را آمریکا می‌دهد، نه اشرف‌غنی/خروج نظامیان انجام می‌شود/ عدم حضور ایران در دوحه نتیجه فشار آمریکا بر طالبان بود/استفاده طالبان از زور در عقد توافق تاثیر داشت/ واشنگتن حق دخالت در بین‌الافغان را ندارد
مولوی سیداکبر آغا گفت: طالبان قبلاً گفته بود اگر از دولت به نام «حکومت افغانستان» یاد شود، مذاکره نخواهیم کرد و اگر به نام «اداره کابل» از آن نام برده شود، با آنها به عنوان یک اداره مذاکره خواهیم کرد.
با وجود امضاء توافق میان آمریکا و طالبان در دوحه، همچنان اوضاع افغانستان مبهم است. روز گذشته در ولایت خوست یک دستگاه موتورسیکلت بمب گذاری شده منفجر شد و سه تن کشته و ۱۱ مجروح به جا ماند ولی کسی آن را به عهده نگرفت. همین موضوع باعث شده تا همگان با تردید به توافق صلح نگاه کنند. در این راستا ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان روز گذشته اعلام کرد که اگر ۵هزار زندانی طالبان آزاد نشوند در مذاکرات بین‌الافغان شرکت نخواهد کرد.
این موضع طالبان در قبال سخنان روز یکشنبه اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان است که گفته بود دولت وحدت ملی هیچ تعهدی نسبت به آزادی زندانیان طالبان نداده است.
در این شرایط اما مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا هم اعلام کرده که انتظار نداریم به دنبال امضای توافق صلح میان آمریکا و طالبان حملات در افغانستان به طور کامل متوقف شوند؛ موضعی که بسیار مهم و البته عجیب به نظر می‌رسد و نگاه‌ها به خروج نظامیان آمریکا از افغانستان را با شک و تردید همراه می‌کند.
برای بررسی و تحلیل این ابهام‌ها و پاسخ به بسیاری از سوالات، به گفت‌وگوی اختصاصی با «مولوی سیداکبرآغا»، فرمانده پیشین طالبان و رهبر شورای راه نجات افغانستان پرداختیم. او در زمان ورود نظامی آمریکا به افغانستان فرماندهی جیش‌المسلمینِ طالبان را به عهده داشت و در ولایات شرقی و جنوب‌شرقی افغانستان به عنوان فرمانده نظامی طالبان ایفاء نقش کرده است.
سید اکبرآغا در سال ۲۰۰۴ به جرم ربودن سه کارمند سازمان ملل متحد به شانزده سال زندان محکوم و پس از پنج سال و نیم آزاد شد.
مشروح گفت‌وگو به این شرح است:
برخی‌ها شما را فرمانده نظامی پیشین طالبان معرفی می‌کنند و دسته‌ای دیگر، شما را عضو موثر سیاسی عنوان کرده‌اند. اساساً در زمان حکومت طالبان شما چه جایگاه و سمتی داشتید؟
مولوی سیداکبر آغا: واقعیت این است که در زمان طالبان، در محور میدان شهر که تقریباً چهار ولسوالی(شهرستان) را در برداشت، حدود یک سال به عنوان فرمانده نظامی فعالیت می‌کردم. در آن زمان دیگر وظیفه‌ای نداشتم بلکه در شهرستان جغتو (از توابع ولایت غزنی)، شهرستان جلگه (از توابع ولایت بَغلان)، شهرستان جلریز (از توابع ولایت میدان وردک) فقط فرمانده نظامی بودم؛ البته بعداً در مکان‌های دیگری مانند ولایت کاپیسا نیز حضور داشتم.
در برخی از اخبار گفته شده که شما فرمانده جیش‌المسلمین طالبان بودید. این شاخه دقیقاً در کدام قسمتِ ساختار طالبان قرار گرفته بود و چه وظیفه‌ای به عهده داشت؟ آیا جیش‌المسلمین یک تشکیلات جدای از طالبان بود؟
مولوی سیداکبر آغا: در زمانی که طالبان کارشان را شروع نکرده بود، ما سازمانی به نام جیش‌المسلمین داشتیم و من در آن فعالیت می‌کردم. البته فرقی با طالبان نداشت؛ چون در آن زمان، هنوز طالبان شروع به فعالیت نکرده بود ما در حال فعالیت بودیم.
دلیل جدا شدن شما از طالبان چه بود؟
مولوی سیداکبر آغا: ما جدا نبودیم، بلکه در یک ساختار کار می‌کردیم.
شورای راه نجات به دنبال صلح است
بر اساس اعلامیه‌ها، شما به جرم ربودن سه کارمند سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۴، به شانزده سال زندان محکوم شدید و پس از آن مشمول عفو شدید. آیا پس از آن دوران به رهبری شورای راه نجات افغانستان منصوب شدید یا با وقفه به این سمت منصوب شدید؟
مولوی سیداکبر آغا: من پنج و نیم سال زندانی بودم و اعتقاد داشتم که باید صلح در افغانستان برقرار شود. به همین دلیل شورای راه نجات افغانستان (د خلاصون لارې شورا) را ایجاد کردیم. این شورا، حرکتی است که در تمام ولایات نمایندگانی دارد و باید بگویم که در افغانستان، تشکیلاتی قدرتمندتر از این شورا پیدا نمی‌شود. باور داشتیم که افغانستان به صلح نیاز دارد و عاقبت جنگ‌ها، باید صلح باشد و همین موضوع دلیل احداث شورا بود. در حال حاضر هر هفته یک مجلس توسط این شورا برگزار می‌شود و ما حالا در هر منطقه کشور یک دفتر داریم که هدف آن برقراری صلح در افغانستان است.
آمریکا یک جریان را تروریست خطاب می‌کند و یک روز با همان جریان توافق می‌کند
به عنوان عضو پیشین طالبان، امضاء توافق با آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مولوی سیداکبر آغا: هیچ شک و شبه‌ای در این زمینه وجود ندارد که آمریکا برای اولین بار چنین اقدامی را انجام می‌دهد. ایالات متحده یک روز یک گروه را با یک نام تروریست خطاب می‌کند و روز دیگر به نامی دیگر با آنان توافقنامه امضا می‌کند؛ البته این عادت آمریکایی‌ها است. به هر حال این اقدام یک کار و گام مثبت برای ملت مظلوم افغانستان است و امید داریم ملت ما از این وضع خلاص شوند و آمریکا از افغانستان خارج شود.
دفتر سیاسی دوحه به جنگ خاتمه داد
شما همواره با ایجاد دفتر سیاسی طالبان در قطر مخالف بودید و آن را صرفاً یک نمایش سیاسی دانسته‌اید. دلیل این مساله چیست؟
مولوی سیداکبر آغا: نه من مخالف نیستم. من هیچ وقت مخالف این موضوع نبودم و برعکس موافق آن هستم. تقاضای ما از ابتدا همین بود و بعضی از دوستان گفتند که طالبان جا و مکان مشخص ندارد و باید این موضوع مشخص شود. خواسته‌های بعضی از دوستان همین بود که برای طالبان در قطر یک دفتر ایجاد شود و ایجاد این دفتر یک اقدام خوب بود؛ چراکه همین دفتر باعث شد تا به موضوع افغانستان و جنگ خاتمه داده شود.
استفاده طالبان از زور بر عقد توافق تاثیر داشت
بسیاری معتقدند که شما همواره به رویکردهای رادیکال برای تحقق اهداف سیاسی قائل بوده‌اید. دلیل این مساله چیست؟ چرا مذاکره را راهکار مناسبی نمی‌دانید؟
مولوی سیداکبر آغا: خیر، من هیچ‌گاه به این موضوع معتقد نبودم. من به راهکارهای سیاسی مانند ایجاد شورای راه نجات افغانستان اعتقاد داشتم، که از راه مذاکره و سیاست به خشونت‌ها خاتمه داده شود. من همیشه گفته‌ام که آمریکا اشغالگر است و افغانستان را اشغال کرده است. معتقدم که حضور آمریکا در افغانستان اشغال محسوب می‌شود که در این اشغالگری، هیچ همکاری از سوی دولت واشنگتن صورت نگرفته، بلکه خونریزی و جنگ نتیجه حضور این کشور در افغانستان بوده است. لیکن ما می‌گوییم که آمریکا با مذاکره از افغانستان خارج خواهد شد، البته در کنار مذاکره، زورِ طالبان هم تاثیر داشته است!
اهداف و دستاوردهای «شورای راه نجات افعانستان» چیست؟ درباره فراز و فرودهای این جریان طی سال‌های گذشته بیشتر توضیح دهید.
مولوی سیداکبر آغا: بزرگترین اهداف ما این بوده که معضل و مشکل افغانستان مطرح و بررسی شود تا این مشکل توسط ملت افغانستان حل شود. چون این ملت است که دچار ضرر جانی و مالی می‌شود و ما یک ملت مسلمان هستیم و حق داریم که صلح داشته باشیم. البته چالش‌هایی نیز وجود داشته که حکومت چندین بار به این دفتر حمله کرده و من معتقدم که آنها (دولت) هم نمی‌خواهند مشکل توسط ملت حل شود یا اینکه حکومت نمی‌خواسته یک نظام اسلامی در اینجا شکل بگیرد.
برخی از اخبار و مستندات نشان می‌دهد که شما همواره مخالف هرگونه مماشات با کابل بوده‌اید، در صورتی که از طرف همین حکومت، مشمول عفو شده و از زندان آزاد شدید. این تناقض چگونه قابل توجیه است؟
مولوی سیداکبر آغا: مایل به پاسخ در اینباره نیستم!
باید یک مکانیزم اسلامی ایجاد شود
راه‌حل و نوع نگاه طیف شما و کسانی که از طالبان خارج شدند برای صلح یکپارچه در افغانستان چیست؟
مولوی سیداکبر آغا: راه حل این است که چون ما یک ملت مسلمان هستیم باید یک مکانیزم اسلامی ایجاد شود و هر دو جناح به همین مکانیزم اسلامی عمل کنند. معتقدم اینگونه است که صلح در افغانستان پدید می‌آید.
نظامیان آمریکا از افغانستان خارج می‌شوند
اخبار در مورد خروج آمریکایی‌ها از افغانستان ضد و نقیض است. دلیل این موضوع چیست و آیا به نظرتان آنها برای همیشه از افغانستان خارج می‌شوند؟
مولوی سیداکبر آغا: تا جایی که من خبر دارم، طالبان قبلاً گفته بود تا زمانی که یک نظامی آمریکایی در افغانستان حاضر باشد، ما توافق را امضا نخواهیم کرد. حالا نیز این گروه معتقد است نظامیان آمریکایی باید از افغانستان خارج شوند. فکر نمی‌کنم این اظهارات واقعیت داشته باشد. ما دیدیم که در توافقنامه آمده است که نباید یک نظامی (آمریکایی) در افغانستان حضور داشته باشد. این موضوع را هم طالبان و هم آمریکایی‌ها امضا کرده‌اند و به احتمال زیاد خارج خواهند شد.
آیا طالبان حضور آمریکا در افغانستان را در پشت پرده پذیرفته است؟
مولوی سیداکبر آغا: خیر!
امکان ندارد زندانی‌های طالبان آزاد نشوند!
دو روز پیش اشرف غنی اعلام کرده که تبادل ۵ هزار زندانی طالبان را قبول ندارد، در حالی که این مساله یکی از شروط توافق بوده است. آیا احتمال دارد ارگ ریاست جمهوری زندانی‌های طالبان را آزاد نکند؟
مولوی سیداکبر آغا: فکر نکنم؛ چون ارگ از خود اختیاری ندارد و همه زندانی‌هایی که در بند حکومت هستند، توسط نیروهای آمریکایی دستگیر شده‌اند. به وضوح می‌بینیم هر جایی که بمباران و حمله است، آمریکایی‌ها در آنجا حضور دارند و آنان (آمریکایی‌ها) حق دارند افرادی که دستگیر کرده‌اند را آزاد کنند. همچنین مشاهده کردیم که هر وقت اشرف غنی خط قرمزی را وضع کرد، آن خط قرمز تبدیل به خط زرد شده است. او گفته بود که آتش‌بس خط قرمز ما است، اما دیدیم که این خط، زرد شد. غنی گفته بود که آزادی «انس حقانی» خط قرمز ما است، اما این موضوع هم نادیده گرفته شد. من صد در صد معتقدم که این خط قرمز هم تعدیل خواهد شد که این یک بی‌حیثیتی برای اشرف‌غنی است. او امروز یک اظهار نظر می‌کند و فردا علیه خودش استفاده می‌شود.
در صورت آزاد نشدن زندانی‌ها طالبان مجدداً دست به اقدامات نظامی می‌زنند؟
مولوی سیداکبر آغا: امکان ندارد آنها آزاد نشوند!
امریکا حق دخالت در بین‌الافغان را ندارد
مذاکرات بین‌الافغانی را چگونه می‌بینید؟ اختلاف‌ها تا چه حد جدی است و چه موانعی در آن موجود دارد؟
مولوی سیداکبر آغا: یک طرف ماجرا آمریکایی‌ها هستند و طرف دیگر حکومت افغانستان است که در رأس این حکومت از روز اول تاکنون آمریکایی‌ها قرار داشته‌اند. معتقدم که آمریکایی‌ها حق ندارد در مذاکرات بین‌الافغانی دخالت کنند، آنان در حال حاضر مجبور هستند که از افغانستان خارج شوند و در صورت خروج آنان، مطمئنا مخالفتی از سوی حکومت در مذاکره دیده نخواهد شد.
عدم حضور نماینده ایران در دوحه به دلیل ضدیت با آمریکا بود
به نظرتان دلیل عدم حضور ایران در امضاء توافق دوحه چه بود؟ تا چه حد این موضوع می‌تواند بر روابط دوجانبه افغانستان و ایران تاثیرگذار باشد؟
مولوی سیداکبر آغا: افراد و سازمان‌هایی که در این نشست حضور داشتند به خواست آمریکا و طالبان در دوحه حاضر شدند و من معتقدم که دلیل عدم حضور نماینده ایران در این مجلس، این بوده که آمریکایی‌ها رابطه خوبی با ایران ندارند. حتی امکان دارد آمریکایی‌ها گفته باشند که ایران در این نشست نباشد و به همین دلیل طالبان برای اینکه این توافقنامه و موضوع افغانستان با مشکل مواجه نشود، با این موضوع موافقت کرده است. به هر ترتیب فکر نمی‌کنم عدم حضور ایران در روابط دو کشور تاثیری بگذارد، چون ایران می‌داند که طالبان با آنها دشمنی ندارد.
به کمک همه کشورهای اسلامی نیاز داریم
داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد پس از توافق میان طالبان و آمریکا، بستر حضور عربستان و امارات در افغانستان در پشت پرده فراهم شده است. تا چه حد این موضوع را قبول دارید؟
مولوی سیداکبر آغا: هر کشور اسلامی برای کمک به افغانستان می‌تواند به ما کمک کند. عربستان و امارات همیشه به افغانستان کمک کرده‌اند؛ چون افغان‌ها در حال حاضر مجبورند که از این کشورها کمک بخواهند و به نظرم مشکلی در این رابطه وجود ندارد.
به نظرتان ریاض و ابوظبی در کدام بخش‌ها (اعم از اقتصادی، فرهنگی، سیاسی یا امنیتی) در افغانستان حضور پیدا می‌کنند؟
مولوی سیداکبر آغا: در حال حاضر همه زیربناهای افغانستان خراب است و در همه بخش‌ها به کمک نیاز است.
اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد پاکستان در ازای ترور چهره‌های شاخص طالبان پاکستان در خاک افغانستان، پذیرفته بود که مذاکرات آمریکا و طالبان افغانستان را تسهیل کند؟ این موضوع چقدر صحت دارد؟
مولوی سیداکبر آغا: واقعیت ندارد.
آیا نفوذ پاکستان پس از توافق طالبان با آمریکا کم می‌شود یا خیر؟ دلیل آن چیست؟
مولوی سیداکبر آغا: فکر می‌کنم ما با پاکستان، ایران و دیگر همسایه‌ها باید رابطه داشته باشیم و مجبوریم این رابطه را برقرار کنیم. چراکه کشورهایی مانند پاکستان، ایران و روسیه با افغانستان، اشتراک‌های زیادی دارد. اگر این همکاری‌های مثبت وجود داشته باشد، همکاری‌ها دوطرفه خواهد بود؛ چون هم آنها به ما نیاز دارد و هم ما به آنها نیاز داریم.
توافق طالبان با آمریکا تا چه میزان ارتباط طالبان با ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
مولوی سیداکبر آغا: تحت تاثیر قرار نخواهد داد.
فکر نمی‌کنم آسیبی به همسایگان برسد
به نظر شما طالبان همچنان به عدم رسیدن ضرر از خاک افغانستان به همسایگان پایبند خواهد ماند؟
مولوی سیداکبر آغا: افغانستان در وضعیت بدی قرار دارد. لذا فرصتی برای افغان‌ها وجود ندارد که هم افغانستان را محفوظ نگه دارند و هم به کشورهای همسایه آسیب برساند. فکر نمی‌کنم این اتفاق بیافتد.
به عنوان فرمانده پیشین طالبان، چند درصد از خاک افغانستان در دست طالب‌ها قرار دارد؟
مولوی سیداکبر آغا: در حال حاضر شهرها و روستاها در کنترل طالبان قرار دارد و اگر محاسبه کنیم، حدود ۷۵ الی ۸۰ درصد در اختیار طالبان باشد.
طالبان با اداره کابل مذاکره می‌کند، نه حکومت افغانستان!
به نظر شما طالبان با حکومت کابل وارد مذاکره خواهد شد؟
مولوی سیداکبر آغا: طالبان قبلاً گفته بود اگر از دولت به نام «حکومت افغانستان» یاد شود، ما مذاکره نخواهیم کرد و اگر به نام «اداره کابل» از آن نام برده شود، با آنها به عنوان یک اداره مذاکره خواهیم کرد. در حال حاضر هم فکر نکنم که طالبان این سیاست خود را تغییر داده باشد و نهایتاً با آنها به عنوان یک اداره نشست خواهند داشت و گفت‌وگو می‌کنند.
القاعده دارای نوعی تفکر اسلامی است
ارتباط طالبان با آنها قطع شده است
به عنوان آگاه به مسائل سیاسی و نظامی، آیا همچنان آمریکا نگرانِ ارتباط طالبان با القاعده است؟
مولوی سیداکبر آغا: القاعده قبل از طالبان (در زمان برهان‌الدین ربانی) در افغانستان حضور داشته است اما طالبان نخواست که القاعده از افغانستان خارج شود. البته به آنان گفته بودند که حق ندارند از افغانستان به دیگر کشورها تعرض کنند. در حال حاضر هم فکر نکنم که ارتباطی بین طالبان و القاعده وجود داشته باشد؛ چراکه افراد این گروه در کشورهای دیگری مانند کشورهای عربیِ نزدیک عربستان سعودی حضور دارند و هیچ رابطه‌ای بین آنان وجود ندارد. در توافقنامه هم طالبان تعهد کرده که با القاعده رابطه‌ای نخواهد داشت. طالبان دارای تفکری مستقلانه است و افغانستان نیز مستقل است و روز به روز مستقل‌تر خواهد شد. البته من معتقدم که القاعده دارای نوعی تفکر اسلامی است و ما با تمام مسلمانان ارتباط داریم، ولی فکر نکنم طالبان با آنان ارتباط داشته باشد و به دیگر کشورها، تعرضی صورت بگیرد.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
