تحلیلگر افغان در گفت‌وگو با ایلنا:
نتایج انتخابات افغانستان، مذاکره با طالبان را به نفع آمریکا رقم زد/ تشکیل دولت موقت اجتناب‌ناپذیرتر شده است/ طالبان بیشترین بهره را از وضعیت فعلی کسب می‌کند
تحلیلگر افغان گفت: نماینده آمریکا در امور افغانستان در حال مهندسی فضای بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری افغانستان است اما بطن سناریوی آمریکا، تشکیل دولت موقت است تا بتوانند مذاکره با طالبان را به نفع خود تمام کنند.
«سید عباس حسینی» تحلیلگر مسائل افغانستان در تشریح پیامدهای داخلی اعلام پیروزی نهایی اشرف غنی به عنوان رئیس جمهوری افغانستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: با وجود اینکه نهاد برگزارکننده انتخابات در افغانستان، بر اساس قانون اساسی این کشور، یک نهاد مستقل است، اما به دلیل ضعف مدیریت در این نهاد، چهار دور از انتخابات ریاست جمهوری و سه دور انتخابات مجلس نمایندگان در این کشور همواره جنجال‌برانگیز بوده و نتایج آنها (به خصوص انتخابات ریاست جمهوری) مورد پذیرش عمومی قرار نگرفته است. خصوصاً اینکه اعضای رهبری این کمیسیون توسط رییس جمهور انتخاب می‌شود و در شرایطی که رییس جمهور، خود نامزد انتخابات ریاست جمهوری است، قطعاً مداخلات در کار کمیسیون انتخابات نیز وجود خواهد داشت؛ کما اینکه شواهد حاکی از اعمال فشار و مداخله گسترده اشرف غنی و تیم او در کار این کمیسیون است.
وی ادامه داد: نتیجه انتخابات ششم مهرماه ریاست جمهوری افغانستان بی‌سابقه‌ترین نتیجه غیرقابل پذیرش در طول ۱۸ سال گذشته است. با وجود ثبت بیش از ۲۰ هزار شکایت در کمیسیون بررسی شکایات انتخاباتی، که عمده آن مربوط به بیش از ۳۰۰ هزار رأی جنجال‌برانگیز است، حداقل انتظار می‌رفت با باطل شدن بخشی از این آرا، انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم برود، اما کمیسیون بررسی شکایات انتخاباتی نتوانست به وظیفه خود برای رسیدگی به این شکایات عمل کند و بار دیگر، توپ را به میدان کمیسیون انتخابات انداخت و تصمیم‌گیری در مورد این آرای جنجالی را از شانه خود سبک کرد. افغانستان برای اینکه این دور از انتخابات بتواند با شفافیت بیشتری همراه باشد، با صرف هزینه گزاف، اقدام به استفاده از سیستم رأی‌دهی الکترونیک با ثبت مشخصات بیومتریک رأی دهندگان کرد؛ اما در نهایت، نتیجه‌ای بدتر از انتخابات‌های آنالوگ (دستی) گذشته به دست آمد و دلیل عمده آن هم، اعمال فشار و مداخله ریاست جمهوری در کار کمیسیون‌های انتخاباتی و اعتبار بخشیدن به بیش از ۳۰۰ هزار رأی جنجالی است. این آرا، آرایی است که فاقد ثبت الکترونیک بوده و یا قبل و بعد از پایان زمان رأی‌دهی به ثبت رسیده است. کمیسیون انتخابات در حالی که پیش از این اعلام کرده بود آرای غیرالکترونیک را نمی‌پذیرد، با اعتبار بخشیدن به این آرا، خلاف قانون انتخابات و دستورالعمل‌ها، محمد اشرف غنی را پیروز انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد.
این کارشناس افغان تصریح کرد: جدای از موضع‌گیری محمد اشرف غنی و کمیسیون‌های انتخاباتی افغانستان، آنها در این اعلام پیروزی، تک و تنها مانده و همه جریان‌های سیاسی، اعلام این نتیجه از سوی کمیسیون انتخابات را محکوم کرده و غیرقابل پذیرش خوانده‌اند. به این صورت، صف‌بندی مخالفان در برابر این نتیجه، بسیار واضح و آشکار و منسجم‌تر از گذشته است و این مسأله، قطعاً کار را برای اشرف غنی بسیار سخت خواهد کرد. در این میان عبدالله عبدالله و حامیان اصلی او صراحتاً با رد نتیجه اعلام شده توسط کمیسیون انتخابات، پیروزی خود را بر اساس آنچه آرای معتبر می‌خوانند، اعلام کردند. این در حالی است که چند روز پیش از اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، ژنرال عبدالرشید دوستم، رهبر ازبک‌تباران افغانستان و از متحدان اصلی عبدالله عبدالله، اعلام کرده بود که اگر کمیسیون انتخابات محمد اشرف غنی را پیروز اعلام کند، آنها دولت موازی تشکیل خواهند دارد. کریم خلیلی و محمد محقق، دو رهبر دیگر سیاسی و حامی عبدالله عبدالله نیز از این موضع عبدالرشید دوستم حمایت کردند.
حسینی افزود: برای این رهبران سیاسی که به نوعی از دولت کنونی و رویکردهای محمد اشرف غنی به شدت زخم خورده‌اند، بسیار سخت است که پیروزی مجدد او را بپذیرند. بر این اساس، این جریان‌ها بسیار سرسختانه و مصمم در کنار عبدالله خواهند ایستاد؛ و همان طور که اعلام پیروزی کردند، تلاش می‌کنند دولت را تشکیل دهند. در این بین، یک اختلاف بین هواداران عبدالله ایجاد شده که مراد او از تشکیل دولت، دولت موازی نیست، بلکه آنها تلاش می‌کنند به حق خود برای تشکیل دولت واحد در افغانستان دست یابند؛ اما ژنرال دوستم تاکید می‌کند که آماده است به خصوص در ۹ ولایت شمالی، دولت موازی تشکیل دهد. نکته نگران‌کننده این است که با این دوگانگی و تقسیم در سطح سیاسی، وضعیت در نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان و حکومت‌های محلی نیز به سمت انشقاق و چند دستگی پیش برود که می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد بحران‌های جدی امنیتی شود و به نفع طالبان و همچنین دیگر گروه‌های تروریستی چون داعش تمام شود؛ کما اینکه طالبان نیز به اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری واکنش نشان داده و آن را نپذیرفته است.
وی خاطرنشان کرد: هرچند ولایات شمالی افغانستان در حال حاضر، به خصوص به دستور ژنرال دوستم، مشغول جشن و پایکوبی به خاطر آنچه پیروزی عبدالله عبدالله اعلام کردند، هستند، اما تصمیم‌ها در کابل رقم خواهد خورد. در چنین شرایطی، برخی چهره‌های سیاسی که در طول ماه‌های گذشته و قبل از آن، طرفدار تشکیل حکومت موقت به خاطر روند صلح با طالبان بودند، بار دیگر سناریوی خود را برجسته ساخته و تشکیل حکومت موقت، ائتلافی، وحدت ملی و همچنین مصالحه ملی را پیشنهاد کرده‌اند. هرچند به دلیل تجربه تلخ و ناکام پنج سال گذشته، بعید به نظر می‌رسد بار دیگر اشرف غنی و عبدالله و به خصوص حامیان آنها، به ایجاد چنین حکومتی، همانند پنج سال گذشته، تن دهند. در این بین آمریکا از یک سال گذشته همواره بر تأخیر و عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان تأکید کرده است. از این رو، به دلیل مخالفت‌های این کشور، برگزاری این انتخابات سه بار به تأخیر افتاد. به باور آمریکا، تشکیل یک حکومت موقت که زمینه مذاکرات با طالبان، تغییر قانون اساسی و برگزاری یک انتخابات فراگیر را فراهم کند، در شرایط کنونی افغانستان مطلوب است. این در حالی است که در قانون اساسی افغانستان هیچ اشاره‌ای به تشکیل حکومت موقت نشده و این گزینه، خلاف قانون اساسی کشور است.
این پژوهشگر مسائل جنوب آسیا و آسیای مرکزی با اشاره به نقش آمریکا در این روند، گفت: به دلیل سماجت محمد اشرف غنی برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، برای پیروزی مجدد و قاطع، کنار زدن عبدالله عبدالله و تشکیل یک حکومت منسجم‌تر در آینده، این سناریوی آمریکا راه به جایی نبرد و اشرف غنی قاطعانه در برابر هرگونه تصمیم برای عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و تشکیل حکومت موقت ایستاد. از این رو، روند برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری به صورت کج دار و مریز و توأم با نوسان پیش رفت و در نهایت برگزار شد. بدون تردید هیچ جناحی از بن بست در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، بیشتر از آمریکا خوشحال نخواهد بود؛ چراکه برگزاری این انتخابات و حکومت برآمده از آن، یک اختلاف جدی طالبان و یک مانع در ادامه روند مذاکرات آمریکا و طالبان بود. از این‌رو، شواهد نشان می‌دهد آمریکا در پشت پرده بن‌بست نتیجه انتخابات ریاست جمهوری است، و اگر نقشی جدی تاکنون نداشته باشد، به دنبال شرایط تازه پس از اعلام نتیجه نهایی این انتخابات، قطعاً به دنبال بن‌بست و به نتیجه رسیدن انتخابات خواهد بود.
وی بیان کرد: در حالی که در طول برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، سفیر امریکا در کابل هماهنگی‌ها و رایزنی‌های نزدیکی با عبدالله عبدالله داشت، اما رابطه این کشور با محمد اشرف غنی، به دلیل نوع موضع‌گیری‌ها در روند صلح و همچنین مخالفت با تشکیل دولت موقت، چندان گرم نبود. این وضعیت تا سفر دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا به افغانستان و حضور جنجال‌برانگیز در پایگاه نظامی این کشور، به جای کابل، و فراخوان رییس‌جمهور افغانستان به این پایگاه ادامه یافت. پس از آن، در حالی که اشرف غنی همچنان بر برقراری آتش‌بس به عنوان پیش‌شرط گفت‌وگو با طالبان تأکید می‌کرد و مخالف طرح «کاهش خشونت» طالبان بود، تماس تلفنی سه‌شنبه شب (۲۲ بهمن) وزیر خارجه آمریکا با رهبران دولت افغانستان، بار دیگر ورق را برگرداند. به دنبال این تماس و محتوای پنهان آن، به یک‌باره موضع اشرف غنی در برابر گفت‌وگو با طالبان تغییر کرد و او، با یک عقب‌نشینی، طرح کاهش خشونت طالبان را پذیرفت. به این ترتیب، یک بن‌بست دیگر در روند صلح آمریکایی در افغانستان برچیده شد. با این عقب‌نشینی، آمریکا و طالبان در مورد آخرین اختلافات به نتیجه رسیدند و آماده امضای توافق صلح تا یک هفته دیگر شدند.
حسینی افزود: پس از این تغییر وضعیت، روند باقی مانده انتخابات ریاست‌جمهوری با چراغ سبز وزیر خارجه آمریکا به اشرف غنی، به سرعت پیگیری می‌شود و در نهایت یک نتیجه شتاب‌زده اعلام می‌گردد. ممکن است اشرف غنی این انتظار را داشت که اعلام پیروزی او با حمایت آمریکا نیز همراه شود، اما تاکنون آمریکا در برابر این عقب‌نشینی اشرف غنی، هیچ موضعی در حمایت از پیروزی او نشان نداده است. حالا با موضع‌گیری عبدالله عبدالله، و به بن‌بست رفتن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری، تشکیل دولت موقت بیش از هر زمانی اجتناب‌ناپذیرتر به نظر می‌رسد. امری که به نظر می‌رسد اکنون در دستور کار نماینده ویژه امریکا برای افغانستان قرار دارد. شاهد این مدعا، حضور زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا، هم‌زمان با اعلان نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در کابل است. خلیلزاد پس از حضور در کابل، یک نشست فوری و پشت درهای بسته با عبدالله عبدالله داشت و فوری دست به کار شده است.
وی در پایان تصریح کرد: خلیلزاد پس از عبدالله با کریم خلیلی، محمد محقق و ژنرال عبدالرشید دوستم و حامیان سرسخت او نیز دیدار و گفت‌وگو داشت و کوشش کرد از موضع تند آنها بکاهد. او پس از این دیدارها، با اشرف غنی ملاقات کرده است. در شرایطی که در بن بست انتخاباتی سال ۲۰۱۴، جان کری، وزیر خارجه وقت امریکا، معمار حکومت وحدت ملی و حل بن‌بست انتخاباتی افغانستان بود؛ اینبار زلمی خلیلزاد این مأموریت را به عهده دارد؛ اما به نظر نمی‌رسد تشکیل حکومت ائتلافی یا وحدت ملی بین عبدالله و اشرف غنی در اولویت باشد؛ بلکه او، همانطور که گفته شد، به دنبال تشکیل حکومت موقت، برای ادامه روند مذاکرات صلح آمریکایی با طالبان و تغییر قانون اساسی افغانستان است. در کنار آمریکا و خلیلزاد، طالبان نیز بیشترین و بهترین بهره را از وضعیت موجود خواهند برد.
