چرخش البشیر به سوی عربستان موجب فساد دولت سودان شد/ تنها راه حل بحران،اصلاحات ساختاری است

«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل آفریقا در تشریح دلایل اعتراض‌های مردمی در سودان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: نا آرامی‌های سودان و اعتراض‌های مردمی در این کشور طی روزها و هفته‌های اخیر به حدی افزایش پیدا کرده که دولت سودان مجبور شده تا منع رفت و آمد اعلام کند و قدم بعدی آن اعلام حکومت نظامی در این کشور است؛ اما برای تحلیل دقیق این وقایع باید دو عامل اصلی را به عنوان محرک این تحولات در نظر بگیریم. نخست، نایاب شدن گندم و افزایش بسیار بالای قیمت این کالای استراتژیک است. باید توجه داشت که عمده خوراک مردم سودان نان و مشتقات گندم است و البته بسیاری از کالاها و مواد غذایی به دلیل عدم واردات از سوی دولت سودان با افزایش قیمت چشمگیر روبه‌رو بوده و حتی بخشی از این اقلام نایاب شده است. یکی از دلایل این امر کاهش درآمدهی نفتی دولت سودان بوده که منجر به افزایش کالاهای اساسی شده است.

وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که بخش عمده‌ای از چاه‌های نفتی سودان در جغرافیای سودان جنوبی مستقر است و دولت «عمر البشیر» به دلیل درگیری‌هایی که با سودان جنوبی دارد نمی‌تواند از منابع نفتی موجود در این ناحیه استفاده کند. لذا این امر در بالا رفتن قیمت‌ها و نایاب شدن کالاهای اساسی بسیار تاثیرگذار بوده؛ تا جایی که یکی از خبرنگاران سودانی به نشان اعتراض به وضعیت موجود خود را در خیابان به آتش کشید. عامل دوم نارضایتی‌های سودان، شخص عمر البشیر و مدل حکومت‌داری او است. زمانی که او به واسطه کودتا زمام امور را در دست گرفت، گرایش‌های بسیار عمیقی به اخوان‌المسلمین داشت و از این جهت تحرکات فرهنگی و اجتماعی زیادی در سودان از خود نشان داد اما چرخش او به سمت عربستان باعث شد تا از تفکر و منش اخوان المسلمین فاصله بگیرد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به تاثیر روابط عمر البشیر با عربستان بر معادلات سودان، گفت: زمانی که عمر البشیر به سوی عربستان سعودی متمایل شد، رسماً به اطاعت از وهابیت محکوم شد و بسیاری از دوستان خود در مصر و اخوان المسلمین را از دست داد. برقراری رابطه با ریاض باعث شد تا پترودلارهای سعودی او را به صورت مقطعی از خط سقوط دور کند اما این روند موجب ایجاد فساد در بدنه دولت و همچنین در میان دوستان وی شد. در اینجا بود که فسادهای گسترده به اوج خود رسید و مردم سودان به این نتیجه رسیدند که تمام کمک‌های عربستان در حلقه منتسب به عمر البشیر حیف و میل می‌شود و روز به روز گرایش اشرافی‌گری در میان مسئولان کشورشان در حال گسترش است.

وی افزود: این تحولات و مولفه‌هایی که یکی پس از دیگری در حال روی دادن است، نشان می‌دهد که نارضایتی عمومی در سودان ساختاری است و حتی ادامه این روند می‌تواند به براندازی و کودتا منجر شود. برخی معتقدند که با کنار رفتن عمر البشیر همه چیز در سودان درست می‌شود اما مساله این است که در وضعیت کنونی هیچ جایگزینی برای او در داخل سودان وجود ندارد؛ لذا تنها راه حلی که در این میان مطرح می‌شود، کوتای نظامی است. باید توجه داشته باشیم که در سودان رسیدن به قدرت از طریق دموکراسی امر محال به حساب می‌آید، به گونه‌ای که شخص عمر البشیر و بسیاری از حاکمان اسبق سودان هم با کودتای نظامی قدرت را در دست گرفتند. بنابراین نمی‌توان انتظار چرخش نخبگان و برقراری دموکراسی در سودان را داشت و باید گفت که کودتای نظامی حرف اول و آخر را می‌زند. 

قنادباشی در پایان خاطرنشان کرد: عمر البشیر قصد داشت تا با نزدیک شدن به عربستان سعودی اوضاع را تا حد زیادی آرام نگه دارد اما در وضعیت کنونی ریاض هم نمی‌تواند او را از منجلاب سیاسی سودان بیرون بکشد. واقعیت این است که عمر البشیر در داخل سودان زیر بدترین فشارها قرار دارد و کشورش در حال فروپاشی است، لذا جمع کردن اوضاع و احوال و بازگرداندن آرامش به سودان بسیار مشکل و حتی غیر ممکن است. حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که عمر البشیر با برگزاری انتخابات موافقت کند، نمی‌توان انتظار داشت که مردم به او رای بدهند و حتی مشارکت بسیار پایین خواهد بود. این در حالی است که سه جناح که عبارتند از: ۱- حزب الامه ۲- حزب دموکراتیک متحد و ۳- اخوان المسلمین به عنوان جریان‌های سیاسی قدرتمند سودان به شمار می‌روند اما باز هم نمی‌توان آنها را هم وزن و اندازه عمر البشیر دانست و باید بگویم که شانس ابقاء عمر البشیر زیاد است؛ چراکه او از حمایت ارتش و عربستان برخوردار است اما نمی‌توان شدت و گستره نارضایتی مردم را نادیده گرفت. بنابراین تنها راه حل خروج از بن‌بست سیاسی در سودان، ابقاء عمر البشیر و اصلاحات ساختاری یا کودتای نظامی خواهد بود.