قائم مقامی: حضور در جنگ کره باعث ورود آنکارا به ناتو شد/خروج از پیمان آتلانتیک شمالی، ترکیه را از غرب دور می‌کند

«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل اروپا در تشریح فراز و فرود روابط ترکیه با ناتو در شصت و هفتمین سالگرد عضویت این کشور در پیمان سازمان آتلانتیک شمالی در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: قبل از تحلیل رابطه ناتو و ترکیه باید به اهداف تشکیل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی اشاره شود که بر دو محور استوار است؛ نخست، اهداف نظامی و امنیتی که به عنوان ستون فقرات ماهیت ناتو مورد نظر قرار می‌گیرد و دوم، اهداف سیاسی که به نوعی حمایت از لیبرالیسم و سرمایه‌داری را مد نظر دارد. این سازمان حدود ۲۸ عضو داشت که با عضویت مقدونیه به ۲۹ عضو ارتقاء پیدا کرد. در این بین باید توجه کنیم که مقابله با شوروی و پیمان ورشو، اصلی‌ترین دلیل تولد ناتو به شمار می‌رود و ترکیه هم بر اساس تهدید شوروی به عضویت ناتو در آمد؛ اما این سازمان در حالت فعلی با چالش‌های خارجی و داخلی روبرو است. 

وی ادامه داد: در فاز داخلی، احیای رهبری آمریکا در پیمان ناتو که در دروره ریاست جمهوری ترامپ متزلزل شده است یکی از این چالش‌ها به حساب می‌آید و همچنین احیای قدرت دفاعی اروپا هم مشکل بعدی خواهد بود. لزوم حمایت از ارزش‌های دموکراتیک ناتو و روان‌سازی و تسهیل روند تصمیم‌گیری ناتو از جمله چالش‌های فعلی این سازمان در محور داخلی به حساب می‌آید. در محور خارجی هم توجه به مشکلات و چالش های فراتر از مرزهای ناتو و مسائل ناشی از روسیه تحت حاکمیت پوتین به علاوه مسئله پایان دادن به جنگ افغانستان را باید به عنوان چالش‌های خارجی این سازمان بدانیم. علاوه بر این موارد تمرکز بر تقویت همکاری‌های ناتو، حفظ درهای باز برای جذب عضو جدید به پیمان ناتو در آینده، کسب موفقیت و پیروزی در نبرد تکنولوژیک در عصر دیجیتال و همچنین تامین قدرت رقابت با چین چالش‌های خارجی دیگر ناتو به حساب می‌آید. 

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با اشاره به دلایل و روند عضویت ترکیه در ناتو، گفت: عمده دلیل پیوستن ترکیه به پیمان آتلانتیک شمالی را باید تهدید شوروی دانست. در آن زمان استالین تهدید کرده بود که به دنبال تسلط بر شهرهای شرقی ترکیه است و همزمان با همین موضوع ایالات متحده اعلام کرده بود که اگر ترکیه خواهان پیوستن به ناتو است باید در «جنگ کُره» حضور داشته باشد. همین موضوع باعث شد تا ۱۰هزار نفر از انواع سربازان مشغول به کار ترکیه در سطوح و یگان‌های مختلف به کره اعزام شود که حدود پنج هزار نفر از آنها کشته یا مجروح شدند و این کشور نهایتاً در سال ۱۹۵۲ میلادی به عضویت ناتو در آمد. از آن روز تاکنون ترکیه در همه عملیات‌های ناتو شرکت و توان دفاع ملی خود را گسترش داده و در اختیار ناتو قرار داده و سال گذشته ۸۹.۸ میلیون یورو به صندوق مشترک ناتو واریز کرد. در این راستا ۲۷ پایگاه ناتو در خاک ترکیه مستقر است که حدود ۱۶ پایگاه از آن متعلق به ایالات متحده بوده که مهمترین آنها پایگاه اینجرلیک است.

قائم مقامی افزود: یکی از اقدامات ترکیه در ناتو، مشارکت فعال در عملیات ناتو در افغانستان است و با نیروهای آمریکا در شرق و جنوب و در شمال با آلمان و در غرب با ایتالیا همکاری دارد و همچنین در کابل رهبری نیروهای نظامی ناتو را در عهده‌دار هستند. آنها همچنین مدیریت و امنیت فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی را برعهده دارند و از سوی دیگر در چارچوب نیروهای KFOR ناتو در کوزوو نیروی نظامی مستقر کرده‌اند و حتی تحت امر ناتو درعراق فعالیت می‌کنند. ترکیه برای حفظ امنیت دریای اژه و دریای سیاه در چارچوب فرماندهی ناتو با کمک کشورهای ساحلی همکاری و نقش رهبری برای حفظ امنیت این مناطق را برعهده دارد. از سوی دیگر، آنکارا در چارچوب مسئولیت‌های ناتو به فعالیت‌های این سازمان تحت عنوان گروه‌های نیروی دریایی دائمی وظیفه ناتو (SNMG) در دریای سیاه کمک می‌کند. این همکاری تا حدی تنگاتنگ است که آواکس‌های ناتو در پایگاه هوایی قونیه مستقر هستند و جالب اینجاست که سوخت هواپیماهای هشدار سریع و شناسایی ناتو (AWACS) از سوی این کشور تامین می‌شود. 

وی در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال جدا شدن ترکیه از ناتو با توجه به رویکردهای ایالات متحده و شخص ترامپ وجود دارد یا خیر، خاطرنشان کرد: معتقدم که ترکیه به هیچ وجه توانایی خروج از پیمان آتلانتیک شمالی را ندارد و حتی اگر دست به چنین اقدامی بزند بدون تردید روابطش با اروپا و آمریکا را در بسیاری از محورها از دست خواهد داد. علاوه بر این مولفه‌ها، جدا شدن ترکیه از ناتو می‌تواند امنیت ملی این کشور را به خطر بیاندازد و حتی مجبور است عضویت دوفاکتوی اسرائیل در ناتو را هم قبول کند. باید به این نکته توجه داشت که تکنولوژی اغلب تسلیحات سنگین، موشک‌های، توچخانه و حتی تسلیحات هوایی و دریایی این کشور از سوی آلمان، آمریکا، فرانسه و حتی ایتالیا تامین می‌شود و اخیراً شاهد متمایل شدن این کشور برای تامین پدافند هوایی به سوی روسیه هستیم که این موضوع موجب مجادله سیاسی آنکارا و واشنگتن شد. درست است که این کشور با تشکیل ارتش اروپایی به شدت مخالف است اما قرار بر آن است ترکیه در سال ۲۰۲۱ فرماندهی نیروی وظیفه آمادگی سطح بسیار بالا (Very High Readiness Joint Task Force) را به عهده بگیرد. این نشان از ادامه حضور در ناتو و همکاری با این سازمان دارد.