خروج ترامپ از برجام تنش‌ها را تشدید کرده است/ امیدواری عربستان و امارات نسبت به حمله آمریکا علیه ایران/ بیشتر سیاستمداران آمریکایی از تصمیم رئیس‌‌جمهوری این کشور وحشت‌زده شده‌اند

«توماس لیپمن»، نویسنده، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی حوزه خاورمیانه و روابط ایالات متحده و عربستان سعودی است. این دانش‌آموخته دانشگاه کلمبیا بیش از ۳۰ سال به‌عنوان نویسنده، ویراستار و خبرنگار دیپلماتیک با روزنامه واشنگتن‌پست همکاری کرده است و مدتی هم ریاست بخش خاورمیانه این روزنامه را بر عهده داشته است. او چندین کتاب هم درباره کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس و روابط‌شان با ایالات متحده نوشته است.

توماس لیپمن با اشاره به تصمیم «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، مبنی بر خروج از برجام در تاریخ هشت می، به‌رغم این‌که پیش‌تر نیز تهدید به خروج کشورش از برجام کرده بود، به ایلنا گفت: پیش از این، «جیمز ماتیس» وزیر دفاع آمریکا، «رکس تیلرسون» وزیر پیشین خارجه ایالات متحده و ژنرال «هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی پیشین کاخ سفید، ترامپ را از خروج از توافق هسته‌ای باز داشتند. دلیل دیگر این بود که کسی مدرکی دال بر تخطی ایران از مفاد توافق هسته‌ای در دست نداشت. ترامپ به شکل خود از دست تیلرسون و مک‌مستر خلاص شد، ماتیس را ساکت کرد و دست آخر همان کاری را کرد که همیشه می‌خواست. البته «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز این اقدام را تسریع کرد.

وی درباره تاثیر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در میان افکار عمومی و مقام‌های آمریکایی و همچنین نتیجه آن بر انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در ماه نوامبر گفت: برخی اعضای جمهوری‌خواه و سخت‌گیر کنگره از تصمیم ترامپ حمایت کردند و برخی گروه‌های یهودی از آن استقبال کردند. باقی سیاستمداران از تصمیم ترامپ وحشت‌زده شدند؛ از اعضای کنگره گرفته تا نظامیان، دانشگاهیان، دیپلمات‌ها، همه و همه. برای مثال، «توماس پیکرینگ»، یکی از شناخته‌شده‌ترین دیپلمات‌های ایالات متحده، تصمیم ترامپ را «تسلیم پیشدستانه» دانست، چراکه برجام خود به‌خوبی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران نظارت می‌کرد. پیکرینگ معتقد بود که در حال حاضر اصلا نیازی به اقدام‌هایی از این دست نبود و در حقیقت در میان تمام کشورهای حوزه خلیج فارس هم هیچ‌کس راه‌حلی عملی برای این مسئله ارائه نداده است.

بعید می‌دانم این تصمیم در انتخابات میان‌دوره کنگره در ماه نوامبر تاثیر چندانی بگذارد. بیشتر رای‌دهندگان مسائل مهم‌تری دارند که باید به آن فکر کنند. اصولا در نبود جنگ، مردم وقع چندانی به سیاست خارجی نمی‌گذارند.

توماس لیپمن با اشاره به اهمیت اختلاف‌نظرهای جدی میان آمریکا و اروپا بر سر خروج از برجام و همچنین مسائلی چون ناتو، انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس و مناسبات تجاری گفت: پیش از این هم اروپا و ایالات متحده اختلاف‌های بسیاری داشتند؛ از هزینه‌های نظامی گرفته تا تجارت. تصمیم اخیر ترامپ تنها خرمنی است بر این آتش.

اما این اختلاف باعث نمی‌شود اتحادیه اروپا آن‌چنان به سمت ایران متمایل شود. دلیلش هم البته تحریم‌های سنگین آمریکا است. دست آخر، از شرکت توتال که بگذریم، برای اروپایی‌ها بازار آمریکا بسیار مهم‌تر از بازار ایران است.

این روزنامه‌نگار پرسابقه سپس به حمایت «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از برجام پرداخت و درباره راهکار قاره سبز برای حفظ برجام گفت: موگرینی البته تلاش خود را خواهد کرد، اما پس از سخنرانی‌های شدیداللحن اخیر برخی مقام‌های ایران بعید می‌دانم کار چندانی از دست او بربیاید.

رئیس بخش خاورمیانه در روزنامه واشنگتن‌پست در پایان با اشاره به نقش عربستان و امارات در خروج آمریکا از برجام و تاثیر لابی‌ها و دلارهای نفتی کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس بر تصمیم دونالد ترامپ گفت: وزرای خارجه، دیپلمات‌ها و اصحاب رسانه در کشورهای حوزه خلیج‌فارس مثل بچه‌های خوب همه یک‌صدا از تصمیم آمریکا حمایت کردند. اما با این حال هیچ‌کس به این اشاره نکرد که قدم بعدی چیست. دلیل هم این است که کسی هیچ برنامه‌ای در این رابطه ندارد. آن‌ها بیشتر امیدوارند که ایران در اثر تصمیم ناگهانی ترامپ حرکتی تحریک‌آمیز انجام دهد و در جواب هم آمریکا به ایران حمله کند.

از قرار معلوم، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و تمام شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس حافظه کوتاه‌مدتی دارند. آنها هنگام چاپلوسی برای ترامپ این نکته را از یاد برده‌اند که در زمان ریاست‌جمهوری «باراک اوباما»، ساکن پیشین کاخ سفید، خودشان با شوق و ذوق از توافق هسته‌ای استقبال کردند. پس از دیدار ایران و سران ۵+۱، شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۱۶ در ریاض تسکیل جلسه داد و در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرد که تمام‌وکمال از توافق هسته‌ای حمایت می‌کند و از اعمال تمام مفاد آن ابراز رضایت کرد.

البته این حرف‌ها پیش از ریاست‌جمهوری ترامپ بود. حالا که ترامپ این قرارداد را بر هم زده است، مقام‌های عربستان سعودی می‌گویند که می‌خواهند سلاح هسته‌ای هم داشته باشند.

این اظهارات و واکنش نیم‌بند آمریکا به آن، سبب شد انجمن کنترل سلاح آمریکا، یک گروه برجسته غیرانتفاعی، هم آن را محکوم کند.

این اقدام ترامپ بیش از آن‌که صلح را به منطقه آورده باشد، تنش‌ها را به‌نحوی بی‌سابقه بالا برده است.

گفت‌وگو: کامران برادران