استاد دانشگاه بردفورد بریتانیا در گفت‌وگو با ایلنا:
نقض برجام از آمریکا اعتبارزدایی می‌کند/ اروپا نگران سرمایه‌گذاری‌های خود در بخش انرژی ایران است
از شش تا هفت ماه گذشته شاهد ائتلاف غیرقابل انکار میان عربستان و اسرائیل بوده‌ایم و آنها تمام ابزارهای تأثیرگذار خود برای لغو برجام را بسیج کرده‌اند. رئیس‌جمهوری آمریکا از نزدیکی عربستان و اسرائیل استقبال کرده و حتی می‌توان گفت که رویکرد او بیشتر در جهت منافع عربستان و اسرائیل بوده تا منافع آمریکا و غرب.
«افشین شاهی» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه بردفورد بریتانیا در تشریح ابعاد خروج احتمالی آمریکا از برجام در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: از آغاز کارزار ریاست جمهوری آمریکا، مساله برجام برای ترامپ تنها یکی از اولویت‌های سیاست خارجی ایالات متحده نبوده بلکه به موضوعی ارزشی و ایدئولوژیک تبدیل شد و تقابل با برجام برای ترامپ به یک اصل حیثیتی دکترین سیاست خارجی مبدل شده است. در چشم‌انداز سیاسی ساده‌لوحانه او، راه «ثبات» خاورمیانه در گرو تقابل با ایران است که تنها با انحلال برجام به سرانجام می‌رسد. رئیس جمهوری ایالات متحده از روز اول ورود خود به کاخ سفید از تمام فرصت‌ها برای تضعیف برجام استقبال کرد تا بتواند آن را یک معامله بد معرفی کند؛ تا جایی که در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از برجام به عنوان یک قرارداد خجالت‌آور نام برد. ادامه این روند در پیام‌های توئیتری و نطق‌های پی در پی ترامپ نمایان است و از این رو بسیاری معتقدند که تصمیم ترامپ برای خروج از برجام قطعی است.
وی ادامه داد: مخالفانی هم در کاخ سفید وجود دارند که خروج از برجام را مضر خواندند؛ به عنوان مثال در ماه اکتبر ژنرال «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا این موضوع را گوشزد کرد و خطرات آن را به اطلاع دولت رساند. در ادامه، فرصت ۶۰ روزه کنگره به پایان رسید و شاهد بودیم که هیچ عملی از سوی کنگره برای خروج از برجام صورت نگرفت. برخلاف گمانه‌زنی‌های قبلی نقش کنگره برای متعادل کردن سیاست‌های ماجراجویانه ترامپ مایوس کننده بوده است. رویکرد قانونگذاران حزب دموکرات و جمهوری‌خواهان معتدل بسیار ضعیف بوده است. از این رو احتمال دارد که پس از یک سال رایزنی، ترامپ شرایط را برای عملی کردن یکی از وعده‌های انتخاباتی خود مناسب ببیند. البته در روزهای اخیر حدود ۵۲ نفر از رجال سیاسی و امنیتی آمریکا تبعات خروج از برجام را به رئیس‌جمهوری تذکر دادند اما به نظر نمی‌رسد که تغییری در موضع ترامپ به وجود بیاید.
این تحلیلگر مسایل بین‌الملل در تشریح رویکرد ترامپ در پرونده کره‌شمالی گفت: در مورد کره‌شمالی هم، منافع آمریکا در آسیا و متحدانش در شرق مانند ژاپن و کره‌جنوبی، با خروج احتمالی آمریکا از برجام به خطر خواهد افتاد. به عبارت دیگر اگر ایالات متحده از برجام خارج شود از آمریکا به عنوان مهم‌ترین بازیگر نظام بین الملل اعتبار زدایی خواهد شد که علاوه بر لطمه‌ای که بر حیثیت و وجهه واشنگتن می‌زند، پرونده خطرناک کره‌شمالی را هم پیچیده‌تر می‌کند.
به نظر می‌آید رجال سیاسی ایران هم خود را برای خروج احتمالی آمریکا از برجام آماده کرده‌اند اما آنچه که در ادامه باید مورد توجه قرار گیرد، میزان همکاری و همگرایی اروپا با آمریکا خواهد بود.
وی در پاسخ به اینکه آیا اروپا بعد از نقض احتمالی برجام توسط آمریکا، واشنگتن را یاری خواهد کرد یا خیر گفت: در حالت فعلی شکاف تاریخی میان اروپا و آمریکا به وجود آمده است؛ البته این تنها به مساله ایران و برجام منحصر نمی‌شود بلکه مسائل و موضوعات دیگری هم در وجود دارد. این اختلافات میان کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و بریتانیا با ایالات متحده به حد جنگ لفظی رسیده و دول اروپایی مکررا اعلام کرده‌اند که ایران به تعهدات خود در پرونده برجام عمل کرده است. لذا به نظر می‌رسد که اروپا همراه ایران خواهد بود. اگر به شواهد نگاه کنیم می‌بینیم که اروپا نگران مساله کره‌شمالی و همچنین مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه است؛ چراکه هر دو برای امنیت و ثبات اروپا تبعات جدی دارد. همچنین با وجود روند کند سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، اروپا برجام را ضامن مناسبات اقتصادی بهتر با ایران می‌بیند، چرا که از آغاز برجام، اروپا سرمایه گذاری قابل توجهی در بخش انرژی ایران کرده است.
بدون شک تداوم برجام امتیازات اقتصادی بیشتری برای اروپا به همراه خواهد داشت اما در نهایت امتیازات اقتصادی تعیین کننده رویکرد سیاسی اروپا خواهد بود و در صورت اجبار اروپا روابط چندصد میلیاردی خود با آمریکا را به خطر نخواهد انداخت و همراهی اروپا با ایران حد و مرزی دارد. بنابراین رجال سیاسی ایران نباید بیش از اندازه بر حمایت اروپا حساب کنند.
شاهی در تحلیل میزان تاثیرگذاری نقض برجام بر تحولات منطقه‌ای بیان کرد: در بحث تاثیر برجام بر امنیت منطقه‌ای چند نکته وجود دارد؛ نخست اینکه آمریکا بدون شک در روزهای اخیر و احتمالا در هفته‌ها و ماه‌های آینده به دنبال وضع تحریم‌های دیگری خواهد بود؛ تا جایی که در روزهای اخیر صدا و سیما تحریم شد و به نظر می‌رسد که این روند در روزهای آینده هم پابرجا باشد. دوم اینکه؛ از شش تا هفت ماه گذشته شاهد ائتلاف غیرقابل انکار میان عربستان و اسرائیل بوده‌ایم و آنها تمام ابزارهای تأثیرگذار خود برای لغو برجام را بسیج کرده‌اند. ترامپ از نزدیکی عربستان و اسرائیل استقبال کرده و حتی می‌توان گفت که رویکرد ترامپ بیشتر در جهت منافع عربستان و اسرائیل بوده تا منافع آمریکا و غرب.
در مسائل منطقه‌ای بدون تردید سوریه پرونده‌ای است که می‌تواند به موازات برجام مورد نظر قرار گیرد؛ چراکه این پرونده همچنان ناتمام است و حتی به نظر می‌رسد که جنگ در سوریه در حال ورود به فاز جدیدی است. درست است که دولت بشار اسد، ایران، روسیه و حزب‌الله لبنان توانسته‌اند تا حدود زیادی به خواسته‌ها و اهداف خود برسند اما فاز جدید که می‌تواند منطقه و به خصوص سوریه را به هم بریزد حضور میدانی اسرائیل است.
وی در پایان تصریح کرد: حضور نظامی امروز اسرائیل در سوریه طی سال‌های اخیر کم‌نظیر بوده و حتی شاهد بودیم که مقام‌های تل‌آویو رسما اعلام کردند که اگر پایگاه‌های ایران در سوریه تثبیت شود، اسرائیل وارد عمل خواهد شد. وجود این متغیرها باعث افزایش جزءهای مکمل شده است. تا زمانی که خروج ایالات متحده از برجام صورت نگیرد، نمی‌توانیم به صورت دقیق در این باره صحبت کنیم؛ اما آنچه مهم است این خواهد بود که وجود عربستان و اسرائیل در کنار یکدیگر می‌تواند وضعیت منطقه را تغییر دهد که این موضوع در حد بسیار کمی به برجام ارتباط دارد. تاثیر خروج احتمالی آمریکا از برجام بر روی پرونده‌ای مانند سوریه آنقدر که گفته می‌شود عمیق نخواهد بود. پرونده سوریه جنبه‌های بین‌المللی و یارکشی منطقه‌ای بسیار پیچیده‌ای را در بطن خود دارد که می‌تواند تاثیر برجام را کمرنگ کند.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
