دلایل اختلاف میان ترکیه و آمریکا بر سر سامانه اس-۴۰۰/ سناریوهای آنکارا و واشنگتن برای مقابله با یکدیگر

«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل ترکیه در تشریح تنش ایجاد شده میان ترکیه و آمریکا بر سر خریداری سامانه اس-۴۰۰ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: اساس و پایه اختلاف میان ترکیه و آمریکا، عدم تحویل جنگنده‌های اف-۳۵ ایالات متحده به آنکارا بود. باید توجه داشت که جنگنده‌های اف-۳۵ توسط فرانسه، بریتانیا، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا و چند کشور دیگر به صورت مشترک تولید می‌شود و اتفاقاً بدنه این جنگنده‌ها توسط ترکیه تولید می‌شود. در این میان آنکارا ۱۲۰ فروند جنگنده اف-۳۵ را خریداری کرد اما تاکنون حتی یک فروند از آن تحویل آنکارا نشده است؛ تا جایی که چندی پیش لایحه ممنوعیت فروش این جنگنده‌ها توسط دونالد ترامپ امضاء و به قانون تبدیل شد. نکته بسیار مهم این است که مرکز فرماندهی اف-۳۵ (عقد قراردادها، فروش و ناوبری) تماماً در آمریکا مستقر است و همین موضوع باعث می‌شود تا فروش آن به ترکیه به راحتی لغو شود.

وی ادامه داد: نه تنها ترامپ بلکه پنتاگون و کنگره آمریکا هم فروش اف-۳۵ به ترکیه را ممنوع اعلام کرد و بخشی از این موضوع به خریداری سامانه اس-۴۰۰ روسیه توسط ترکیه مربوط است؛ زیرا قرار بود سامانه موشکی پاتریوت آمریکا به جای آن خریداری شود و همین موضوع را باید دلیل اصلی تنش میان آنکارا و واشنگتن دانست. آمریکایی‌ها به شدت بر مساله خریداری اس-۴۰۰ توسط ترکیه حساس هستند، چراکه این سامانه حدود ۴۰۰ کیلومتر شعاع پوشش راداری دارد و از سوی دیگر به راحتی می‌تواند کد و رمزهای به کار رفته در سامانه پاتریوت و جنگنده اف-۳۵ را کشف رمز کند. همین موضوع باعث شد تا پیشنهاد اردوغان مبنی بر خریداری پاتریوت و استفاده از آن در کنار سامانه اس-۴۰۰ از سوی پنتاگون و ترامپ رد شود. ترکیه بارها اعلام کرده که به کارگیری پاتریوت و اس-۴۰۰ هیچ منافاتی با یکدیگر ندارد اما ایالات متحده این موضوع را به کلی مردود می‌داند.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با اشاره به مشارکت ترکیه و روسیه در تولید سامانه دفاعی اس-۴۰۰، گفت: در فضای فعلی که تنش میان آنکارا و واشنگتن بالا گرفته است باید توجه داشت که اخیراً قرارداد فروش میان روسیه و ترکیه در مورد سامانه پدافندی اس-۴۰۰ منعقد شده و حتی قرار بر این است تا بحث انتقال تکنولوژی و تولید این سامانه به صورت مشترک میان دو کشور پیگیری و اجراء شود. در این راستا ترکیه سعی داشت بر اساس منافع مشترک با آمریکا، واشنگتن را راضی نگه دارد اما ایالات متحده به هیچ وجه با این موضوع کنار نمی‌آید. ترکیه برای برون‌رفت از این وضعیت سعی دارد با انعقاد قرارداد ۱۲ میلیارد دلاری اقدام به خریداری «موشک یوروسام» که محصول مشترک آلمان، ایتالیا، بریتانیا و اسپانیا است کرده و به نوعی بتواند ایالات متحده را از این طریق دور بزند. 

قائم‌مقامی افزود: وضعیت کنونی نشان می‌دهد که تنش میان آمریکا و ترکیه در ابعاد وسیع‌تر در حال پیمودن راه خود است. چندی قبل اردوغان و ترامپ به صورت تلفنی با یکدیگر گفت‌وگوی تلفنی برقرار کردند و نهایتاً اردوغان اعلام کرد که آمریکا مشتاق است ۷۵ میلیارد دلار با ترکیه مناسبات اقتصادی برقرار کند اما چندی بعد ترامپ دستور داد تا تعرفه‌های گمرکی هند و ترکیه افزایش پیدا کند و همین موضوع مانع تحقق تجارت و افزایش سطح آن میان ترکیه و آمریکا خواهد شد. مساله دیگری که در مورد روابط آمریکا و ترکیه باید مورد نظر قرار بگیرد و بدون تردید تنش میان دو طرف را افزایش خواهد داد، پرونده سوریه و به خصوص وضعیت شرق فرات است. هماهنگی میان دو کشور تا جایی افزایش پیدا کرد که کمیته هماهنگی میان دو طرف برای کنترل وضعیت شرق فرات تاسیس شد و تمام مسائل مربوط به منطقه امن در شرق فرات مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما ایالات متحده با ورود ارتش ترکیه به منطقه حائل مخالفت کرد و همین مساله تنش‌ها را افزایش داد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: آمریکا اعلام کرده است که فقط نیروهای کشورهای اروپایی ناتو و چند کشور حاشیه خلیج فارس مانند عربستان، مصر، امارات متحده عربی و غیره می‌توانند در شرق فرات مستقر شوند و با این کار در حال ایجاد هجمه بر ترکیه است. آنکارا برای مقابله با این سناریوی آمریکا به روسیه پیشنهاد داده تا هواپیماهای خود را پس از ورود آنها به شرق فرات برای نظارت بر این منطقه به کار بگیرند اما این پشنهاد هم با مخالفت مسکو روبه‌رو شد. بنابراین وضعیت کنونی و مولفه‌های موجود در تنش میان ترکیه و آمریکا به همین روال ادامه خواهد داشت مگر آنکه آمریکا از سوریه عقب‌نشینی نکند تا از این طریق آنکارا را با خود همراه کند.