احمدی: واشنگتن به دنبال کاستن توان عملیاتی و سیاسی دمشق/ واکنش سخت روسیه در بالاترین سطح دور از ذهن است

«کوروش احمدی» دیپلمات سابق در تشریح ابعاد سیاسی و میدانی منازعه روسیه و آمریکا در حمله احتمالی به سوریه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: احتمال حمله به سوریه را به طور کامل نمی‌توان رد کرد. حمله احتمالی آمریکا، علیه دولتی خواهد بود که متحد روسیه است و در حال حاضر نیروهایش به طور فعال در سوریه حاضر و مشغول فعالیت‌های نظامی در حمایت از دولت دمشق هستند. فضای سوریه در غرب رود فرات تحت اشراف و کنترل نیروهای روسی است و با توجه به استقرار سامانه موشکی اس ۴۰۰ و عملیات مستمر جنگندهای روسی در این منطقه، عملاً طرف‌های دیگر نظیر اسرائیل، ترکیه و حتی آمریکا بدون اجازه یا حداقل هماهنگی قبلی با روسیه امکان تحرک در این منطقه را نداشته و ندارند. از این رو حمله احتمالی آمریکا در چنین منطقه‌ای باید صورت گیرد و طبعاً به طور مستقیم چالشی جدی برای نیروها و دولت روسیه به شمار خواهد رفت. با توجه به اظهار نظرهایی که از مبداء آمریکا می‌شنویم، حمله احتمالی با استفاده از نیروی هوایی انجام نخواهد شد و دو ناوشکن مستقر در شرق مدیترانه درست همانند آوریل سال گذشته اقدام به پرتاب شماری از موشک تام‌هاوک خواهند کرد. طبعاً اگر حمله‌ای به این شکل انجام شود، خطر برخورد با امکانات روسی در منطقه را کاهش خواهد داد و برای روس‌ها نیز کمتر تحریک‌آمیز خواهد بود.

وی ادامه داد: همچنان این نگرانی وجود دارد که در جریان حملات آمریکا، واحدها، نفرات یا امکانات روسی نیز به صورت غیر عمدی هدف قرار بگیرند. در این صورت، روسیه مشکل می‌تواند ساکت بماند و نوعی از تلافی را مورد بررسی قرار ندهد؛ خصوصاً با توجه به جو ملی‌گرایانه حاکم بر افکار عمومی در روسیه بعد از انضمام کریمه در ۲۰۱۴ سکوت مسکو بعید به نظر می‌رسد. در روزهای اخیر برخی از صحبت از واکنش روسیه و شکل‌گیری وضعیتی مانند بحران موشکی در کوبا در ۱۹۶۳ و حتی جنگ جهانی سوم کرده‌اند. هر چند که به نظر من هر دو طرف یعنی آمریکا و روسیه می‌کوشند تا ضمن انجام اقداماتی به قصد حفظ آبرو، وارد فاز تقابل مستقیم با هم نشوند. چراکه اقتصاد روسیه این روزها در وضعیت مناسبی نیست و خصوصاً بعد از تحریم‌های جدید هفته پیش علیه مسکو اقتصاد این کشور با مشکلات بیشتری مواجه شده است. از  این جهت هر برخورد گسترده با آمریکا می‌تواند اقتصاد روسیه را وارد بحران کند.

برخی‌ معتقدند که توییت روز گذشته ترامپ مبنی بر آماده‌سازی موشک‌ها برای شلیک به منافع روسیه می‌تواند فاز جدید تقابل سخت را به وجود آورد؛ اما باید توجه داشت که دو کشور ضمن تلاش برای راضی کردن حامیان خود در داخل کشور، قطعاً سعی خواهند کرد که وارد تقابل با هم نشوند. بدون تردید به موازات این توییت علنی ترامپ، تماس‌های گسترده غیر علنی در سطوح دیپلماتیک و عملیاتی نیز بین دو طرف برقرار است البته توییت خطاب به روسیه را می‌توان در چارچوب تبلیغات ترامپ در ارتباط با اتهام تبانی با روسیه در جریان انتخابات هم ارزیابی کرد.

این تحلیلگر مسائل آمریکا تصریح کرد: در گذشته هر بار که بنا بر انجام عملیات بوده، دو طرف از قبل به هم اطلاع داده و اطمینان یافته‌اند که پرسنل و امکانات یکدیگر را هدف قرار نخواهند داد. تقریباً از ابتدای ورود روسیه به سوریه، واشنگتن و مسکو در سطوح عملیاتی با هم در تماس قرار گرفتند و کانال‌های مطمئنی برای برقراری تماس با هدف اجتناب از برخورد و بالاگرفتن یک برخورد اتفاقی و تصادفی بین خود ایجاد کردند. این کانال‌ها تاکنون بارها کار کرده و از طریق آن در مورد عملیات پیش رو اطلاع‌رسانی شده و در عمل مانع برخورد شده است. گفته می‌شود که مشابه این کانال‌های ارتباطی بین روسیه و اسرائیل نیز وجود دارد و به رغم ده‌ها عملیات هوایی اسرائیل بر فراز سوریه طی دوره حضور روسیه در آن کشور، برخوردی بین دو طرف به وجود نیامده است. با این حال هیچ چیز صد در صد و قطعی نیست و همیشه احتمال اشتباه و اتفاق و حادثه وجود دارد.  

وی افزود: در اینکه آمریکا در صدد حمله عامدانه به مواضع روسیه در سوریه برنخواهد آمد، تردیدی نیست. از مجموعه اظهارات مقام‌های و تحلیلگران آمریکایی و سوابق امر و روحیات ترامپ چنین بر می‌آید که هدف آمریکا از اقدام نظامی احتمالی کاستن از توان نظامی و عملیاتی دولت بشار اسد در بالاترین خواهد بود. البته از نظر سیاسی و تبلیغاتی باید در نظر داشت که اوباما همیشه به خاطر عدم واکنش نظامی به استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه در آگوست ۲۰۱۳ مورد انتقاد قرار داشته و یکی از علل جدیت ترامپ در این قبیل موارد تاکید بر تمایز خود با اوباما است. آمریکا مایل است از طریق اقدام نظامی علیه دولت سوریه و تضعیف آن، موقعیت این دولت در مذاکرات آتی در مورد آینده سوریه را نیز تضعیف کند. همچنین لفاظی‌های ترامپ علیه ایران را در این اقدام نظامی احتمالی نباید نادیده گرفت.

بعید نیست که روسیه تلاش کند برخی از موشک‌های شلیک شده به سوی سوریه را در هوا رهگیری و مورد اصابت قرار دهد. این اقدام می‌تواند به حفظ وجهه پوتین در داخل کمک کند و در عین حال مشکلی در رابطه با آمریکا ایجاد نکند. از اینکه بگذریم، بعید است اقدام عملی دیگری را بتوان تصور کرد. البته برخی از تحلیلگران روس طی یکی دو روز گذشته از امکان حمله به منبع شلیک موشک‌ها یعنی دو ناوشکن آمریکایی واقع در مدیترانه نیز سخن گفته‌اند، اما بعید است روس‌ها دست به چنین اقدامی که با تلفات انسانی همراه خواهد بود، بزنند و موجب واکنش گسترده آمریکا و اوج گرفتن گسترده بحران شوند.

احمدی در پاسخ به این پرسش که آیا نیازی به برخورد روسیه و آمریکا در سطوح‌سخت‌تر وجود خواهد داشت یا خیر، گفت: اساساً نیازی به چنین واکنش‌هایی نخواهد بود. واقعیت این است که جنگ داخلی در سوریه را باید خاتمه یافته تلقی کرد و متحد سوری روسیه یعنی دولت دمشق در این جنگ پیروز میدان است. اکنون دلیلی ندارد و به سود روسیه و سوریه هم نیست که با بحرانی گسترده شرایط متفاوتی در سوریه و منطقه ایجاد شود. این عملیات احتمالی آمریکا نیز قرار نیست بر جریان امور در سوریه و سیر اوضاع تاثیری بگذارد. در نتیجه دلیلی به اقدام جدی از ناحیه روسیه و حتی سوریه وجود ندارد. سوال مهم این است که عملیات آمریکا از منظر کمی و کیفی چگونه خواهد بود؟ آیا عملیاتی در حد علمیات علیه پایگاه شعیرات در سال گذشته خواهد بود یا گسترده‌تر؟ اگر این علمیات بسیار گسترده شود و چندین روز ادامه یابد، در آن صورت می‌توان احتمال داد که روسیه انجام اقداماتی را مورد بررسی قرار دهد.

وی در پایان با اشاره به نقش متحدان اروپایی آمریکا در این حمله نظامی خاطرنشان کرد: فرانسه آمادگی‌هایی برای مشارکت در حمله احتمالی نشان داده و طی روزهای گذشته در این رابطه بسیار فعال بوده است. انگلیس هم نسبت به مشارکت در این عملیات آمادگی دارد. دولت‌های عربستان و قطر نیز در سطوح تبلیغاتی اظهاراتی کرده و از لزوم پاسخگو بودن بشار اسد در قبال استفاده از سلاح شیمیایی سخن گفته‌اند. لذا حدس و گمان‌هایی در ارتباط با احتمال مشارکت حداقل نمادین آنها نیز مطرح است. در مجموع، دولت ترامپ بسیار مشتاق خواهد بود تا برخی دیگر از کشورها نیز در عمل یا به صورت نمادین در عملیات شرکت کنند.