شمارش معکوس برای برکناری «عمرالبشیر» از سوی مردم/ ارتش سودان بر سر دوراهی قرار دارد

«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل آفریقا در تشریح دلایل و ابعاد فاز جدید اعتراض‌های عمومی در سودان و محاصره مقر ارتش این کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: قبل از آنکه بخواهیم ناآرامی‌های سودان را مورد ارزیابی قرار دهیم، باید به این نکته مهم اشاره شود که طی چند ماه اخیر جغرافیای آفریقا دستخوش تغییراتی شده که مهمترین آنها را باید در الجزایر و کناره‌گیری عبدالعزیز بوتفلیقه دانست. به موازات این وضعیت شاهد تغییر قانون اساسی مصر توسط عبدالفتاح السیسی هستیم که دقیقاً نشان می‌دهد که به دنبال تثبیت قدرت و طولانی شدن مدت حضورش در قاهره است. این روند در لیبی به گونه‌ای دیگر در حال پیمودن مسیر خود است و از چند روز پیش شاهد درگیری میان نیروهای ژنرال خلیفه حفتر و دولت فائز السراج در طرابلس هستیم؛ اما آنچه در سودان در حال اتفاق افتادن است نشان دهنده آتش زیر خاکستر و فوران کردن خشم عمومی است که با سایر کشورهای آفریقایی تفاوت دارد.

وی ادامه داد: واقعیت این است که نظام سیاسی سودان به رهبری عمر البشیر در باتلاق ناکارآمدی گرفتار شده و پیامدهای آن به سطوح اقتصادی، سیاسی و عمومی سودان سرایت کرده است و همین مسائل باعث شده تا اوضاع این کشور نسبت به همسایگان خود تا حد زیادی متفاوت‌تر نمایان شود. مردم سودان در گذشته و زمانی که دیدند کشورهای غربی به عمرالبشیر فشار وارد کرده‌اند، به دلیل مشی سیاسی و ایدئولوژیک دولت وی از او حمایت کردند و حتی بسیاری از فشارهای سیاسی و معیشتی را تحمل کردند اما در وضعیت کنونی این حمایت تا حد زیادی کمرنگ شده است. طی چند سال اخیر شاهد آن هستیم که حمایت مردمی از عمرالبشیر در بسیاری از سطوح کاهش پیدا کرده و دلیل این امر را باید نزدیک شدن دولت وی به سوی عربستان و برخی از کشورهای غربی دانست. نمونه این وضعیت را می‌توان همکاری عمرالبشیر با عربستان برای اعزام نیرو به یمن دانست و اتفاقاً این موضوع مطلوب دولت‌های غربی مانند بریتانیا و آمریکا بود.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه اقدام‌های اخیر عمر البشیر در حوزه سیاسی و امنیتی باعث ریزش حمایت عمومی از وی در سودان شده است، گفت: رفتار و تصمیم‌هایی که از ناحیه عمرالبشیر در عرصه سیاسی و امنیتی اتخاذ شده باعث شد تا احساسات شهروندان سودان و حتی طرفداران وی جریحه‌دار شود؛ به عنوان مثال زمانی که تابوت سربازهای سودانی از یمن وارد این کشور شد، این سوال در ذهن مردم نقش بست که چرا برادران، فرزندان و حتی پدران آنها باید جان خود را فدای سیاست‌ها عربستان سعودی در یمن کنند و تا به امروز هیچ پاسخ قانع کننده‌ای دریافت نکرده‌اند. از سوی دیگر عمرالبشیر با هماهنگی عربستان و غرب اقدام به سرکوب جریان اخوان‌المسلمین در سودان کرد و همین موضوع باعث شد نه تنها هم قطاران وی بلکه افکار عمومی هم علیه او موضع بگیرند و همین موضوع باعث شد تا کاهش محبوبیت، مقبولیت و مشروعیت عمرالبشیر به شدت کاهش پیدا کند.

قنادباشی افزود: در وضعیت کنونی شرایط به صورتی پیش رفته که بسیاری از اخوانی‌های حاضر در ارتش و حتی آنهایی که در لایه‌های سیاسی، اجتماعی، امنیتی و فرهنگی با عمرالبشیر و سیاست‌های او مخالف هستند. همین موضوع بعلاوه مشکلاتی که برای معیشت مردم سودان اتفاق افتاده باعث شده تا طیف کارگر و کسانی که هیچ علقه سیاسی یا ایدئولوژیکی با وی ندارند هم علیه او موضع بگیرند. دلیل این وضعیت چرخش نگاه و عملکرد دولت عمرالبشیر و هم‌قطاران وی است؛ چراکه دولت سودان به سمت اشرافی‌گری و چپاول منابع ملی متمایل شد و در این میان عمرالبشیر به دنبال آن است تا ارتش را در این فرآیند با خود همراه کرده و در مقابل مردم قرار دهد. از این منظر اگر نگاهی به حرکت مردم سودان و محاصره مقر ارتش این کشور بیاندازیم به خوبی می‌بینیم که آنها تمام قوانین و دستورالعمل‌های امنیتی و محدودیت‌های تردد در سودان را نادیده گرفته و زیر پا گذاشته‌اند و به معنای این است که آنها تدابیر امنیتی را مردود می‌دانند و تا وصول مطالبه‌گری خود این روند را ادامه خواهند داد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: داده‌های میدانی و اخبار منتشر شده از سودان نشان می‌دهد که مردم این کشور به نقطه نهایی رسیده‌اند و به دنبال برکناری عمرالبشیر هستند. واقعیت دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که نفوذ عمرالبشیر در میان دانشگاهیان و مردم به شدت کاهش پیدا کرده و تنها جایی که تا حدودی با او هماهنگ هستند، ارتش سودان است. در شرایط فعلی هم ارتش سودان بر سر دوراهی مانده است؛ یعنی هنوز تصمیم نگرفته‌اند که آیا باید با عمرالبشیر همراه شوند یا با خیل عظیم مردم این کشور همسو باشند. در همین راستا مردم سودان نگران آن هستند که ارتش با موج مردم همراه شود و پس از به قدرت رسیدن همانند ارتش مصر ساختار قدرت را به نفع خود مصادره کند. در اینجاست که باید بگوییم احتمال خیانت ارتش وجود دارد و اگر این اتفاق رخ دهد بدون شک درگیری به وقوع خواهد پیوست؛ مگر آنکه انجمن مشاغل که طیف‌های مختلف از نخبگان در آن وجود دارد بتواند اوضاع را به نفع خود مدیریت کند. وگرنه هیچ چهره‌ سیاسی در سودان قابلیت جانشینی عمرالبشیر یا ایفاء نقش در چارچوب جریان اپوزیسیون را ندارد.