نگاهی به انقلاب مصر و یمن در آستانه نهمین سالگرد؛
قنادباشی: مشکل اصلی در قاهره عدم تصفیه قوه قضائیه است/ سعودی‌ها با راه‌اندازی جنگ، انقلاب یمن را بایکوت کردند
تحلیلگر مسائل آفریقا گفت: سعودی‌ها با حذف اخوان‌المسلمین در مصر و تحمیل جنگ بر یمن باعث شدند تا انقلاب در صنعاء و قاهره به بن‌بست کشیده شود.
«جعفر قنادباشی» تحلیلگر مسائل آفریقا با اشاره به سالگرد انقلاب‌های یمن و مصر در تشریح دلایل وقوع و موانع به ثمر رسیدن این انقلاب‌ها در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: مبنای انقلاب مصر را باید نارضایتی مردم به دلیل مشکلات اقتصادی دانست. در آن موقع مصر از لحاظ سیاسی مشکلاتی داشت و اوضاع به صورتی جلو می‌رفت که نشان می‌داد حسنی مبارک، رئیس‌جمهوری مادام العمر مصر شده است؛ چراکه انتخاب وی توسط پارلمان انجام می‌شد و همه چیز در قبضه او و تیمش قرار داشت و همین موضوع ایجاد نارضایتی کرده بود. به عنوان مثال در آخرین انتخاباتی که در قاهره برگزار شد، تنها حدود ۶ تا ۱۴ درصد از مردم مصر در این انتخابات شرکت کردند و نتایج آن نشان داد که قرار است اتفاقی در مصر رخ دهد. از سوی دیگر آنچه در مصر اتفاق افتاد، احساس نارضایتی مردم از سیاست خارجی مصر و کابینه حسنی مبارک بود.
وی ادامه داد: عمده انتقادی که به دولت مبارک شده بود بحث سازش با بسیاری از کشورهای عربی و غربی بود که در آن اواخر داده‌هایی مبنی بر ارتباط مصر با اسرائیل وجود داشت و در نهایت بحث انسداد گذرگاه رفح به نفع رژیم صهیونیستی کلید خورد. همین موضوع باعث افزایش میزان نارضایتی شد اما در نهایت همانگونه که در ابتدا گفتم، مشکلات اقتصادی ستون فقرات انقلاب مصر در سال ۲۰۱۱ بود. از سوی دیگر خودسوزی دست‌فروش تونسی هم یکی دیگر از دلایلی بود که موجب شد فضای افکار عمومی مصر به هم بریزد و همین مساله باعث شد تا شعله‌های انقلاب مصر بالا بگیرد، اما مشکل فقط این مسائل نبود. باید متوجه باشید که انچه مصر و انقلاب این کشور را با مشکل روبه‌رو کرد، فقط بحث اقتصاد نبود، بلکه پس از برکناری حسنی مبارک و انحلال پارلمان، ارتش و قوه قضائیه مصر منحل نشد، بلکه بیش از گذشته قدرت پیدا کرد و همین موضوع باعث شد تا مشکلات عدیده‌ای برای انقلاب مصر به وجود بیاید.
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به تبعات عدم تصفیه و پاکسازی در قوه قضائیه مصر، گفت: عدم پاکسازیِ قوه قضائیه مصر باعث شد تا دو قوه دیگر در این کشور منحل نشود. همین موضوع موجب شد تا انقلاب مصر در ساختار جدید روی کار آمد ولی قانون اساسی جدید مطابق میل مردم شکل نگرفت. از این جهت در فروپاشی مصر پایه‌های قدیم قدرت از بین نرفتند و همان فسادِ حکومت حسنی مبارک به کار خود در زمان مرسی و پس از آن هم ادامه داد و نهایتاً شاهد زندانی کردن مرسی و اعدام او بودیم. در مقابل این وضعیت، انقلاب یمن هم تا حدودی هم راستا با انقلاب مصر بود. در یمن «علی عبدالله صالح» به دنبال حکومت مادام‌العمر بود و تمام قوانین را به نفع خود کانالیزه کرده بود. در یمن، ابتدا مردم قیام کردند و پس از آن احزاب را از دایره قدرت خارج کردند؛ چراکه عبدالله صالح اگرچه به انصارالله نزدیک بود اما تماماً مطیع امر عربستان بود و احزاب هم با او مخالفت نمی‌کردند. نکته‌ای که در مورد انقلاب یمن باید مورد توجه قرار بگیرد این است که در یمن، عملاً فروپاشی کامل حاصل نشد و به همین دلیل انقلاب، در یک دست‌انداز افتاد.
قنادباشی افزود: در سال ۲۰۱۱ و قضیای پس از آن، یمن توانست به عنوان منسجم‌ترین گروه سیاسی، صنعاء را در دست بگیرد و هر آنچه که پس از انقلاب یمن مشاهده می‌کنیم، تماماً توسط یمن در این سال‌ها هدایت و مدیریت شده است. موضوع مهم این است که تمام جناح‌های مخالف با انصارالله می‌خواستند ترور علی عبدالله صالح را به گردن انصارالله بیاندازند اما این سناریو به جایی نرسید. به همین جهت معتقدم که از حرکتی که در یمن اتفاق افتاد نباید به عنوان انقلاب یاد کرد؛ بلکه این موضوع یک رخداد مهم سیاسی – اجتماعی با هدف سرنگونی نظام نبود، بلکه این روند یک حرکت اصلاحی بود تا اوضاع بدون مشکل، به سمت شکل‌گیری یک روند جدید پیش برود. در این میان مشکلی که یمن با آن روبه‌رو شد، تحمیل یک جنگ خونین بر مردم یمن از سوی عربستان سعودی بود. همین موضوع به نوعی آینده یمن را با مشکل مواجه کرده است و نیروهای مفید در میدان و ساختار سیاسی بدون تردید پس از آرام شدن این کشور وارد این فرآیند خواهند شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: آنچه باعث شد تا انقلاب مصر به بدترین وضع موجود در آن زمان با بن‌بست روبه‌رو شود، دخالت عربستان سعودی در اوضاع داخلی این کشور است. در آن زمان ریاض با صرف هزینه‌های بسیار زیاد باعث شد تا اخوان‌المسلمین در مصر با تکفیری‌ها در یک ترازو قرار بگیرند و حتی از آنها به عنوان تروریست یاد شد. سعودی‌های همانند یمن در مصر هم دست به اقدام‌های بسیار خرابکارانه زدند؛ با این تفاوت که آنها در مصر از ابزار سخت استفاده نکردند و هزینه‌های هنگفتی برای سرنگونی اخوان‌المسلمین در قاهره و به حاشیه راندن آنان صورت دادند. رهبران اخوان در آن زمان دستگیر شدند و در این میان سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده، اسرائیل و بریتانیا هم همراه با عربستان، اخوان المسلمین را آماج حمله‌های خود قرار دادند. به همین دلیل سعودی‌ها را باید عامل به بن‌بست رسیدن انقلاب مصر و حرکت مردمی یمن دانست که آینده آن همچنان مشخص نیست.
