بیم و امید در روابط ریاض – دمشق

«رضا میرابیان» تحلیلگر مسائل منطقه طی یادداشتی برای ایلنا به تشریح دلایل سفر یکی از مقام‌های امنیتی سوریه به عربستان سعودی پرداخته که به شرح ذیل از نظر می‌گذرد:

تحولاتی که در سوریه از هفت سال پیش تاکنون اتفاق افتاد، افکار عمومی جامعه ملل را به این سمت و سو هدایت کرده بود که نظام سیاسی سوریه در حال فروپاشی و از هم پاشیدن است. در این بین نه تنها اسرائیل و ایالات متحده بلکه دولت‌های منطقه‌ای و اروپایی از هیچ اقدامی برای سرعت بخشیدن به این سناریو دریغ نکردند و تمام توانایی مالی، سیاسی، ایدئولوژیک و حتی رسانه‌ای خود را برای در هم کوبیدن دمشق و خاک سوریه بسیج کردند اما خلاف این موضوع به ثمر نشست و دولت حاکم بر دمشق پیروز نهایی این مجادله بسیار خونین بود.

در این بین دولت سوریه پس از تثبیت مواضع خود و بازگرداندن آرامش نسبی به بیشتر خاک کشور خود به دنبال آن است تا یک راه گریز برای کشورهای عربی که طی سال‌های اخیر به دشمنی تمام عیار با سوریه پرداخته بودند، باز کند. به گونه‌ای که در روزها و هفته‌های اخیر شاهد آن هستیم که کشورهای عضو اتحادیه عرب به دنبال نهایی کردن تصمیم و رای خود برای پیوستن مجدد سوریه به اتحادیه عرب بودند و به نظر می‌رسد که این امر چندی دیگر محقق شود. البته این اقدام تا حدودی برای منزوی کردن قطر و کشاندن دمشق به سمت خودشان تلقی می‌شود اما به هر حال آنها اقدام به چرخش در سیاست‌ها خود کرده‌اند.

برخی از داده‌ها حاکی از آن است که مقامات الجزایر دعوتنامه‌ای برای حضور بشار اسد در نشست اتخادیه عرب خواهند فرستاد که این دقیقاً در راستای دور کردن سوریه از ایران قابلیت ارزیابی دارد. اخیراً مقامات موریتانی و سودان به دمشق سفر کرده بودند که باید توجه داشت این کشورها بدون اجازه عربستان آب نمی‌خورند و رفت و آمد آنها به سوریه نشان می‌دهد که به نیابت از ریاض وارد سوریه شده‌اند. از این منظر احتمالاً طی ماه‌های آینده سعودی‌ها به صورت علنی مجبور به بازتعریف روابط خود با سوریه خواهند شد.

عده‌ای معتقدند که عربستان به دنبال دور کردن دمشق از تهران است و حتی سفر اخیر «علی المملوک»، رئیس دفتر امنیت ملی سوریه به ریاض را که چند روز پیش اتفاق افتاده است را در همین راستا تلقی می‌کنند. باید توجه داشت که دولت و ملت سوریه به هیچ وجه تحرکات منفی عربستان و بسیاری از کشورهای عربی که علیه کشورشان رخ داده است را فراموش نخواهند کرد از این منظر نمی‌توان دور شدن کامل سوریه از ایران را در وضعیت فعلی درست دانست. البته سعودی‌ها و شرکای آنها مانند بحرین و امارات متحده عربی همچنان به دنبال این سناریو هستند اما متغیرها در این خصوص تا به این حد قوی نیست که این پروژه جنبه عملیاتی پیدا کند.

ممکن است سوال شود که چرا با اعلام خبر خروج آمریکا از سوریه کشورهای عربی اقدام به فعال شدن مجدد در محور سیاسی سوریه کرده‌اند؟ پاسخ کاملاً مشخص است؛ ایالات متحده به خوبی می‌داند که با خروج از سوریه خلاء قدرت در این کشور به نفع ایران رقم می‌خورد و با خروج از خاک سوریه، ایران جایگزین آن خواهد شد. به همین دلیل برای جلوگیری از این وضعیت با چراغ سبز واشنگتن به یکباره شاهد ورود و فعال شدن کشورهای حاشیه خلیج فارس به محور سیاسی پرونده سوریه هستیم. این روند را باید بازتعریف روابط بنامیم و فعلاً نمی‌توان سناریوی دور کردن دمشق از تهران را متصور دانست.