رئیس مرکز مطالعات عربی ایران در گفت‌وگو با ایلنا:
آمریکا به دنبال واژگونی میز ایران در عراق است/ انباشتِ فساد، جرقه اعتراض‌ها بود/ عبدالمهدی از واشنگتن و مقتدی صدر اخطار دریافت کرده است
رئیس مرکز مطالعات عربی ایران گفت: ایالات متحده برای تامین منافع نظامی، سیاسی و اقتصادی خود و مسدود کردن منافذ ایران، عراق را به هم ریخت.
«محمدصالح صدقیان» رئیس مرکز مطالعات عربی ایران در تشریح ریشه‌های اعتراض‌های اخیر عراق در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: برای رمزگشایی از به هم‌ریختگی عراق باید دو عامل مهم (داخلی و خارجی) را در نظر گرفت. در مورد ریشه‌های داخلی این مساله، مولفه‌های بسیار زیادی دخیل است. از حدود ۱۶ سال پیش (سال۲۰۰۳) که صدام ساقط شد تا به امروز شاهد تشکیل دولت‌های مختلف در عراق بودیم که نخست‌وزیر این کشور از آن سال تاکنون براساس قانون اساسی این کشور شیعه هستند و متاسفانه در تمام این دولت‌ها مساله فساد اقتصادی به ستون فقرات انتقاد از آنها تبدیل شد. قرار بر این بود تا قانون مبارزه با فساد در عراق به تصویب برسد اما تاکنون اقدام عملی در این مورد انجام نشده است. جالب اینجاست که تمام احزاب عراق رسماً قبول دارند که فساد به عنوان یک پدیده شوم تمام عراق را احاطه کرده اما هیچ اقدام موثری از سوی آنها رخ نمی‌دهد.
عراق در یأس جوانانش می‌سوزد/فساد، امید مردم را کُشته است
وی ادامه داد: دولت فعلی عراق به دنبال مقابله با فساد است و کمیسیونی در این‌باره تشکیل دادند اما متاسفانه رئیس این کمیسیون هم با اتهام‌های مختلف اقتصادی مواجه است و همه آن را یک چهره فاسد می‌دانند که به نظرم این موضوع را باید یکی از عامل‌های اصلی در محور داخلی دانست. مساله دوم، یأس و ناامیدی مردم عراق در کوچه و خیابان‌هاست. چند هفته پیش برای شرکت در اجلاسی به بغداد سفر کردم و متاسفانه شاهد بودم که جوانان هیچ امیدی به فردای خود ندارند؛ چه برسد به پنج تا ۱۰ سال آینده. آنها مشکل اشتغال، مسکن و ازدواج دارند و همین موضوع باعث شده تا دست به اعتراض بزنند. جالب اینجاست که اگر تصاویر و ویدئوهای اعتراض در بغداد و شهرهای شیعه‌نشین را ببیند، به خوبی می‌توانید سن و سال آنها را تشخیص دهید؛ تا جایی که برخی از آنها متولد سال ۲۰۰۳ هستند و این یک پیام اجتماعی – اقتصادی مهم را در بطن خود دارد و دولت را مخاطب خود قرار میدهد. مساله سوم بحث سهمیه‌بندی سیاسی است. «عادل عبدالمهدی» زمانی که به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد، وزرای سه وزارتخانه از جمله وزارت نفت، برق و وزارت خارجه را شخصاً انتخاب کرد و مابقی را به عهده طیف‌ها و ائتلاف‌های حاضر در پارلمان گذاشت. این کار به شدت اشتباه بود و باعث شد قطب‌بندی سیاسی در عراق تشدید شود.
نباید سهمیه‌بندی سیاسی انجام می‌شد
صدقیان افزود: اقدام عبدالمهدی به این جهت اشتباه است که اکثریت مجلس در دست جناح سائرون به رهبری «مقتدی صدر» بود و دومین ائتلاف پرنفوذ و پر قدرت پارلمان عراق، ائتلاف الفتح هستند که منتسب به حشدالشعبی بودند. به عبارتی دیگر دو جریان سائرون و الفتح اکثریت پارلمان عراق را به دست آوردند و تمام این وقایع به صورت کامل توسط مردم در حال رصد شدن بود. پس از این اتفاق‌ها مردم عراق اعلام کردند که ما رای ندادیم تا قدرت از سیاسیون و برخی تکنوکرات‌ها به مسلحین واگذار شود و در آن زمان اعتراض‌های لکه‌ای در این مورد صورت گرفت و به نظرم همین موضوع باعث شد تا بحث مبارزه با فساد به مطالبه اصلی مردم تبدیل شود که البته خط‌دهی‌های خارجی هم در آن دخیل بود.
مطالبه مردم، توسعه و آبادانی است
این تحلیلگر مسائل عراق با بیان اینکه توزیع قدرت باید با درایت از سوی دولت انجام می‌شد، گفت: مساله اصلی این نیست که چرا جناح‌های نظامی وارد فاز سیاسی شدند بلکه مردم عراق به خوبی می‌دانند که همین جریان‌ها مقابل داعش ایستادند؛ آنچه که مردم را عصبانی کرد این است که چرا به عنوان مثال شهری مانند بصره که منابع نفتی زیادی دارد، از عدم توسعه رنج می‌برد؟ آنها می‌گویند حتی اگر نقاط کلیدی عراق به این طیف داده شده باید سازندگی و آبادانی در آنجا صورت بگیرد. همین دو هفته پیش بود که جمعی از فارغ‌التحصیلان مقطع فوق‌لیسانس و دکتری مقابل دفتر نخست‌وزیری تجمع کردند و خواهان اشتغال و مسائل مربوط به خود بودند که پلیس با خشونت آنها را راهی خانه‌هایشان کرد. این موضوع‌ها که متاسفانه از سوی رسانه به عنوان مولفة خُرد از آن یاد می‌شود، مسائلی است که انباشت آنها امروز خود را نشان میدهد و به عنوان یک اعتراض کلان رُخ عیان می‌کند.
مدلی از انقلاب رنگین را شاهد هستیم
وی تصریح کرد: سه روز پیش عادل عبدالمهدی به مردم اعلام کرد که به خانواده‌های کم‌درآمد حقوق خواهد داد اما درد مردم عراق این نیست؛ آنها خواهان مقابله با فساد، بیکاری و تزریق امید به جامعه و طیف جوانان هستند. مساله چهارم در مورد اعتراض‌های عراق که باید در بُعد داخلی مورد نظر قرار بگیرد این است که تظاهرات تنها در استان‌های شیعه‌نشین (پنج استان از ۹ استان شیعه‌نشین) اتفاق افتاده است. سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که اگر محور اصلی اعتراض‌ها، فساد بود، چرا در استان‌های سُنی‌نشین یا کُردنشین اتفاقی رخ نداده است؟ این موضوع به خوبی نشان میدهد که پشت صحنه این اعتراض‌ها یک جریانِ خاموش قرار دارد و عدم شناسایی آن باعث شده نمایی از «انقلاب‌های رنگین» را شاهد باشیم؛ چراکه هیچ جریانی در عراق این اعتراض‌ها را به عهده نگرفته است؛ در صورتی که سال‌های اخیر مقتدی صدر مردم را فراخوان می‌زد و مسئولیتش را هم به عهده می‌گرفت.
نزدیک شدن بغداد به پکن، ترامپ را عصبانی کرده است
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به عوامل خارجی اعتراض‌های عراق عنوان کرد: از سال ۲۰۰۳ تاکنون مسائل سیاست خارجی با محوریت عراق (هم در داخل و هم در خارج) از اهمیت ویژه‌ای برای ایالات متحده و برخی از شرکاء آن برخوردار است اما در ماه‌ها و هفته‌های اخیر اتفاق‌هایی رخ داد که نمی‌توان آنها را در اعتراض‌های عراق بی‌تاثیر دانست. نخستین بحث، اظهارات صریح نخست‌وزیر عراق در مورد حمله‌های اسرائیل به مواضع حشدالشعبی بود که برای تل‌آویو و واشنگتن گران تمام شد. مساله دوم، سفر اخیر عادل عبدالمهدی به چین بود که موجب عصبانیت آمریکا شد.
وی افزود: اگر به یاد داشته باشید، چندی پیش کویت «جزیره بوبیان» را طی قراردادی به چینی‌ها تحویل داده بود که آمریکا از این موضوع بسیار عصبانی شد و نهایتاً در سفری که امیر کویت به ایالات متحده داشت، ترامپ گفته بود که این جزیره باید از چینی‌ها پس گرفته شود و آنها هم همین کار را کردند. در مورد نزدیک شدن بغداد به پکن هم این مساله حاکم است؛ چراکه واشنگتن نمی‌خواهد منافع چین در عراق تامین شود. مساله چهارم، بازگشایی گذرگاه القائم – بوکمال است که این موضوع تا حدود زیادی به نفوذ ایران برمی‌گردد.
واشنگتن می‌خواهد عراق را به باتلاق ایران تبدیل کند
صدقیان ادامه داد: مساله پنجم، بحث حشدالشعبی و انحلال آن است. آمریکایی‌ها علناً به نخست‌وزیر عراق گفته‌اند که بسیج مردمی عراق باید منحل شود که البته عادل عبدالمهدی آن را قبول نکرده است. همین موضوع باعث شده تا ترامپ و کاخ‌سفید رسما اعلام کنند که اگر عبدالمهدی به آمریکا سفرکند، او را نخواهیم پذیرفت. البته بخشی از این موضوع به عدم استقبال از ترامپ در سال نوی میلادی مربوط است؛ چراکه در آن زمان دولت عراق سفر رئیس جمهوری آمریکا به الرمادی را نادیده گرفت و از او استقبال رسمی نشد. موضوع ششم، عدم حصول خروجی مثبت میان ایران و آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل بود. ایالات متحده به دنبال مذاکره بود و حالا که این اقدام صورت نگرفته، آنها به دنبال تحریم‌های بیشترِ ایران هستند. تنها گذرگاه تنفسی ایران در بحث اقتصاد، عراق است و حالا آمریکایی‌ها برای بستن منافذ بیشتر می‌خواهند دست ایران را از عراق قطع کنند تا تحریم‌ها اثرگذارتر شوند.
وی خاطرنشان کرد: موضع‌هایی مانند قدرت گرفتن انصارالله یمن یا حمله به آرامکو هم از مولفه‌های موثری است که می‌توان در این بین به آنها اشاره کرد اما باید متوجه بود که طراح و میدان‌دارِ اعتراض‌ها در عراق، آمریکایی‌ها هستند. آنها هر کاری برای اعمال فشار بر ایران در ممنطقه و عرصه بین‌المللی انجام داده‌اند اما نتیجه‌ای نگرفته‌اند. از روزی که پهپاد آنها در آسمان ایران مورد هدف قرار گرفت و کشتی جمهوری اسلامی ایران از جبل‌الطارق خارج شد انواع و اقسام سناریوهای مختلف از سوی واشنگتن علیه تهران به کار گرفته شده اما خروجی آن مثبت نبوده است. معتقدم که آمریکا می‌خواهد میز ایران در عراق را واژگون کند تا عراق به باتلاقی برای تهران تبدیل شود.
وی گفت: عده‌ای عربستان سعودی را صحنه‌گردان اعتراض‌های عراق می‌دانند اما من معتقدم که عربستان تنها حکم تامین مالی را برای آمریکا در این قضیه دارد. سعودی ها در لیبی، سودان، الجزایر، سوریه، یمن و غیره دخالت کردند و حتی داعش را تسلیح کرده بودند اما باید متوجه باشید که آنها فقط در فاز تامین مالیِ این پرونده‌ها فعال هستند.
وی اظهار داشت: اعتراض‌ها در عراق دو پیام برای عبدالمهدی دارد؛ پیام اول که از سوی آمریکا مخابره شده و می‌گوید اگر مسائلی که به آن اشاره کردم تامین نشود، اعتراض‌ها ادامه خواهد داشت. پیام دوم از سوی مقتدی صدر به عنوان رهبر اکثریت پارلمان به نخست‌وزیر صادر شده که می‌گوید اگر به خواسته غربی‌ها تن دهید، باید استعفاء کنید؛ چراکه دولت فعلی، به نوعی دولتِ مقتدی صدر به حساب می‌آید.
