تکفیر در عراق، از سقوط تا احیای مجدد

«سیدرضا صدرالحسینی» نویسنده کتاب اندیشه و عمل داعش و تحلیلگر مسائل منطقه طی یادداشتی برای ایلنا به بهانه سالگرد شکست داعش در موصل، به تشریح آخرین وضعیت حیات این جریان تروریستی در عراق پرداخته که به شرح ذیل از نظر می‌گذرد:

با نگاهی به روند پیدایش و نابودسازی داعش در عراق، به این مفهوم مهم دست پیدا می‌کنیم که «داعش» یک تفکر است نه یک موضوع ثابت و تعریف‌شده. با نگلهی به تاریخچه تولید این تفکر به این نتیجه می‌رسیم که برخی از جریان‌ها مانند حزب بعث عراق، فقرات این جریان تروریستی را تشکیل می‌دهند؛ به گونه‌ای که در حمله‌های داعش به استان الانبار و نینوا شاهد حضور فرماندهان بعثی در میدان هجوم بودیم. آنها از این طریق و با برچسب بعث تلاش کردند بخش عظیمی از توان جوانان اهل سنت را برای نیل به اهداف خود مصرف کنند و در اینجا بود که جلب و جذب عناصر بومی در عراق از همین مسیر صورت گرفت.

این روند ادامه داشت و داعش توانست با استفاده از این توان، در کوتاه مدت تعداد زیادی از عناصر بومی و غیر بومی را به سوی خود جذب کند؛ اما آنچه که نباید از آن غافل شد میزان تاثیرگذاری فعالیت رسانه‌ای این جریان تروریستی در محیط عراق، سوریه و سایر کشورها (اعم از اروپا، قفقاز، جنوب آسیا و غیره) بود. داعش با بهره‌برداری از توان رسانه‌ای خود توانست در روند جذب و مخابره تفکر خود تسریع ببخشد و این شیوه بر پایه توزیع رعب و وحشت در مقیاس جهانی استوار بود که متشکل از ماهنامه‌های تمام الکترونیکی، تصاویر، فیلم، صوت و اینفوگرافیک بود.

نمونه تزریق وحشت را می‌توان به سادگی در فیلم‌هایی که از قتل عام نظامیان پایگاه اسپایکر عراق و پایگاه هوایی کویرس سوریه منتشر شد مشاهده کرد که به‌رغم نظریه‌هایی که تاثیر این فیلم‌ها را بی اثر می‌دانند، این محصولات بصری توانست سرعت عمل داعش در تصرف مواضع هدف بالا ببرد و نشان می‌دهد که رعب و وحشت تا چه حد در سناریوهای آنها موثر واقع شده است. آنچه که در مبارزه با داعش در عراق (عرصه میدانی) نباید از ذهن‌ها پاک شود، فتوای به موقع مرجعیت شیعه عراق بود که توانست مانع جدی برای گسترش تفکر و عمل داعش شود که نهایتاً خلافت خودخوانده آنها در موصل را به سقوط منتج کرد.

یکی از سناریوهای داعش در عراق، تصرف سامرا و ایجاد فرماندهی در این جغرافیا و سپس حرکت به سوی کربلا بود. آنها قصد داشتند پس از سلطه بر کربلا به سمت جنوب عراق پیشروی کنند و از مرزهای جنوبی وارد ایران شوند تا بتوانند امنیت این کشور را مورد هذف قرار داده و پرچم خلافت خود را در آنجا به اهتزاز در بیاورند که این کار میسر نشد اما پس از گذشت یک سال از فتح موصل و پیروزی شهروندان عراقی در مبارزه با داعش، اخباری مبنی بر فعالیت پنهان و زیرزمینی آنها در برخی از مناطق به گوش می‌رسد. در اینجاست که باید مجدداً به این نکته اشاره کنم که داعش یک تفکر است و این تفکر با کمک سرویس‌های اطلاعاتی غربی و اعراب منطقه در حال احیا است. در مسیر احیای این جریان تروریستی، مجدداً «حزب بعث عراق» فعال شده و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی عراق در حال رصد این تحرک‌ها  از یک سال گذشته تاکنون هستند.

در این مرحله، علاقه جوانان به تفکر صدام و حزب بعث مجدداً باعث جذب افراد و احیاء داعش خواهد شد و باید بگویم که این جریان به زودی از بین نخواهد رفت؛ چراکه نگاه ایدئولوژیک و موفقیت‌های مقطعی داعش در عرصه میدان می‌تواند به عنوان یک نماد یا محرک باقی بماند و حتی احتمال دارد نسخه‌های جدید این جریان تحت عنوان و پرچم جدید ظهور کند. طبیعی‌ست که ایالات متحده و هم‌پیمانان آنها تلاش می‌کنند که تهدید داعش را در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران حفظ و زنده نگه دارند. به عنوان مثال نقل مکان داعش به افغانستان و ظهور «ولایت خراسان» یکی از همین سناریوها به شمار می‌رود که البته موجب احساس خطر از ناحیه روسیه، چین و حتی هند شده و واکنش امنیتی آنها را به دنبال داشته است. بنابراین ادامه فعالیت داعش در جغرافیای مختلف و در مقیاس گوناگون متصور است اما ریشه کن کردن این تفکر سال‌ها زمان خواهد بُرد.