تحلیلگر مسائل سیاسی جهان عرب در گفت‌وگوی تفصیلی با ایلنا:
عربستان به دنبال ایجاد «تله نظامی» در الحدیده است/ دست انصارالله همچنان روی ماشه
سعودی‌ها قصد دارند پس از عقب‌نسینی انصارالله از الحدیده که بر اساس توافق آتش‌بس به تصویب رسیده، مجدداً دست به اقدام سخت بزنند و یمنی‌ها را وادار به واکنش متقابل کنند.
چند روزی است که از آتش‌بس میان طرفین درگیر در یمن می‌گذرد و بیم و امیدهای زیادی در مورد ادامه حیات این توافق که با نظارت سازمان ملل منعقد شد وجود دارد. به گونه‌ای که دو روز قبل (چهارشنبه) در حین برگزاری نشست کمیته نظارت بر آتش‌بس اخباری مبنی بر شروع درگیری در شرق بندر الحدیده منتشر شد که نشان از شکننده بودن توافق مذکور دارد. برای روشن شدن ابعاد و دلایل جاری بودن درگیری‌ها در بندر الحدیده یمن و آینده توافق آتش‌بس به گفت‌وگو با «جلال چراغی» تحلیلگر مسائل سیاسی جهان عرب پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرد.
دلایل ادامه درگیری‌ها در شرق الحدیده آن هم دقیقاً در روزی که قرار بر برگزاری نشست کمیته نظارت بر آتش‌بس بوده، چیست؟
چراغی: برای تشریح دلایل این واقعه باید کمی به عقب برگردیم؛ دو طرف درگیر در یمن یعنی انصارالله و نیروهای وابسته به دولت مستعفی تحت حمایت عربستان سعودی و امارات متحده عربی، روز پنج‌شنبه ۶ دسامبر در شهر «استکهلم» پایتخت سوئد برای رسیدن به آتش‌بس درباره بندر راهبردی الحدیده تشکیل جلسه دادند و در نهایت به توافق رسیدند. یک هفته پس از آن شورای امنیت سازمان ملل متحد در قالب قطعنامه شماره ۲۴۵۱ برقراری آتش‌بس در الحدیده را تثبیت کرد. بر اساس این قطعنامه دو طرف باید از الحدیده و بنادر الصلیف و رأس عیسی خارج شوند و این مناطق را به ناظران سازمان ملل متحد واگذار کنند. اکنون بیشتر بخش‌های شهر و بندر الحدیده و نیز شهر صنعاء تحت تسلط نیروهای انصارالله قرار دارد. با وجود توافق کنونی، به نظر می‌رسد که نیروهای وابسته به دولت مستعفی یمن به ریاست عبد ربه منصور هادی، طی چند روز گذشته در مناطق دیگر درگیری در یمن، به شدت دچار شکست شده‌اند و از این رو، بخشی از درگیری‌ها را به الحدیده و تعز کشیده‌اند؛ به امید آنکه بتوانند شکست‌های خود را در مناطق دیگر جبران کنند. در این باره «یحیی سریع» سخنگوی ارتش یمن، اخیراً اعلام کرد که نیروهای وابسته به ائتلاف متجاوز سعودی-اماراتی همچنان استان الحدیده را هدف حملات هوایی خود قرار می‌دهند.
به نظر می‌رسد که نیروهای ائتلاف سعودی تلاش می‌کنند ضمن اتهام‌زنی به نیروهای انصارالله مبنی بر نقض آتش‌بس، جامعه بین‌الملل و سازمان ملل را با خود همراه کنند و سپس با بهره‌برداری از زمان تنفسی که در یک هفته گذشته به دست آوردند، ضربات شدیدی به پایگاه‌ها و مراکز انصارالله وارد کنند، اما در این تلاش‌های خود شکست خوردند. به‌عنوان مثال «یحیی سریع»، سخنگوی ارتش یمن، روز چهارشنبه اعلام کرد ارتش این کشور حمله نیروهای وابسته به عربستان و امارات به روستای «الشعب» در جنوب شرق یمن و منطقه «حیفان» در استان تعز ناکام گذاشتند. در همین حال، یک منبع ائتلاف سعودی بدون اشاره به حملات هجومی این نیروها با وجود آتش‌بس اذعان کرد که ۱۰ تن از نیروهای دولت مستعفی در درگیری‌ها کشته و ۱۴۳ تن دیگر زخمی شده‌اند.بنابراین، به نظر می‌رسد که با وجود توافق نامه آتش‌بس و قطعنامه شورای امنیت، نیروهای وابسته به دولت مستعفی و فراری تلاش می‌کنند با نقض بندهای آتش‌بس، مناطق بیشتری را تصرف کنند. تصور آنها این است که می‌توانند با بهره‌برداری از این برهه، مناطق بیشتری را تحت کنترل خود در آورند تا در مذاکرات آینده برگه‌ها و اهرم‌های بیشتری را برای چانه‌زنی‌های آینده در اختیار داشته باشند، امری که «وضاح الدبیش»، سخنگوی گردان «العمالقه» وابسته به نیروهای عبد ربه منصور به طور ضمنی به آن اذعان کرد. او اخیراً در اظهاراتش که روزنامه عکاظ عربستان آن را منعکس کرد، اذعان کرد که نیروهای وی تلاش می‌کنند پس از عقب‌نشینی نیروهای انصارالله از الحدیده، نیرویی متشکل از ۵ هزار نفر را در این شهر مستقر کنند.
بنابراین، علت درگیری‌های کنونی با وجود توافق نامه آتش‌بس و آغاز به‌کار کمیته نظارت بر این توافقنامه به ریاست «پاتریک کامائرت» هلندی، شکست نیروهای وابسته به ائتلاف سعودی و اماراتی در عرصه عملیاتی و تلاش آنها برای جبران کردن شکست خود در مناطقی از الحدیده و تعز است. افزون بر این، تمام نیروها تلاش می‌کنند با استفاده از برهه کنونی، نقاط بیشتری را تصرف کنند تا در مذاکرات آینده به عنوان اهرم و برگ برنده در مذاکرات مورد بهره‌برداری قرار دهند. سومین عامل به شکست عربستان و امارات در حملات هوایی علیه یمن باز می‌گردد. امارات و عربستان تصور می‌کردند که با وجود دوره آتش‌بس، می توانند بر حملات هوایی بر نقاط دیگر یمن و مراکز موشکی انصارالله از جمله در صنعا و جنوب یمن متمرکز شوند و ضربات سنگینی به آنها وارد کنند، اما در تحقق این هدف راه به جایی نبردند.
آیا آتش‌بس الحدیده از منظر سیاسی یا میدانی دچار ضعف و خلاء هایی است که مجدداً درگیری‌ها شروع شده؟
چراغی: بی‌گمان، این توافقنامه و به‌طور کلی قطعنامه شماره ۲۴۵۱ دارای نقص‌هایی است که از جمله می‌توان به این مورد اشاره کرد که در این قطعنامه به موضوع عامل و مسبب کشتار مردم یمن و تحمیل شرایط غیر انسانی و محاصره آنها اشاره نکرده است و علت آن این است که پیش‌نویس قطعنامه را انگلیس با هماهنگی و همراهی عربستان سعودی و آمریکا ارائه کرده و در جهت منافع آینده عربستان و امارات عمل شده است. از آتش‌بس شکننده و کنشگری‌های ضعیف کمیته نظارت بر آتش‌بس سازمان ملل متحد پیدا است که اهدافی در جهت تأمین منافع پنهانی عربستان و امارات وجود دارد. اگر کمیته نظارت بر آتش‌بس نتواند عناصر وابسته به عربستان و امارات را عامل نقض آتش‌بس معرفی کند یا حتی به اتهام‌زنی علیه انصارالله اقدام کند، در آن صورت کاملاً عیان خواهد شد که هدف از این آتش‌بس، تأمین منافع و خواسته‌های عربستان سعودی و امارات بوده است نه برقراری صلح و آرامش در الحدیده.
سناریوهای محتمل در مورد الحدیده چه خواهد بود؟
چراغی: برای پاسخ بهتر و شفاف به این پرسش، باید منتظر تحولات آتی بود، اما آنچه از شواهد و قرائن بر می‌آید این است که سناریوی برقراری آتش‌بس در الحدیده با هدف اتهام‌زنی به انصارالله و طرح موضوع در شورای امنیت سازمان ملل متحد مربوط است. نیروهای وابسته به عربستان و امارات در قالب نیروهای عبدربه منصور هادی، طی یک هفته، از تحقق اهداف خود در مناطق دیگر یمن ناکام مانده‌اند و به همین علت با عصبانیت وارد میدان الحدیده شده‌اند تا شکست خود را جبران کنند. در این باره سخنگوی ارتش یمن اعلام کرد که ائتلاف عربستان و امارات ۳۱ بار آتش‌بس اعلام شده را نقض کرده‌اند. علت این حملات پیاپی با وجود قطعنامه شورای امنیت، فقط عصبانیت عربستان و امارات از تحقق نیافتن اهدافشان از آتش‌بس به نظر می‌رسد. از اینرو، در صورتی که این حملات آنها ادامه یابد، انصارالله ضمن هشدار درباره این موضوع، به خوبی می‌تواند از مناطق تحت تسلط خود دفاع کند و در صورت تشدید درگیری‌ها آتش‌بس بی نتیجه خواهد بود.
تشدید اقدام‌های سخت امارات و عربستان تا چه میزان افزایش پیدا خواهد کرد؟
چراغی: عربستان هم‌اکنون زیر میز توافق‌ها زده است؛ زیرا عناصر وابسته به آن در یمن طی چند روز که از اعلام آتش‌بس سپری شده، نتوانستند به اهداف از پیش تعیین شده خود که همان متمرکز شدن به مناطق دیگر یمن از جمله استان تعز بود، برسند و افزون بر این، دچار شکست‌های سنگین در عرصه میدانی شدند. از این رو، به ناچار عرصه رویارویی را به الحدیده می‌کشند تا انصارالله را در معرض اتهام‌زنی بین‌المللی قرار دهند و سپس به دنبال صدور قطعنامه دیگری در شورای امنیت علیه آن برآیند. به نظر می‌رسد که موضوع کنونی یمن از مسائل و موضوع‌های کلی پرونده این کشور به دور نیست. برای پی بردن به سناریوهای آینده، باید رویکردها و طرح‌های آمریکا را در سراسر منطقه از جمله تصمیم دونالد ترامپ برای خارج کردن نظامیان کشورش از شمال سوریه را تا حدودی مرتبط با سایر تحولات بدانیم.
به عنوان پرسش آخر، در صورت شروع درگیری‌ها آینده پرونده یمن چگونه خواهد بود؟
چراغی: از ماه ژوئن گذشته نیروهای وابسته به عربستان سعودی و امارات برای تصرف بندر الحدیده وارد عمل شدند و به صورت میدانی تلاش کردند این بندر راهبردی را به تسلط خود در بیاورند، اما دچار شکست سختی از نیروهای انصارالله شدند. توافق برای اعلام آتش‌بس و حضور در پای میز مذاکره در واقع، برآیند شکست عملیات نیروهای ائتلاف سعودی در این بندر بود. عربستان پس از این شکست تلاش کرد به شکل دیگر و البته، فریبکارانه وارد عرصه شود تا از عرصه کنونی (که باتلاق شکست فضاحتبار برای محمد بن‌سلمان به‌شمار می‌رود) خارج شود، اما در برنامه خود نیز دچار شکست شد. زیرا نیروهای وابسته به عربستان در مناطق دیگر عربستان دچار شکست شدند و طرح و برنامه آنها درباره انصارالله محقق نشد. آنها تصور می‌کردند که پس از اعلام آتش‌بس می‌توانند با ترمیم قوای خود بار دیگر در برخی مناطق دیگر یمن شکست‌های سختی به انصارالله وارد کنند و در مذاکرات آینده از آنها امتیاز بگیرند، اما اکنون مشخص‌شده است که در رسیدن به اهداف خود باز مانده‌اند. به نظر می‌رسد که اگر درگیری‌ها در الحدیده که آغاز کننده و تشدید کننده آن ائتلاف عربستان و مزدوران آن هستند، ادامه داشته باشد، انصارالله با قدرت می‌تواند ضمن حفظ مواضع قدرت خود، به پیشروی‌های خود ادامه دهد و حتی خطری برای کشتی‌های سعودی در دریای سرخ باشد.
