سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در گفت‌وگو با ایلنا:
پس از خروج آمریکا، با افغانها مذاکره میکنیم/ تا خاتمه اشغال عملیات‌ها ادامه دارد/ اجازه نمی‌دهیم از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کنند
سهیل شاهین گفت: به هیچ طیف و گروهی اجازه نمی‌دهیم از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کنند.
با وجود اتمام ششمین دور از مذاکرات هیئت مذاکره‌کننده طالبان و آمریکا در دوحه، همچنان نمایی از بیم و امید بر جلد پرونده صلح افغانستان نقش بسته است. پرونده‌ای که اگرچه چند وقتی است در قالب فرآیند صلح و مذاکره دو طرف در رسانه‌ها برجسته شده اما واقعیت این است که از سال ۲۰۰۱ مفتوح شده و به نظر می‌آید تازه به میانه آن رسیده‌ایم. اینکه آیا پشت پرده‌هایی در این روند وجود دارد یا خیر، موضوعی نیست که بتوان آن را به کلی رد کرد اما اصل ماجرا این است که طالبان و آمریکا پس از ۱۸ سال درگیری، امروز یکدیگر را پای میز مذاکره ملاقات می‌کنند. این بدان معناست که احتمالاً طرفین دیر یا زود با یکدیگر به توافق می‌رسند اما مساله اصلی این است که افغانستان پس از خروج آمریکا چگونه اداره خواهد شد؟
این سوالی است که برای بسیاری از تحلیلگران، مقامات خارجی، ملت افغانستان و همسایه‌های این کشور نامعلوم به نظر می‌رسد. چراکه از یک سو با وجود جریان داشتن مذاکرات دوحه عملیات‌های بهاری طالبان تحت عنوان «سلسله عملیات‌های الفتح» علیه نیروهای آمریکا و ناتو و همچنین نیروهای دولتی افغانستان ادامه دارد و از سوی دیگر دولت وحدت ملی بعد از لغو شدن نشست بین‌الافغان در دوحه، اقدام به برگزاری نشست مشورتی لویه جرگه کرد که البته واکنش‌هایی در بر داشت. به معنای دیگر هر کدام از طرفین درگیر در پرونده صلح افغانستان توجیه مختص به خود برای رفتار سیاسی و میدانی‌شان در وضعیت کنونی دارند. بازیگران حلقه دوم و سوم این پرونده هم بر اساس منافع و توان خود در این پرونده اقدام به کنشگری می‌کنند و تمام مولفه‌ها نشان می‌دهد که صلح افغانستان تا چه حد برای جامعه ملل اهمیت دارد.
از ای نرو برای تحلیل آخرین وقایع سیاسی پرونده صلح افغانستان و همچنین واکاوی ابعاد پیدا و پنهان ششمین دور از مذاکرات طالبان و آمریکا در دوحه به گفت‌وگو با «سهیل شاهین» سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر پرداختیم که به شرح ذیل از نظر می‌گذرد.
در خلال دور ششم مذاکره طالبان و آمریکا خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از شما اعلام کرد اختلاف میان دو طرف بر سر خروج نظامیان آمریکا از افغانستان کاهش پیدا کرده است. چه اتفاق خاصی در دور ششم مذاکرات میان طالبان و ایالات متحده رخ داد؟
سهیل شاهین: همانطور که اطلاع دارید در دور پنجم مذاکرات با آمریکایی‌ها پیش‌نویس موافقتنامه تهیه شده بود اما موافقت نهائی حاصل نشد. از این منظر برگزاری ادوار مختلف مذاکره به مرکزیت دفتر سیاسی امارت اسلامی در دوحه ادامه یافت تا راهی باشد برای حل و فصل این اختلاف‌ها. در دور ششم مذاکره با طرف آمریکایی که اخیراً به اتمام رسید، برخی از مسائلی دور پنجم مجدداً مورد بحث و تبادل نظر قرار گفت و تا حدودی اختلاف‌ها کاهش پیدا کرد؛ اما تمام محورهای مورد بحث تمام نشده و قرار است در دور هفتم مورد بررسی قرار بگیرد.
دقیقاً چه موضوعاتی مد نظر است؟
سهیل شاهین: بحث اصلی همچنان خروج نظامیان ایالات متحده از افغانستان است اما به غیر از این موضوع برخی «اصطلاحات متنی» در اسناد وجود دارد که آنها هم مورد بررسی مجدد قرار گرفت.
«پس از خروج آمریکا، با افغانها مذاکره میکنیم»
در خلال دور ششم مذاکرات، ملا برادر در دیدار با زلمی خلیلزاد اعلام کرد تا خروج کامل از افغانستان انجام نشود بر سر هیچ مساله دیگری مذاکره نخواهد شد. از سوی دیگر مایک پمپئو (وزیر خارجه آمریکا) اعلام کرده که نیروهای خود را به صورت کامل از افغانستان خارج نمی‌کنند اما زلمی خلیلزاد در توئیتر اعلام کرد زمان آن رسیده که سلاح‌هایمان را زمین بگذاریم! دلیل این حجم از تناقض میان اظهارات طالبان و آمریکا چیست؟
سهیل شاهین: در حرکات ما تناقض نیست، بلکه به نظر ما مسئله افغانستان دارای دو بعد است؛ بُعد داخلی و بُعد خارجی. در بعد خارجی بحث اصلی از روز اول خروج اشغالگران از افغانستان بوده و ما همچنان اعلام میکنیم که آنها باید کشور ما را ترک کنند. در مقابل به صراحت اعلام کردیم که پس از خروج آمریکا، هیچ ضرری از جانب افغانستان به همسایگان وارد نخواهد شد.
اما در بُعد داخلی مسائل کاملاً متفاوتی وجود دارد که می‌توان به حکومت سازی و مشارکت همه افغانها در حکومت اشاره کرد. ما معتقدیم که برای حکومت سازی و اهم مسائل داخلی باید با تمام جریان‌های داخلی کشور وارد مذاکره شویم. اینکه مقامات آمریکا از یکطرف در قطر با طالبان مذاکره می‌کنند و از طرف دیگر مقامات امریکایی کمی بعد در جایی دیگر حرف دیگری را می‌زنند، نشانه از تضاد میان رفتار و اظهارات آنها دارد که چندین بار این موضوع اتفاق افتاده است.
باید به اشغال ۱۸ ساله افغانستان خاتمه دهند
یکی از موضوعاتی که امروزه در رسانه‌ها و حتی از سوی مقامات داخلی و خارجی افغانستان مطرح می‌شود این است که چرا طالبان مذاکره با بیگانه را به مذاکره با افغانها ترجیح داده است. این ابهام را چگونه پاسخ می‌دهید؟
سهیل شاهین: برای پاسخ به پرسش شما باید یک سوال بسیار کوتاه طرح کنم. سوال من این است که چه کسی به کشور ما یورش برده است؛ آمریکا یا افغانها؟ این ایالات متحده است که از سال ۲۰۰۱ خاک افغانستان را اشغال کرده نه مردم افغان! از این جهت پاسخ شما روشن است. امارت اسلامی باید با ایالات متحده مذاکره کند تا بتواند به اشغال ۱۸ ساله افغانستان خاتمه دهد. در سوال قبل تا حدودی پاسخ شما را دادم؛ مذاکره ما با افغانها پس از خروج آمریکا از افغانستان و یا زمانی که جدول زمانبندی خروج قوای خارجی از افغانستان آماده شود، طی فرآیند دولت‌سازی صورت خواهد گرفت که اتفاقاً این موضوع در برنامه آینده ما خواهد بود، اما اولویت اول ما خارج کردن اشغالگران است.
«بررسی زمانبندی خروج آمریکا، در دور هفتم مذاکرات»
دلیل اصرار طالبان بر عقب‌نشینی سریع و فوری آمریکا چیست؟
سهیل شاهین: همانگونه که اشاره کردم این موضوع یکی از محورهای ابعاد خارجی فرآیند صلح به حساب می‌آید. کشور ما فعلأ تحت اشغال است، در ابتدا باید مشکل اصلی حل شود و پس از آن به سایر موارد بپردازیم. در مورد خروج آمریکایی‌هااز افغانستان محورهای زیادی وجود دارد که مهمترین آن ارائه جدول زمانبندی خروج آنها از افغانستان است.
این جدول زمانبندی چگونه خواهد بود؟
سهیل شاهین: قرار بر آن است در دور بعدی مذاکرات (دور هفتم) بر سر این موضوع بحث و بررسی جدی صورت بگیرد.
تضمین‌های طالبان برای پذیرش شراکت در قدرت و تضمین سهم عادلانه همه ذینفع‌ها چیست؟
سهیل شاهین: فعلاً در این مورد نقشه راه مشخص وجود ندارد و لازم به گفت‌وگوهای بیشتر است.
تضمین‌ها و ساز و کارهای طالبان برای عدم بازگشت به گذشته (قبل از سال ۲۰۰۱) چه خواهد بود؟
سهیل شاهین: ما همانند گذشته بر این عقیده هستیم که مدل حکومت باید اسلامی باشد؛ در همین راستا بهترین کاری که می‌شود انجام داد این است که علماء افغانستان کنار یکدیگر بنشینند و بر سر اینکه چگونه می‌توان یک حکومت بدون نقص اسلامی را پدید آورد گفت‌وگو کنند. لذا این موضوع یک بحث داخلی است و باید از تمام ظرفیت‌ها برای پدید آوردن یک حکومت اسلامی منسجم استفاده شود.
«خواستار رابطه تنگاتنگ با همسایگان هستیم»
نحوه همکاری طالبان با کشورهای منطقه چگونه خواهد بود؟ آیا نقشه راه یا استراتژی خاصی مد نظر است؟
سهیل شاهین: امارت اسلامی خواهان همکاری با کشورهای منطقه است. ما می‌خواهیم با تمام دولت‌های منطقه روابط حسنه و خوبی برقرار کنیم؛ چراکه اشتراک‌های تاریخی و فرهنگی میان ملت افغانستان و کشورهای منطقه را نمی‌توان نادیده گرفت. ما بر این عقیده هستیم که پس از خروج آمریکا از افغانستان باید صلح و امنیت به منطقه بازگردد و برای تحقق این موضوع با تمامی کشورهای همسایه و دولت‌هایی که ثبات افغانستان را خواهان هستند، همکاری میکنیم. از سوی دیگر ما خواهان پیشرفت افغانستان در تمام موارد هستیم.
وظیفه دفتر سیاسی دوحه در این فرآیند چیست؟
سهیل شاهین: دفتر سیاسی امارت اسلامی در قطر وظیفه تأمین روابط سیاسی با کشورهای منطقه را به دوش دارد. بخش دیگری از وظایف ما در دفتر سیاسی، تشریح برنامه‌های آینده است. به عبارت دیگر هرگونه کنشگری سیاسی که قرار باشد در فرآیند صلح افغانستان صورت بگیرد، از طریق دفتر سیاسی طالبان در دوحه پیگیری خواهد شد.
«با تروریسم و تولید مواد مخدر مقابله میکنیم»
آیا طالبان استراتژی خاصی در مورد مبارزه با تروریسم (بویژه داعش) پس از خروج آمریکا از افغانستان دارد؟
سهیل شاهین: این سوال بارها در مدل‌های مختلف مطرح شده و باز هم تکرار می‌کنم که به هیچ طیف و گروهی اجازه نمی‌دهیم از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کنند.
حتی القاعده؟
سهیل شاهین: نام گروه خاصی را نمی‌برم؛ به طور کلی به هیچ جریانی اجازه استفاده از خاک افغانستان برای ناامن کردن منطقه را نمی‌دهیم.
سرنوشت تولید مواد مخدر در افغانستان چه خواهد شد؟
سهیل شاهین: سیاست ما در این مورد کاملاً آشکار است. به دنبال آن هستیم که تولید و تجارت مواد مخدر را به صفر برسانیم اما تلاش ما به تنهایی فایده‌ای نخواهد داشت؛ بلکه کشورهای منطقه هم باید در این مسیر بیشتر تلاش کنند. از این جهت خواهان فعال شدن سازمان ملل در این خصوص هستیم و معتقدیم که طرح‌های آنها برای مقابله با این معضل باید همانند گذشته ادامه داشته باشد.
بسیاری از منابع خبری و حتی نهادهای بین‌المللی اعلام کرده‌اند که طالبان از طریق تجارت موادمخدر، مورفین و مشتقات آن، حیات خود را ادامه می‌دهد. نظرتان در این‌باره چیست؟
سهیل شاهین: این تبلیغات محض است. من بر این باورم که در افغانستان و خصوصاً پس از ورود اشغالگران، تبلیغات به عنوان جنگ دوم حساب می‌شود. حدود ۷۰ درصد از خاک افغانستان در دست ما قرار دارد و از راه گمرک، زراعت، آب و غیره در همین ۷۰ درصد خاک کشور درآمدهای بالایی داریم. درآمد ما نه تنها از مواد مخدر نیست بلکه به دنبال ریشه‌کن کردن این تهدید جدی در کشور هستیم. زیرا فعلأ سه میلیون معتاد در کشور داریم و این یک معضل بزرگ به حساب می‌آید.
«ملت افغان از طالبان ترس ندارد»
نوع نگاه طالب‌ها به پاکستان و عربستان پس از سهیم شدن این گروه در قدرت چگونه است؟
سهیل شاهین: همانگونه که پیش‌تر گفتم نوع نگاه ما به تمامی کشورها یکسان است و البته خواهان روابط مثبت با آنها هستیم. ما خواهان ارتباط و تثبیت مناسبات با کشورهایی هستیم که رفاه، پیشرفت و ثبات افغانستان را خواستار هستند. حال چه پاکستان و عربستان باشد یا سایر کشورهای اسلامی و همسایه.
اخیراً عبدالله عبدالله طی سفر به ترکیه در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی اعلام کرده که افغانها از بازگشت طالبان هراس دارند اما امکان تقسیم قدرت با طالبان وجود دارد. این اظهارات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سهیل شاهین: اظهارات مقامات دولت افغانستان همانند گذشته یکجانبه و حتی کذب است. مردم افغانستان هیچ ترسی از طالبان ندارند. اینکه ما ۷۰ درصد خاک افغانستان را در دست داریم به خوبی نشان می‌دهد که در میان مردم جا داریم! در این میان طیف خاصی دارای تشویش‌های متعدد هستند و ما را هدف سخنان خود قرار می‌دهند اما امارت اسلامی برای تمامی اشخاص خواهان صلح و ثبات است و امیدواریم که این اشخاص فرآیند صلح افغانستان را با مشکل روبرو نکنند.
«خواهش می‌کنم مذاکرات صلح را قربانی رقابت‌های خود نکنید!»
تلاش‌های اخیر عربستان برای اعمال نفوذ بر مذاکرات از طریق امارات را باید چگونه تحلیل کرد؟
سهیل شاهین: ببینید، واقعیت این است که مذاکرات در دوحه و با محوریت دفتر سیاسی طالبان جریان دارد و هر کشوری که به بهبود این مذاکرات کمک کند از آن تشکر میکنیم؛ درخواست ما این است که تحت هیچ عنوانی به روند این گفت‌وگوها ضربه وارد نکنند.
بگذارید سوالم را واضح‌تر بپرسم. مکان برگزاری مذاکرات، قطر است و عربستان سعودی همچنان با دوحه مشکل‌های سیاسی جدی دارد. آیا دعوای دوحه و ریاض می‌تواند بر مذاکرات طالبان و آمریکا تاثیر بگذارد؟
سهیل شاهین: تا به امروز این اتفاق رخ نداده و امید است که رخ ندهد. از تمام کشورها درخواست می‌کنم مذاکرات صلح افغانستان را قربانی رقابت‌های خود نکنند! ما در این راه به کمک برادرهای خود (کشورهای اسلامی) نیازمندیم.
« نقش فعال مسکو در فرآیند صلح افغانستان بسیار مهم است»
ضمانت اجرای دو پیش‌نویس حاصل از نشست پنجم چگونه خواهد بود؟
سهیل شاهین: این روند بستگی به نهایی شدن موافقتنامه اصلی دارد. پس از آنکه همه موارد بررسی و قرار بر امضاء توافق نهایی شد، خواهان آن هستیم تا کشورهایی مانند چین، روسیه، سازمان ملل متحد، همسایه‌های افغانستان و سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان شهود و مطلع در مراسم نهایی حضور داشته باشند تا تضمین جدی برای طرفین باشد.
باتوجه به پیشینه مداخله نظامی روسیه در افغانستان و رقابت پیوسته نظامی – امنیتی واشنگتن و مسکو، نقش و جایگاه روس‌ها در چشم‌انداز صلح افغانستان چیست؟
سهیل شاهین: زمانی که شوروی به افغانستان تجاوز کرد ما ملت افغان با تمام وجود مقاومت کردیم و این مربوط به آن دوران است! اما در فرآیند صلح افغانستان، روسیه چندین اقدام مثبت در این مسیر انجام داد که می‌توان به برگزاری نشست بین‌الافغان در مسکو اشاره کرد. معتقدیم که باید روسیه را از اتحاد جماهیر شوروی تفکیک کرد. از این منظر حضور روسیه و نقش فعال آن در فرآیند صلح افغانستان بسیار مهم است.
ماهیت دامنه اظهارات زلمی خلیلزاد درباره «آتش‌بس همه جانبه» چیست؟
سهیل شاهین: هدف اصلی مذاکرات ما و آمریکا، این است که در نهایت به صلح همه‌جانبه در افغانستان منجر شود. فعلاً بحث اصلی، خروج نظامیان آمریکا از افغانستان و پس از آن برقراری صلح سراسری است.
«عملیات‌ها به قوت خود باقیست!»
انجام همزمان مذاکره و عملیات نظامی علیه نیروهای آمریکایی را چگونه توجیه می‌کنید؟
سهیل شاهین: تا به امروز در مورد آتش‌بس موافقت نکرده‌ایم و حملات شبانه‌روزی به طالبان از سوی نیروهای آمریکا ادامه دارد و بالطبع ما هم عملیات‌های خود را ادامه می‌دهیم. تا زمانی که اشغال افغانستان به پایان نرسد و یا توافق صورت نگیرد، حملات ادامه خواهد داشت.
پس چرا حملات شما علیه نیروهای دولتی ادامه دارد؟
سهیل شاهین: مجاهدین طالبان ضد قوای اشغالی (آمریکا) هستند اما زمانی که قوای داخلی افغانستان از اشغالگران حمایت می‌کنند طبیعی است که ما با آنها هم مقابله میکنیم.
«لویی جرگه کابل، شأن ملت افغانستان را پائین آورد»
به عنوان سوال آخر، ارزیابی طالبان از نتایج لویه جرگه با محوریت اشرف غنی چیست؟
سهیل شاهین: لویه جرگه اخیر نشان داد که بطن آن کاملاً دولتی بود و نمی‌توان آن را لویه جرگه ملی قلمداد کرد. به نظرم لویه جرگه‌ای که چند روز پیش برگزار شد نه تنها خروجی مناسب نداشت بلکه شأن ملت و کشور افغانستان را پائین آورد. رژیم کابل باید به این درک برسد که صلح در افغانستان راه حل سیاسی دارد و از طریق نظامی و تاکتیک‌های عوام فریبانه مانند لویه جرگه دولتی نمی‌توان آن را حل و فصل کرد. بر این باورم که باید اشغال خارجی خاتمه یابد و جنگ متوقف شود تا راهکارهای سیاسی بتواند بدون تخریب، کشور را به سمت آرامش سوق دهد.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
